خبرنگاری یک حرفه چالش برانگیز در سراسر جهان است، اما در برخی شرایط و حتی برخی کشورها، می‌تواند چالش‌برانگیزتر باشد؛ برای مثال در کشوری که با بحران جنگ و یا بحران‌های سیاسی و اجتماعی بسیاری روبرو است، خبرنگاری شغل به مراتب چالش‌برانگیزتری است. کشور ما از جمله مناطقی است که کار و حرفه خبرنگاری در آن با موانع متعددی نظیر تهدیدهای شغلی روبرو است؛ در عین حال شغل خبرنگاری در ایران، به اصطلاح عامیانه چندان شغل نان و آب داری به حساب نمی‌آید. اختلال در کار مطبوعات، قراردادهای شغلی ناامن یا نبود قرارداد به طور کلی، دستمزدهای ناکافی، بیمه نبودن بسیاری از خبرنگاران و یا تاخیر مدیران رسانه‌ها در پرداخت حق بیمه و تبعیض‌های شغلی از جمله مهمترین مشکلات شغل خبرنگاری در کشور ما محسوب می‌شوند.
آمار و ارقام درباره خبرنگاران چه می‌گوید
هیچ آمار دقیق و مستندی از تعداد خبرنگارانی که در رسانه‌های رسمی کشور فعالیت می‌کنند، در دسترس نیست. خبرگزاری‌ها، وبسایت‌های خبری و تحلیلی، کانال‌های مجازی‌وروزنامه‌های سراسری و محلی هم آمار مستندی از روزنامه‌نگاران شاغل در مجموعه خود منتشر نمی‌کنند. تنها داده‌هایی که می‌توان به آن استناد کرد، آماری است که مقامات مسئول وزارت ارشاد در سال ۱۴۰۲ از تعداد خبرنگاران بیمه شده ارائه دادند. بر اساس این اطلاعات، در حال حاضر هشت هزار خبرنگار تحت پوشش بیمه هستند؛ این در حالی است که شواهد نشان می‌دهد، تعداد خبرنگاران و فعالان رسانه‌ای بذپن پوشش بیمه‌ای آنهایی که بیمه‌هایشان به موقع پرداخت نشده، به مراتب بیشتر از این رقم است. همچنین با وجود اینکه بر اساس بند ۳ ماده ۱۱ آیین‌نامه مشاغل سخت و زیان‌آور، خبرنگاری جزو مشاغل سخت محسوب می‌شود اما هنوز این قانون در ارتباط با خبرنگاران اجرایی نمی‌شود.
حقوق و دستمزد خبرنگاران
با وجود اینکه خبرنگاران در زمره کارگران مشمول قانون کار قرار می‌گیرند، اما روند دریافت دستمزد و به‌طور کلی برخورداری از حقوق کار در میان آنها با توجه به شرایط فعالیت، متفاوت است. با در نظر گرفتن اینکه خبرنگار در کدام رسانه و در چه سطحی فعالیت می‌کند، دستمزد خبرنگاران و فعالان رسانه در ایران عموما از ۹۰۰ هزار تومان تا ۲۰ میلیون برآورد می‌شود. رقم‌های بالاتر ناشی از کار همزمان در چند رسانه است که ناامنی شغلی و بی‌ثباتی وضعیت رسانه‌ها، عامل اصلی آن است. همچنین با توجه به اینکه برخی از رسانه‌ها برای جریان‌سازی در برهه‌ای خاص ایجاد می‌شود و یا ممکن است حامی رسانه یا نخواهد و یا نتواند حمایت خود را ادامه دهد که این اتفاق منجر به تعطیلی رسانه شده یا نیروهای خود را تعدیل کند! با توجه به این موضوع امنیت شغلی در این حرفه دور از دسترس است و به این واسطه خبرنگاران گاه مجبورند تا چندماه از پس‌انداز خود هزینه‌ها را تامین کنند. فشارهای اقتصادی و حرفه خبرنگاری خبرنگاران در ایران نیز با چالش‌های اقتصادی قابل توجهی روبرو هستند. بسیاری از رسانه‌ها با بودجه محدود فعالیت می‌کنند، به‌ویژه آنهایی که بودجه دولتی ندارند. روزنامه‌نگاران مستقل اغلب برای یافتن کار با مشکل مواجه می‌شوند. تشدید وضعیت نامناسب اقتصادی نیز روزنامه‌نگاران را مانند کارگران شاغل در محیط‌های دیگر مجبور کرده چندین شغل را برعهده بگیرند یا در زمینه‌های دیگر کار کنند تا بتوانند زندگی خود را تامین کنند که می‌تواند تمرکز آنها را بر روزنامه‌نگاری کمرنگ کند.
وضعیت تشکل‌های صنفی روزنامه‌نگاران در ایران و شرایط سازماندهی روزنامه‌نگاران پیچیده است. با این حال تشکل‌های صنفی چون «انجمن روزنامه‌نگاران ایران» که در اواخر دهه ۷۰ شکل گرفت و فعالیت‌هایی را در زمینه پیگیری حقوق صنفی روزنامه‌نگاران دنبال می‌کرد و حدود ۴ هزار عضو داشت، به دلایلی تعطیل شد. سالها پس از تعطیلی این انجمن، انجمن صنفی روزنامه‌نگاران تهران فعالیت خود را آغاز کرد که هم‌اکنون نیز با بیش از ۴۰۰ عضو به فعالیت خود ادامه می‌دهد. در سال‌های اخیر برخی گزارش‌های منتشر شده از سوی معاونت سازمان‌های کارگری و کارفرمایی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی حاکی از ثبت ۳۰ تشکل صنفی در حرفه خبرنگاری، روزنامه‌نگاری و رسانه است که در حوزه‌های مختلفی با گرایش‌های متفاوت فعالیت می‌کنند. در مجموع، حرفه خبرنگاری یا روزنامه‌نگاری در ایران با دشواری‌های مختلفی روبرو است. روزنامه‌نگاران ایرانی از مشکلات اقتصادی و درامدی تا امنست شغلی، با چالش‌های بی‌شماری روبرو هستند که انجام حرفه‌شان را بسیار دشوار می‌کند. با وجود این موانع، بسیاری از روزنامه‌نگاران کشورمان به تلاش برای رسیدن به حقیقت ادامه می‌دهند و اغلب در معرض مشکلات زیادی قرار دارند.
لیلا آذر
نظر شما