سالمندی چیست و با شروع آن، چه تغییرات فیزیولوژی در فرد به وجود می‌آید؟

طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت، دوره سالمندی از سن ۶۰ سالگی آغاز می‌شود. در این تعریف از ۶۰ تا ۷۴ سال سالمند جوان و ۷۵ تا ۹۰ سال سالمند و از ۹۰ به بالا را کهنسال می‌نامند. در تعریف سالمندی سالم نیز آمده است فرایند حفظ و ارتقاء توانایی عملکردی فرد است که باعث بهزیستی وی در سالمندی می‌شود. این در حالی است که امروز تصویر سنتی از سالمندان به عنوان افراد بیمار، ازکارافتاده و وابسته و تنها، کاملاً تغییر کرده است. با شروع سالمندی از نظر فیزیولوژی هم هرکدام از بافت‌های بدن دچار تغییراتی می‌شوند، از میزان کلسیم استخوان‌ها کاسته و سالمندان با پوکی استخوان مواجه می‌شوند. کوچکترین آسیب و ضربه می‌تواند باعث شکستگی استخوان‌های فرد شود و در بستر ماندن برای مدت طولانی را برایشان به وجود آورد. از این رو یک فرد سالم می‌تواند با یک تغذیه سالم و جذب ویتامین‌های مفید از جمله ویتامین «دی» از پوکی استخوان جلوگیری کند. همچنین مشکلاتی در سیستم گوارشی آن‌ها به وجود می‌آید. به طور مثال در روده‌های این افراد میزان گردش خون کم می‌شود و به دیواره روده آسیب می‌رسد، در نتیجه یبوست برای آن‌ها به وجود می‌آید، از این رو آنان باید تغذیه مقوی و مناسبی داشته باشند. همچنین توده عضلانی کاسته و به جای آن بافت چربی جایگزین آن می‌شود، بنابراین این افراد باید ورزش کنند و فعالیت جسمی مناسبی داشته باشند.

در مورد تغییرات روحی و روانی فرد در دوران سالمندی هم توضیح می‌دهید؟

متأسفانه وقتی انسان‌ها به این سن می‌رسند احساس می‌کنند که به ته خط رسیده‌اند. این در حالی است که سالمند هر روز که از خواب بیدار می‌شود متوجه می‌شود توانمندی‌هایش کمتر شده و استقلالش در خطر است و دیگر نمی‌تواند مانند گذشته از خود و دیگران محافظت کند. همه این مسائل باعث می‌شود که خلق و خوی سالمند تغییر کند. اختلالات روانی را می‌توان با استفاده از نشانه‌ها و علائمی که در فرد مسن ایجاد می‌شود، تشخیص داد. این در حالی است که عدم تشخیص اختلالات روانی می‌تواند منجر به مرگ در سالمندان شود، به همین دلیل سلامت روان در سالمندان از اهمیت زیادی برخوردار است. از شایع‌ترین اختلالات روانی در سالمندان می‌توان به افسردگی، زوال عقل، اختلالات شناختی مانند آلزایمر و دمانس، اضطراب، اختلال در خواب، اختلالات اشتهایی (پرخوری یا بی‌اشتهایی) و اختلال شخصیت دوقطبی اشاره کرد. متأسفانه شرایط نامساعد اقتصادی باعث شده بسیاری از سالمندان که بازنشسته هستند و درآمد کافی برای گذران زندگی ندارند از امکانات رفاهی که به آن احتیاج دارند بی‌بهره بماند. این در حالی است که اگر سالمند بتواند کیفیت زندگی‌اش را مانند گذشته حفظ کند احساس بهتری پیدا می‌کند و این موضوع بر روح و روانش هم تأثیر مثبتی می‌گذارد.

دوران سالمندی موفق دارای چه ویژگی‌هایی است؟

در سال‌های اخیر با افزایش رشد جمعیت سالمندی و افزایش امید به زندگی، نگرش نسبت به سالمندی متحول شده است. طرح الگویی تحت عنوان «سالمندی موفق» ضمن آنکه حاکی از تغییر در نگرش نسبت به سالمندی است، تلاشی جهت افزایش کیفیت سالمندی محسوب می‌شود. اکنون سالمندی موفق، به عنوان یک هدف جهانی تعریف شده و با تعریفی که سازمان بهداشت جهانی از سلامت ارائه می‌دهد به عنوان وضعیت رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی؛ نه صرفاً عدم وجود بیماری یا ناتوانی در نظر گرفته می‌شود. اجتناب از بیماری و ناتوانی جسمی، حفظ سلامت شناختی و جسمانی مطلوب و درگیر ماندن با زندگی از جمله مؤلفه‌های سالمندی موفق است. زنجیره‌ای از عوامل خطر شامل بی‌تحرکی، خوب غذا نخوردن، نداشتن خواب کافی و استرس به شدت بر سلامت فرد و جامعه تأثیر می‌گذارد. با شناسایی به موقع این عوامل و انجام مداخلات فردی و جمعی، می‌توان در پیشگیری از بیماری‌ها و ارتقای کیفیت دوران سالمندی، به موفقیت دست یافت. این در حالی است که ورزش، تعاملات اجتماعی، برنامه غذایی مشخص و مطالعه از جمله راهکارهای قطعی برای تجربه دوران سالمندی موفق محسوب می‌شود.

چگونه می‌توان سالمندان را توانمند و پویا کرد؟

باید برای ایجاد یک زندگی سالم برای سالمندان همه سازمان‌ها و ارگان‌ها با هم همکاری کنند و ما آنان را به صورت یک نیروی فعال در جامعه نگاه داریم. باید یک محیط مطلوب برای زندگی آنان فراهم کنیم. پیاده‌روها باید دارای استانداردهای لازم باشد. اگر سالمند از اتوبوس استفاده می‌کند باید تسهیلات لازم برای او فراهم شود و در خانه‌های ایمن زندگی کنند. آن موضوعی که سالمند را سالم نگاه می دارد، حفظ ارتباط است؛ از این رو سالمند باید در خانواده حضوری فعال داشته باشد تا بتواند با اعضای خانواده‌اش و افراد اجتماع ارتباط برقرار کند. نباید اجازه دهیم سالمند منزوی شود. سالمندان باید فعالیت فیزیکی داشته باشند، ورزش کنند و امکانات ورزش برایشان در جامعه فراهم شود، برای پیشگیری از آلزایمر کتاب بخوانند، رادیو گوش دهند، جدول حل کنند، سفر بروند و برای خود خرید کنند.