ایمنی محل کار موضوع مهم و اساسی برای متولیان و شرکای اجتماعی حوزه کار به‌ویژه کارگران در سراسر جهان است؛ بر همین اساس بسیاری از کشورهای جهان با تدوین و تصویب قوانین و دستورالعمل‌های داخلی و پیوستن به کنوانسیون‌های بین‌المللی ایمنی و بهداشت کار تلاش می‌کنند تا با نظارت مستمر بر روند فعالیت‌ها، حوادث کار را کنترل کنند.

به گزارش آتیه آنلاین، وضعیت امروز کشور ما نشان‌دهنده آن است که علیرغم برخی تلاش‌ها همچنان نرخ بالایی از حوادث کار به‌ویژه در صنایعی مانند فعالیت‌های ساختمان و معدن در جریان است. این حوادث منجر به خسارات جانی و اقتصادی قابل توجهی می‌شود و تدوین استراتژی‌هایی که می‌تواند تعداد و شدت حوادث را کاهش دهد ضروری است. در همین زمینه، دو مورد از مهمترین مولفه‌ها در کاهش حوادث محیط کار، آموزش جامع ایمنی و استفاده از تجهیزات ایمنی کار مناسب است.

نرخ بالای حوادث کار در ایران

ایران یکی از بالاترین نرخ‌های حوادث کار را در جهان دارد. بر اساس داده‌های وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ایران، سالانه هزاران کارگر در حوادث کار مجروح یا کشته می‌شوند. براساس گزارش سازمان پزشکی قانونی، در سال ۱۴۰۲، بیش از ۲ هزار نفر بر اثر حوادث ناشی از کار جان خود را از دست داده‌اند.

این یعنی میزان مرگ‌ومیر کارگران ۱۰ درصد رشد داشته است؛ صنعت ساخت وساز و معادن بخش قابل توجهی از این حوادث را به خود اختصاص می‌دهند. این روند در سال ۱۴۰۳ هم با انتشار گسترده خبرهای مربوط به وقوع حوادث کار ادامه داشته و در آخرین مورد آن می‌توان به کشته شدن ۵۱ کارگر معدن زغال‌سنگ معدنجوی طبس در پی انفجار کارگاه استخراج اشاره کرد که یکی از تلخ‌ترین حوادث دو دهه اخیر را رقم زد.

مطالعات نشان می‌دهد که عوامل متعددی در این نرخ بالای حوادث کار در ایران نقش دارند؛ از جمله آموزش‌های ایمنی ناکافی، تجهیزات ایمنی ناکافی، عدم اجرای مقررات ایمنی و فرهنگ خطرپذیری در صنایع خاص. کارگران اغلب از خطرات فضای کارگاه بی‌اطلاع هستند یا به تجهیزات حفاظتی مناسب برای کاهش این خطرات مجهز نیستند. به‌علاوه، برخی از کارفرمایان در ایران ممکن است کاهش هزینه‌ها را بر ایمنی اولویت دهند که منجر به شرایط کاری ناایمن می‌شود.

پرداختن به این چالش ها نیازمند رویکردی چندوجهی است که شامل افزایش آموزش ایمنی، ارائه تجهیزات ایمنی کار با کیفیت بالا و ایجاد فرهنگی است که رفاه کارگران را در اولویت قرار دهد.

نقش آموزش ایمنی در کاهش حوادث شغلی

یکی از نقش‌های کلیدی آموزش ایمنی افزایش آگاهی کارگران در مورد خطرات محیط کار برای این بخش از نیروی کار است؛ به این واسطه بسیاری از حوادث محل کار در کشور ما به این دلیل رخ می‌دهد که کارگران از خطرات مرتبط با وظایف خود آگاه نیستند. برنامه‌های آموزشی ایمنی می‌تواند به کارگران در مورد این خطرات و نحوه اجتناب از آنها آموزش دهد.

به عنوان مثال، کارگران ساختمانی در ایران اغلب با خطراتی مانند سقوط از ارتفاع، برخورد با اشیاء در حال سقوط یا مجروح شدن توسط ماشین آلات مواجه‌اند. از طریق آموزش ایمنی، کارگران می‌توانند یاد بگیرند که چگونه از داربست به درستی استفاده کنند، ابزارها و مواد را ایمن کنند و ماشین‌آلات را ایمن کار کنند. به همین ترتیب، کارگران بخش‌هایی چون معادن یا نفت و گاز که برای اقتصاد ایران حیاتی است، در معرض خطرات مربوط به مواد قابل اشتعال و مواد شیمیایی سمی هستند. برنامه‌های آموزشی می‌تواند به این کارگران یاد دهد که چگونه با مواد خطرناک برخورد کنند و به شرایط اضطراری مانند آتش سوزی یا نشت واکنش نشان دهند.

الزام ارائه آموزش‌های عملی ایمنی

علاوه بر دانش تئوری، آموزش ایمنی مهارت‌های عملی را برای کارگران برای پاسخ به شرایط اضطراری فراهم می‌کند. در صنایعی مانند معدن که حوادث ممکن است به طور ناگهانی و با عواقب شدید اتفاق بیفتد، دانستن چگونگی واکنش سریع می‌تواند مرز باریک بین مرگ و زندگی را تعیین کند.

به عنوان مثال، معدنچیان در ایران با تهدید دائمی ریزش کارگاههای محل استخراج، نشت گاز و انفجار مواجه هستند. آموزش ایمنی می‌تواند آنها را برای تشخیص علائم هشدار دهنده اولیه، استفاده از تجهیزات حفاظت فردی مانند ماسک‌ها و تخلیه ایمن در مواقع اضطراری آماده کند. تمرین‌های منظم آتش‌نشانی، آموزش کمک‌های اولیه و شبیه‌سازی واکنش اضطراری اجزای ضروری آموزش ایمنی هستند که کارگران را با مهارت‌هایی که برای محافظت از خود و همکارانشان در طول بحران نیاز دارند، مجهز می‌کنند.

ترویج فرهنگ ایمنی

نکته مهم این است که آموزش ایمنی در پرورش فرهنگ ایمنی در محل کار بسیار مفید است. در بسیاری از صنایع ایران، به‌ویژه صنایعی که خطر بروز حوادث بالا است، کارفرمایان اولویت دادن به سرعت و کارایی بر ایمنی را ارجح می‌دانند. این نگرش می‌تواند منجر به استفاده از میانبرها یا نادیده گرفتن پروتکل‌های ایمنی توسط کارگران شود که به‌طور قابل توجهی خطر حوادث را افزایش می‌دهد.

با ارائه آموزش‌های ایمنی منظم و حفظ حقوق کارگران، کارفرمایان می‌توانند این طرز فکر را به سمتی سوق دهند که ایمنی در اولویت قرار دارد. کارگرانی که اهمیت پیروی از رویه‌های ایمنی را درک می‌کنند، احتمالاً اقدامات احتیاطی را انجام می‌دهند، بدون ترس از به خطر افتادن امنیت شغلی خطرات را گزارش می‌دهند و همتایان خود را تشویق می‌کنند که همین کار را انجام دهند. این تغییر فرهنگی به سمت اولویت‌بندی ایمنی می‌تواند در صنایعی مانند معادن، ساخت‌وساز و تولید، جایی که یک اشتباه می‌تواند عواقب فاجعه‌باری داشته باشد، دگرگون‌کننده باشد.

هم‌افزایی بین آموزش ایمنی و تجهیزات ایمنی کار

آموزش ایمنی و تجهیزات ایمنی کار دو روی یک سکه هستند؛ در حالی که تجهیزات ایمنی کار ابزار فیزیکی برای محافظت از کارگران را فراهم می‌کند، آموزش ایمنی تضمین می‌کند که کارگران می‌دانند چگونه از این تجهیزات به طور موثر استفاده کنند و خطراتی را که با آن روبرو هستند درک کنند. بدون آموزش مناسب، حتی بهترین تجهیزات ایمنی ممکن است در جلوگیری از حوادث ناکام باشند.

به عنوان مثال، یک کارگر ساختمانی که از مهارکننده برای جلوگیری از سقوط استفاده می‌کند باید در مورد نحوه باز و بسته کردن آن و چگونگی استفاده از آن آموزش دیده باشد. به‌طور مشابه، معدنچیانی که از هشداردهنده‌های انتشار گاز استفاده می‌کنند باید بدانند که چگونه با این دستگاه‌ها کار کنند و به سیگنال‌های هشدار پاسخ دهند تا از حوادث جلوگیری کنند.

ابزار و مسیر کاهش حوادث کار

در حال حاضر حوادث محل کار در ایران به یک نگرانی جدی برای جامعه کارگری تبدیل شده و سالانه هزاران کارگر در اثر حوادث کار مجروح یا کشته می‌شوند. اما اجرای برنامه‌های آموزشی جامع ایمنی و تهیه تجهیزات ایمنی کار با کیفیت بالا می‌تواند این حوادث را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. آموزش ایمنی با افزایش آگاهی از خطرات محیط کار، توسعه مهارت‌های عملی، ترویج فرهنگ ایمنی در درجه اول و اطمینان از رعایت مقررات ایمنی، نقش مهمی در پیشگیری از حوادث ایفا می‌کند. در همین حال، استفاده از تجهیزات حفاظت فردی، کنترل‌های مهندسی و ابزارهای ارگونومیک، حفاظت‌های فیزیکی لازم را برای ایمن نگه داشتن کارگران فراهم می‌کند.

آموزش ایمنی و تجهیزات ایمنی کار با هم پایه و اساس یک محیط کار ایمن‌تر و پربارتر را در ایران تشکیل می‌دهند. کارفرمایانی که در این اقدامات سرمایه‌گذاری می‌کنند نه تنها از کارگران خود محافظت می‌کنند بلکه از کاهش هزینه‌های مربوط به حوادث و بهبود روحیه کارگران نیز بهره‌مند می‌شوند.

لیلا آذر