به گزارش آتیه آنلاین، نتایج آخرین طرح آمارگیری از معادن در حال بهره‌برداری کشور نشان می‌دهد که مجموعه معادن زغال‌سنگ ۱.۸ درصد آمار کلی معادن را شامل می‌شوند؛ این در حالی است که مطابق خروجی داده‌های وزارت کار حدود ۱۲ هزار معدن در کشور پروانه بهره‌برداری دارند که به طور تقریبی ۷۴ درصد آنها فعال محسوب می‌شوند.

داده‌های حوزه فعالان معادن زغال‌سنگ نیز بیانگر سهم ۱۲ درصدی اشتغال این حوزه از مجموع اشتغال بخش معادن کشور است.

براساس آمارهای موجود در حوزه امنیت شغلی و قراردادهای کاری نیروی کار شاغل در معادن معادن زغال‌سنگ، ۹۱ درصد این بخش از جامعه کارگری دارای قرارداد مستقیم و ۸۸ درصد شاغلان این بخش نیز در حوزه پیمانکاری فعالیت دارند. در این حوزه همچنین کارگران ساده و ماهر بیش از ۸۰ درصد شاغلان بخش تولید معادن کشور را شامل می‌شوند.

طبق آخرین داده‌های مربوط به ارزش تولیدات مجموعه معادن فعال سطح کشور در سال ۱۴۰۱، معادن زغال‌سنگ در حال بهره‌برداری حدود ۲ درصد ارزش تولیدات معدنی را در اختیار دارند.

جزییات دستمزدی شاغلان معدن

مطابق آمارهای مربوط به سال ۱۴۰۱، میانگین پرداختی به شاغلان قرارداد مستقیم حوزه معادن استخراج زغال‌سنگ ۱۸۰ درصد و پیمانکاری شاغل در این کارگاه‌ها ۱۲۰ درصد بیشتر از حداقل دستمزد همان سال صورت گرفته شده است. براساس اعلام وزارت کار سهم ۲۹ درصدی برای جبران خدمات در معادن کشور برآورد می‌شود، این در حالی است که در معادن زغال‌سنگ ۶۴ ردصد هزینه‌های تولید مربوط به جبران خدمات کارکنان محاسبه شده است.

مطابق نظر کارشناسان، تفاوت سهم مزد در فعالیت‌های معادن ناشی از تفاوت در روش تولید (کاربر یا سرمایه‌بر بودن روش تولید)، ارزش محصول، بازارهای فروش و خریداران رقابتی یا انحصاری محصولات، خام‌فروشی محصولات یا فرآیندهای توسعه‌ای مولد ارزش افزوده، تفاوت در نسبت ارزش افزوده به ارزش سرمایه‌گذاری و برخی عوامل دیگر است.

به‌طورکلی، مقایسه آمارهای معادن به تفکیک فعالیت در سال ۱۴۰۱ بیانگر این است که در فعالیت‌های معدنی مختلف، سهم جبران خدمات و پرداختی به شاغلان حوزه معدن متفاوت است. در برخی فعالیت‌ها مانند استخراج نمک، زغال‌سنگ و مواد معدنی شیمیایی، سهم جبران خدمات بالا و متوسط پرداختی در آنها پایین است. در فعالیت‌هایی نظیر استخراج سنگ آهن و سنگ‌های فلزی غیرآهنی سهم جبران خدمات پایین با متوسط پرداختی بالا همراه است. در برخی دیگر از فعالیت‌ها نیز، هر دو شاخص سهم جبران خدمات و متوسط پرداختی به کارگران شاغل، پایین است.

آمار بالای حوادث کار بخش معدن

آخرین آمار و اطلاعات جهانی مربوط حوزه اشتغال و حوادث کار حوزه فعالیت معدن بیانگر سهم یک درصدی اشتغال این حوزه از مجموع نیروی کار جهانی و سهم ۸ درصدی این بخش از حوادث کار در جهان است. مطابق داده‌های سازمان بین‌المللی کار (ILO) سالانه بیش از ۱۵ هزار نفر براثر رخداد حوادث ناشی از کار در معادن جهان، جان خود را از دست می‌دهند.

مقایسه سهم اشتغال، حوادث شغلی و آمار جانباختگان کارگری شاغل در معادن، نرخ ۸ برابری حوادث کار در برابر اشتغال حوزه معدن را نشان می‌دهد. مطابق برآوردهای سازمان بین‌المللی کار در حال حاضر بالغ بر ۳۰ میلیون نفر در معادن کشورهای جهان به کار اشتغال دارند.

داده‌های مرکز آمار در سال ۱۴۰۰ حاکی از وقوع ۳۶۸ حادثه در معادن زغال‌سنگ و سهم ۲۳ درصدی کل معادن کشور از تجهیز به واحد ایمنی و بهداشت است. به این واسطه طی این سال تنها ۲۳ درصد شامل ۱۴۰۷ کارگاه از ۶ هزار و ۲۵ معدن کشور، واحد بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست داشته‌اند.

براساس این گزارش سهم معادن زغال‌سنگ از تعداد معادن دارای حادثه ۱۶.۳ درصد و سهم این معادل از تعداد حوادث نیز ۲۶.۲ درصد بوده است. همچنین در محدوده زمانی اشاره شده در بخش استخراج سنگ‌آهن در حدود ۲۹.۶ درصد از معادن افراد حداقل دچار یک یا چند حادثه شغلی شده‌اند. پس از این معادن نیز حوزه فعالیت زغال‌سنگ سهم بالای حوادث شغلی را به خود اختصاص داده است.

تاثیر شاخص‌های ایمنی و معیشتی در کاهش حوادث معدن

مطابق نظر کارشناسان حوزه کار و تولید، معادن زغالسنگ بخشی به دلایلی نظیر وجود گازهای سمی مانند متان، شرایط پیچیده و سخت استخراج و تهدیدات جدی برای سلامت و جان کارگران از محیط‌های کار پرمخاطره محسوب می‌شوند.

به این واسطه، تأمین ایمنی کار در راستای حفاظت از سلامت نیروی کار شاغل در محیط کاری معادن به‌ویژه کارگران معادن زغال‌سنگ، ضروری است. در کنار تأمین سلامت جسم و روح نیروی کار، تأمین معیشت جامعه کارگی شاغل در معادن نیز در روند بهره‌وری کار موثر است؛ بنابراین کارگران بهره‌مند از وضعیت معیشتی مناسب، شرایط روحی و جسمی بهتری را تجربه می‌کنند و این موضوع توانایی آنان را برای تمرکز بیشتر در کار افزایش می‌دهد.

با توجه به آمار بالای حوادث کار حوزه معدن، حفظ یا ارتقاء شاخص‌های اشاره شده در حوزه فعالیت نیروی کار شاغل در معادن، احتمال بروز حوادث شغلی را کاهش می‌دهد.

در نهایت اینکه بسیاری شاخص‌های مرتبط با فعالیت نیروی کار شاغل در معادن نظیر معیشت، دستمزد، ایمنی، آموزش و بهره‌وری کار و مولفه‌های مهم و موثر حوزه کار نظیر تجهیزات و استانداردهای آموزش ایمنی، تضمین ایمنی محیط کار و بسیاری موارد مرتبط با حوزه فعالیت معدن در کنار یکدیگر، ارتقاء وضعیت موجود را موجب می‌شوند. در حوزه فعالیت معادن زغال‌سنگ نیز به واسطه آمار بالای حوادث و ایمنی نامطلوب این بخش، تسریع در بهبود فضای کار این بخش و تسهیلگری در اصلاح قوانین و نظارت‌ها الزامی است. تأکید «احمد میدری» وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی بر موضوع طبقه‌بندی مشاغل در معادن زغال‌سنگ، تدوین شیوه‌نامه یکپارچه ایمنی و اصلاح الگوی پرداخت دستمزد در معادن زغال‌سنگ، بازنگری ضریب‌های شغلی در معادن اشاره شده و حمایت کامل از بازماندگان و آسیب‌دیدگان حادثه معدن طبس به عنوان یکی از بدترین حوادث این بخش نیز تأییدی بر تغییر رویکرد نسبت به این حوزه محسوب می‌شود.