راشیتیسم چیست و علت به وجود آمدن آن کدام است؟

راشیتیسم‌ یا نرمی استخوان بیماری است که در اثر آن استخوان‌ها نرم شده و مستعد شکستگی و بی‌نظمی می‌شوند. این بیماری در نتیجه کمبود شدید و طولانی‎مدت ویتامین D، کلسیم و فسفر به وجود می‌آید. نرمی استخوان بیشتر در کودکان شایع است و ممکن است خفیف و بدون علامت یا شدید و با علائمی مانند پرانتزی یا ضربدری شدن زانو، اخلال در رشد، نرم شدن و تغییر شکل استخوان‌ها و درد همراه باشد. کمبود کلسیم باعث بیماری‌های مختلف استخوانی می‌شود که از جمله می‌توان به راشیتیسم یا نرمی استخوان در کودکان، استئومالاسی در بزرگسالان و پوکی استخوان در سالمندان اشاره کرد. معمولاً کودکانی که شیر مادرشان ویتامین دی زیادی ندارد، مصرف پایین کلسیم، قرار نگرفتن در معرض تابش آفتاب، کسانی که پوست تیره دارند و کسانی که به لاکتوز حساسیت دارند بیشتر در معرض این بیماری هستند. به طور کلی کمبود ویتامین D یا اختلال در جذب آن و عوامل ژنتیکی از مهمترین علل ابتلا به این بیماری است.

کمبود ویتامین D چگونه می‌تواند باعث بیماری راشیتیسم شود؟

ویتامین D به بدن کمک می‌‎کند تا کلسیم و فسفات را از روده‌ها جذب کند. این در حالی است که می‌توان ویتامین D را از محصولات غذایی مختلف از جمله شیر، تخم مرغ و ماهی نیز دریافت کرد. بدن وقتی در معرض نور خورشید قرار می‌گیرد ویتامین تولید می‌کند. کمبود ویتامین D حفظ سطوح کافی کلسیم و فسفات را برای بدن دشوار می‌سازد. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، بدن هورمون‌هایی تولید می‌کند که باعث می‌شود کلسیم و فسفات از استخوان‌ها آزاد شود و وقتی استخوان‌ها فاقد این مواد معدنی شوند، ضعیف و نرم می‌شوند.

بیماری راشیتیسم دارای چه علائم و نشانه‌هایی دارد؟

درد یا حساسیت استخوان، استخوان‌هایی که به کندی رشد می‌کنند، پاهای خمیده یا نرم، ضعف عضلانی، استخوان‌هایی که نرم هستند و به راحتی خرد می‌شوند، پیشانی یا شکم بزرگ، شکل غیرمعمول برای دنده‌ها و استخوان سینه، مفاصل پهن در آرنج و مچ دست، وزن کم نوزاد در بدو تولد، تأخیر در رشد دندان‌ها، پهن‌شدگی و ضخیم شدن مچ دست و مچ پا نسبت به حالت طبیعی، برجسته شدن قفسه سینه (در اصطلاح به آن سینه کبوتری می‌گویند)، معمولاً قدی کوتاه‌تر از حد معمول، تأخیر در راه رفتن نوزاد و تشنج نیز از دیگر علائم حالات شدید این بیماری است. پزشک معالج بعد از معاینه بیمار، از رادیوگرافی استخوان‌ها و آزمایش‌های خون برای کمک به تشخیص این بیماری استفاده می‌کند.

در مورد روش درمان این بیماری هم توضیح می‌دهید؟

درمان راشیتیسم با مصرف مکمل‌های کلسیم و ویتامین دی آغاز می‌شود. کودکانی که راشیتیسم تغذیه‌ای آن‌ها تشخیص داده شده بلافاصله روزانه مصرف مکمل ویتامین دی ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ واحدی را شروع می‌کنند. گاهی اوقات میزان زیادی از ویتامین دی تحت مراقبت پزشک مصرف می‌شود. مصرف کلسیم؛ چه از طریق غذاهای سرشار از کلسیم و چه از طریق مکمل باید روزانه ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ میلی گرم باشد. کودکانی که به طور ارثی مبتلا به راشیتیسم هستند، معمولاً توسط متخصص غدد درمان می‌شوند. بازی کردن زیر نور خورشید در مدت زمان مجاز و مصرف لبنیات و دیگر غذاهای سرشار از کلسیم برای پیشگیری از این بیماری ضروری است. ویتامین دی برای بسیاری از بچه‌ها باید به صورت مکمل مصرف شود. معمولاً علائم بهبودی بعد از یک هفته درمان مناسب نمایان می‌شود. درمان این بیماری با تجویز کلسیم و ویتامین دی است. معمولاً چند ماه طول می‌کشد تا وضعیت بیمار به حد طبیعی برسد. بسیاری از تغییر شکل اندام‌هایی مانند پای پرانتزی با درمان دارویی خودبه‌خود بهبود می‌یابند. در حالات شدید تغییر شکل استخوان‌ها ممکن است نیاز به درمان جراحی وجود داشته باشد. با این حال، بعضی تغییر شکل‌های استخوانی که در لگن یا قفسه سینه به وجود می‌آید و یا مشکلات قدی که برای بیمار به وجود آمده ممکن است برای همیشه برای او باقی بماند.

برای تأمین کلسیم بدن، چقدر کلسیم در طول روز نیاز است؟

در طول روز پسرها نیاز به ۱۰۰۰ میلی گرم و دختران نیاز به ۸۰۰ میلی گرم کلسیم دارند. بزرگسالان بالای ۱۹ سال باید روزانه ۷۰۰ میلی گرم کلسیم مصرف کنند. زنانی که به فرزند خود شیر می‌دهند باید روزانه ۵۵۰ میلی گرم بیشتر کلسیم مصرف کنند. مصرف کلسیم برای زنان پس از دوران یائسگی و مردان بالای ۵۵ سال به دلیل از دست دادن تراکم بافت استخوان به ۱۲۰۰ میلی گرم در روز می‌رسد. کلسیم در بدن ذخیره می‌شود، از این رو لازم نیست مقدار پیشنهادی را به صورت روزانه مصرف کرد؛ هرچند باید به میانگین مصرف روزانه کلسیم در طول زمان اشاره شده دقت کرد.

چه غذاهایی حاوی ویتامین D است؟

برای جلوگیری از بیماری نرمی استخوان باید کودکان غذاهای حاوی ویتامین دی طبیعی مصرف کنند. برخی از این مواد غذایی عبارتند از: ماهی آزاد، ماهی تن، روغن ماهی، زرده تخم مرغ، شیر خشک نوزاد، غلات، نان، شیر و آب پرتقال. موضوعی که از اهمیت زیادی برخوردار است این است که والدین باید دقت کنند مواد غذایی اشاره شده را با هم مصرف نکنند. برای مثال؛ شیر را به صورت تنها میل کنند. جهت دریافت ویتامین دی، سوپ شیر پاسخگو نیست. بهتر است برای اینکه متوجه شوید چه میزان ویتامین دی در غذاهای غنی شده وجود دارد برچسب روی آنها را هنگام خرید بررسی کنید. برای کودکان خود نیز بهتر است مکمل مورد نیازشان را؛ چه از طریق غذا و چه از طریق نور خورشید تأمین کنید.