به گزارش آتیه آنلاین، کار در خطوط تولید کارخانه‌های صنعتی چالش برانگیز است و شامل ساعات طولانی و کارهای تکراری است که می‌تواند از نظر جسمی و ذهنی خسته کننده باشد. کارگران خط تولید در کارخانه‌های صنعتی بسته به نوع صنعت، فرآیندهای تولید خاص و پیچیدگی محصولات تولیدی، وظایف گسترده‌ای را انجام می‌دهند. در یک صورت‌بندی کلی می‌توان انواع کارگران خط تولید را در بخش‌های کارگران خط مونتاژ، اپراتورهای ماشین‌آلات، بازرسان کنترل کیفیت، کارگران بسته‌بندی، کارگران تعمیر و نگهداری و تکنسین‌های متخصص دسته‌بندی کرد.

کارگرانی که وظیفه چیدن قطعات و اجزا تشکیل دهنده محصول نهایی را بر عهده دارند و کارگرانی که وظیفه سرهم کردن مواد و اجزا تشکیل‌دهنده کالا توسط آنها انجام می‌شود، در این دسته‌ کارگران خط مونتاژ قرار می‌گیرند. آنها در صنایع مختلفی مانند خودروسازی، الکترونیک، هوافضا، دستگاهها و تجهیزات پزشکی و سایر کالاهای مصرفی کار می‌کنند.

کارگرانی که با ماشین های CNC که موادی مانند فلز، پلاستیک یا چوب و یا سایر موارد مرتبط با «ماشین» سروکار دارند، در این بخش اپراتورهای ماشین‌آلات قرار دارند.

همچنین کارگران بخش بازرسی کنترل کیفیت به صورت بصری، ابعادی، تست کننده عملکردی و بازرسان نمونه‌برداری محصولات را از نظر نقص یا انحراف از استانداردهای اصلی بازرسی و اطمینان حاصل می‌کنند که فقط محصولات با کیفیت در فرآیند تولید ساخته می‌شوند.

کارگران مسئول بسته‌بندی دستی و کارگرانی که بر ماشین‌های دسته‌بندی خودکار نظارت می‌کنند در دسته‌ کارگران بسته‌بندی قرار دارند.

همینطور کارگران تعمیر و نگهداری به طور منظم وظیفه تعمیر و نگهداری، عیب‌یابی و تعمیر ماشین‌آلات تولید را برای جلوگیری از خرابی و اطمینان از عملکرد مناسب برعهده دارند.

مسئول جوشکاری قطعات فلزی به یکدیگر، تکنسین های لحیم کاری قطعات الکترونیکی و تکنسین های فرآیند شیمیایی از جمله نیروی کار تکنسین‌های متخصص محسوب می‌شوند.

علاوه بر این گروه‌ها، می‌توان به ناظران تولید، هماهنگ کننده شیفت‌ها، رهبران خط، اپراتورهای خط رنگ، اپراتورهای عملیات حرارتی، اپراتورهای ماشین‌های نساجی، زنجیره تامین و تدارکات کالا و هماهنگ کننده‌های لجستیک کارخانه به عنوان سایر کارگران خطوط تولید اشاره کرد.

عوامل اثرگذار بر وضعیت کارگران خطوط تولید

هر دسته از این کارگران نقش مهمی در چرخه تولید، از مونتاژ اولیه اجزاء تا بسته‌بندی نهایی و ارسال محصولات، ایفا می‌کنند؛ درک این نقش‌ها به شناخت پیچیدگی و وابستگی متقابل وظایف در یک محیط تولید صنعتی و چالش‌های خاصی که کارگران در هر دسته با آن مواجه‌اند، کمک می‌کند. مطالعه روی وضعیت کارگران بخش‌های مختلف تولید در کارخانه‌های صنعتی ایران نشان می‌دهد که این بخش از نیروی کار با مشکلات مختلفی روبرو هستند؛ این موارد اغلب توسط عوامل متعددی نظیر کار فشرده، شرایط کار ناایمن، دستمزد پایین و نبود امنیت شغلی تشدید می‌شود.

کار فشرده:کارگران خط تولید اغلب ملزم به انجام وظایف یکنواخت با سرعتی سریع برای رسیدن به اهداف تولید هستند؛ این نوع کار از نظر فیزیکی سخت است و منجر به خستگی، اختلالات اسکلتی عضلانی و سایر مشکلات سلامتی می‌شود. در برخی موارد، کارگران مجبورند ساعت‌های طولانی بایستند که می‌تواند باعث درد مزمن در کمر، پاها و پاها شود.

شرایط کار ناایمن: بسیاری از کارخانه‌های صنعتی در ایران با ماشین‌آلات قدیمی و اقدامات ایمنی ناکافی کار می‌کنند. محیط کار اغلب پر سر وصدا، تهویه نامناسب و بدون نور مناسب است که خطر بروز حوادث و بیماری‌های شغلی را افزایش می‌دهد. کارگران اغلب در معرض مواد شیمیایی و آلاینده‌های مضر بدون تجهیزات محافظ کافی قرار می‌گیرند که می‌تواند منجر به بروز مشکلات جسمانی شود.

دستمزد پایین: کارگران خطوط تولید در ایران علی‌رغم ماهیت سخت‌گیرانه کارشان معمولاً دستمزد پایینی دریافت می‌کنند. این تا حدی به دلیل عرضه بالای نیروی کار و فقدان تشکل‌های کارگری قوی برای چانه‌زنی موثر در مذاکرات مزدی است. دستمزدهای پایین برای تأمین نیازهای اولیه کارگران و خانواده‌هایشان کافی نیست و منجر به استرس مالی و کیفیت پایین‌تر زندگی می‌شود.

نبود امنیت شغلی: رواج قراردادهای کوتاه مدت در بخش صنعتی ایران، مشکلات پیش روی کارگران را تشدید می‌کند. قراردادهای کوتاه مدت، که اغلب فقط چند ماه طول می‌کشد، تقریبأ به یک هنجار در صنایع ایران تبدیل شده است.

عدم امنیت شغلی به این معنی است که کارگران در ترس دائمی از دست دادن شغل خود زندگی می‌کنند که بر استرس و اضطراب آنها می‌افزاید. کارگرانی دارای قراردادهای کوتاه‌مدت معمولاً مزایایی مشابه کارگران قراردادهای دائمی دریافت نمی‌کنند؛ این مزایا می‌تواند شامل بیمه درمانی، مستمری، مرخصی استحقاقی و سایر اشکال تأمین اجتماعی باشد. از طرفی، قراردادهای کوتاه‌مدت مانع از پیشرفت کارگران در حرفه خود می‌شود. کارفرمایان ممکن است تمایل کمتری به سرمایه‌گذاری در آموزش و توسعه کارگرانی داشته باشند که دارای قرارداد موقت هستند، که کسب مهارت و پیشرفت شغلی آنها را محدود می‌کند.

همچنین از آنجایی که کارگران به دنبال شغلی مطمئن هستند، ممکن است مجبور شوند دستمزدهای کمتر، ساعات کاری طولانی‌تر و شرایط کاری بدتر را بپذیرند. امری که به استثمار هر چه بیشتر کارگران شاغل در این بخش‌ها دامن می‌زند. علاوه بر این، از آنجایی که این قراردادها اغلب با اطلاع قبلی تمدید یا فسخ می‌شوند، کارگران نمی‌توانند برای آینده زندگی خود برنامه‌ریزی کنند.

راهکارهای کاهش مشکلات کارگران خط تولید

بر اساس گزارش‌های منتشر شده در سالهای اخیر، در حال حاضر یکی از مهمترین مشکلات کارگران کارخانه‌های تولیدی و صنعتی، دستمزدهای اندک و عدم امنیت شغلی است. به نحوی که با وجود تلاش کارخانه‌جات برای استخدام کارگران، بسیاری از افراد جویای کار حاضر نیستند با دستمزدهای پایین و قراردادهای ناامن در خطوط تولید کار کنند.

در همین رابطه، «حمیدرضا امام‌قلی‌تبار» بازرس مجمع عالی نمایندگان کارگران کشور درباره وضعیت اشتغال در کشور می‌گوید: تعداد زیادی از واحدها و کارخانه‌های بزرگ در استان‌ها نیازمند نیروی کار هستند، اما به دلیل دستمزد پایین تمایلی به کار کردن ندارند.

او ادامه می‌دهد: طی یک تحقیق میدانی از افراد جویای کار سوال کردم اگر دنبال کار هستید چرا فرصت شغلی را استفاده نمی‌کنید، گفتند، برایمان صرفه اقتصادی ندارد!

به گفته امام‌قلی‌تبار «یکی از شاخصه‌های مهم فعالیت اقتصادی و جزو لاینفک هر رویداد مالی دانست و گفت: میزان حقوق نیروی کار در ایران بر اساس آمارهای بین‌المللی، جزو ۱۰ کشور آخر جدول است و با ارفاق می‌توان گفت بعد از ونزوئلا رتبه دوم را از آخر داریم و این درحالی است که حقوق نیروی کار در کشورهای همسایه خیلی بالاتر است.»

جمع‌بندی وضعیت کارگران شاغل در بخش‌های تولیدی و صنعتی کشور بیانگر آن است که باید برای کاهش مشکلات کارگران شاغل و افراد جویای کار در این حوزه، تمهیداتی از سوی دولت و فعالان اقتصادی صورت گیرد. از جمله این اقدامات که به باور کارشناسان روابط کار می‌توان به بهبود شرایط کاری شاغلان خطوط تولید منجر شود، می‌توان به بهبود ماشین‌آلات و تجهیزات، افزایش دستمزدها و مزایا، لغو قراردادهای موقت، تقویت تشکل‌های کارگری و مداخله و حمایت دولت اشاره کرد.

بهبود ماشین‌آلات و تجهیزات: این شامل به‌روزرسانی ماشین‌آلات برای کاهش فشار فیزیکی بر کارگران، اطمینان از تهویه مناسب و روشنایی کارخانه‌ها و تهیه وسایل حفاظتی کافی برای به حداقل رساندن قرار گرفتن در معرض مواد مضر است. علاوه بر این، اجرای برنامه‌های آموزشی ایمنی منظم می‌تواند به کاهش خطر حوادث و بیماری‌های شغلی کمک کند.

افزایش دستمزدها و مزایا: برای رسیدگی به موضوع دستمزدهای پایین، باید تلاش‌هایی صورت گیرد تا اطمینان حاصل شود که کارگران مزد عادلانه‌ای برای کار خود دریافت می‌کنند؛ این می‌تواند شامل متناسب‌سازی دستمزد با دو مولفه تاکید شده در ماده ۴۱ قانون کار شامل سبد معیشت و تورم باشد.

لغو قراردادهای موقت: در حالی که قراردادهای کوتاه مدت ممکن است برای کارفرمایان انعطاف‌پذیری به دنبال داشته باشد، اما ناامنی قابل توجهی برای کارگران ایجاد می‌کند. برای رفع این مشکل، مقرراتی که منجر به رواج قراردادهای موقت شده از جمله دادنامه ۱۷۹ دیوان عدالت اداری باید لغو شود تا انعقاد قراردادهای کوتاه‌مدت محدود شود و امنیت شغلی بیشتر برای کارگران فراهم شود. در غیر این صورت، باید مقرراتی وجود داشته باشد تا اطمینان حاصل شود که کارگرانی که قراردادهای کوتاه مدت دارند، از مزایا و حمایت های مشابهی که کارگران دارای قرارداد دائم از آن بهره‌مند هستند، برخوردار خواهند شد.

تقویت تشکل‌های کارگری: اتحادیه‌های کارگری نقش مهمی در دفاع از حقوق کارگران و بهبود شرایط کاری آنها دارند. در ایران، ضعف تشکل‌های کارگری تاثیر زیادی بر وضعیت مطالبه‌گری کارگران گذاشته است؛ هرگونه اقدامی در این زمینه نیازمند اصلاحات قانونی برای حمایت از حقوق کارگران برای سازماندهی مستقل و چانه‌زنی جمعی است.

مداخله و حمایت دولت: دولت نقش اساسی در بهبود شرایط کارگران خط تولید دارد. این شامل اجرای قوانین کار، نظارت بر شرایط کار در کارخانه‌ها و حمایت از کارگرانی است که تحت تاثیر ناامنی شغلی و دستمزدهای پایین قرار دارند. علاوه بر این، دولت می‌تواند مشوق‌هایی را برای کارفرمایانی که قراردادهای دائمی و شرایط کاری بهتر برای کارگران خود فراهم می‌کنند، ارائه دهد.