رویکرد کلی و زمینه اقدامات سازمان تأمین‌اجتماعی در مورد روز بزرگداشت کار و کارگر چیست؟
رویکرد و تلاش سازمان تأمین‌اجتماعی همواره بر این بوده تا با اتکا به ظرفیت‌ها و فرصت‌های قانونی طیف متنوعی از خدمات را به جامعه کارگری عرضه کند. حمایت از کارگران و خانواده آنان در برابر بیماری‌ها، حوادث، بیکاری، پیری و ازکارافتادگی از وظایف و کارکردهای مهم تأمین‌اجتماعی است. ارائه خدمات درمانی رایگان به کارگران و خانواده معزز آنان و صیانت از نیروی کار در ایام بیکاری با پرداخت بیمه بیکاری، تعهدات کوتاه‌مدت (غرامت دستمزد ایام بیماری، مرخصی زایمان به بانوان کارگر در راستای حمایت از فرزندآوری، وسایل کمک‌پزشکی، هدیه ازدواج، کمک‌هزینه کفن‌ودفن) و حمایت‌های بلندمدت (مستمری بازنشستگی، ازکارافتادگی و بازماندگان) و همچنین حمایت از کارگران شاغل در مشاغل سخت و زیان آور از مهم‌ترین خدمات سازمان به کارگران عزیز به حساب می‌آید.

سازمان این خدمات بیمه‌ای و تعهدات کوتاه‌مدت و بلندمدت را در چه ابعادی به جامعه کارگری بیمه‌شده ارائه می‌دهد؟
از زمان تأسیس و راه‌اندازی سازمان تأمین‌اجتماعی، خدمتگزاران شرکای اجتماعی در سازمان، توانسته‌اند با اتخاذ راهبردها و استراتژی‌های کلان و با به‌کارگیری علم روز و انجام برنامه‌های عملیاتی به اهداف مطمح نظر و فلسفه ذاتی سازمان یعنی کاهش آثار زیان‌بار خطرهای اجتماعی و جبران خطر و پیشگیری بوده جامعه عمل بپوشانند. خوشبختانه سازمان در حال حاضر با ارائه بالغ بر ۲۰ خدمت حمایتی همراه مخاطبان و شرکای خود حرکت می‌کند. این خدمات شامل انواع مستمری‌ها، سلامت و درمان، مقرری بیکاری، تعهدات کوتاه‌مدت و ده‌ها خدمت دیگر است. با این کار تأمین‌اجتماعی پهناورترین چتر حمایتی را برای اقشار مختلف تحت‌پوشش خود اعم از کارگران، کارمندان، معلمان، دانشگاهیان و روحانیون، اصناف، رانندگان و قالیبافان و سایر شقوق شغلی گسترانده و نقش بی‌بدیلی را در ایجاد حس امنیت اجتماعی و رفاه نسبی ایفا کرده است.

اهم اقدامات انجام‌شده در یک‌سال اخیر در حوزه تعهدات کوتاه‌مدت را تشریح کنید.
در راستای تعهدات قانونی کوتاه‌مدت و حمایت از مقرری‌بگیران بیمه بیکاری که بدون میل و اراده شخصی از زمره شاغلان خارج و معیشت و امنیت اجتماعی آنان دچار بحران شده، سازمان در سال گذشته بالغ بر۱۷۰۰۰میلیارد تومان به‌عنوان مقرری بیمه بیکاری به ۱۴۷,۰۰۰ نفر پرداخته است. در همین خصوص به ‌منظور ایجاد زمینه اشتغال مجدد این قشر با همراهی و هماهنگی اداره کل حمایت از مشاغل و بیمه بیکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و با صدور دستورالعمل مشترک «اشتغال مجدد مقرری‌بگیران بیمه بیکاری، شرایط و بستر مقتضی از سوی تأمین‌اجتماعی مهیا شده است.
در کنار اقدامات حمایتی این تعهد قانونی حائز اهمیت، هدفمند کردن آموزش فنی و حرفه‌ای و افزایش مهارت‌آموزی متناسب با نیاز بازار کار برای گروه‌های فاقد شغل، همواره جزو اهمیت‌ها و مانیفست‌های تحت نظر حوزه کسب‌وکاری سازمان بوده است. در این حیطه و در اجرای تبصره (۳) ماده «۹» قانون بیمه بیکاری مبنی بر پرداخت هزینه‌های مهارت‌اندوزی، در دوره اخیر تفاهم‌نامه مشترکی فیمابین وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سازمان آموزش فنی و حرفه ای منعقد شد تا پتانسیل بالقوه نیروی کار که به‌صورت عارضی از کار بیکار شده را به چرخه تولید بازگرداند. همچنین به منظور عادلانه کردن تعهدات حوزه قانون بیمه بیکاری و بهره‌مندی ذی‌نفعان بیشتر از مزایای قانون، پیشنهاد اصلاح بخشی از مواد و تبصره‌های قانون بیمه بیکاری که با مشارکت نمایندگان محترم کارگری و کارفرمایی، اتاق تعاون ایران، کانون عالی انجمن صنفی کارفرمایی، کانون هماهنگی شوراهای اسلامی کار و سایر دستگاه‏های ذی‌مدخل تهیه و تدوین شده، به منظور اتخاذ تصمیم نهایی به کمیسیون مدیریت و سرمایه انسانی ریاست محترم جمهوری ارسال شده است.
از دیگر تعهدات کوتاه‌مدت سازمان، توانبخشی افراد تحت‌پوشش است. در سال گذشته سازمان سیاست افزایش ۵۰درصدی بابت پرداخت وسایل کمک‌پزشکی (پروتز و اروتز) و اقدام به عملیاتی شدن آن را در دستور کار قرار داد. به‌طوری که در همین بخش بالغ بر ۴.۶۰۴ میلیارد ریال صرف کمک‌هزینه پروتز و اروتز به مشمولان شد. همچنین سازمان در بخش پرداخت غرامت دستمزد ایام بیماری، کمک‌هزینه ازدواج و نیز پرداخت کمک‌هزینه کفن‌ودفن نیز مجموعاً به میزان ۳۵.۴۶۷ میلیارد ریال به حساب مشمولان بهرهمند از این تعهدات واریز کرد.
از طرفی هم‌گام با افزایش پرداخت‌های تعهدات کوتاه‌مدت، بخش کسب‌وکاری سازمان با هدف ارتقای سطح کیفیت خدمات و جلوگیری از اطاله روند رسیدگی به پرونده متقاضیان شرکت در کمیسیون‌های پزشکی ماده ۹۱ قانون، سیستم جامع کمیسیون‌های پزشکی و سامانه درخواست غیرحضوری معرفی به کمیسیون پزشکی را طراحی و اجرا کرد. همچنین موازی با رویکرد تحولات سیستمی، در جهت افزایش کیفیت کار و دقت نظر لازم و کاهش مدت‌زمان انتظار برای طرح و تعیین تکلیف پرونده‌های متقاضیان معرفی به کمیسیون‌های پزشکی و تسریع در امر پاسخگویی به متقاضیان، نسبت به تغییرات ساختاری و ایجاد ردیف تشکیلاتی در این بخش اقدامات چشمگیری انجام گرفت.

در زمینه تعهدات بلندمدت چه سازوکارهایی انجام شد و چه اقداماتی صورت گرفت؟
در بخش تعهدات بلندمدت همواره، حفاظت از مستمری‌بگیران در برابر مخاطرات و تأمین برابری اجتماعی آن‌ها، بهبود معیشت متناسب با نرخ تورم و حفظ قدرت خرید در دورانی که اعمال تحریمها بیش از پیش رفاه اجتماعی را دستخوش تغییرات گسترده قرار داده جزو دغدغه‌های اصلی سازمان بوده است. در اغلب سال‌های اخیر و علی‌رغم کمبود نقدینگی قابل‌توجه، برای تعدیل نسبی کف مستمری‌ها متناسب با نرخ تورم اقدام شده؛ به‌طوری که در دو سال گذشته میزان مستمری‌ها به‌طور قابل‌توجهی تغییر پیدا کرده است. به‌عنوان نمونه افزایش سالانه مستمری وفق ماده «۹۶» قانون به میزان ۴‏.۵۷ درصد برای دریافت‌کنندگان حداقل مستمری‌ و کمتر از آن و ۳۸ درصد به علاوه مبلغ ثابت ۵,۱۵۱,۶۶۰ ریال برای سایر سطوح بالاتر از حداقل مستمری از ابتدای سال ۱۴۰۱ و به میزان ۲۷ درصد برای دریافت‌کنندگان حداقل مستمری‌ و کمتر از آن و ۲۱ درصد به علاوه مبلغ ثابت ۲,۵۰۷,۸۸۰ ریال برای سایر سطوح بالاتر از حداقل مستمری از ابتدای سال ۱۴۰۲در نظر گرفته شد.
همین‌طور در ادامه سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری در حوزه رفاه و تأمین‌اجتماعی و مؤکدات ایشان مبنی بر حفظ قدرت خرید این قشر معزز میزان مستمری پیشنهادی در سال جاری (۱۴۰۳) براساس ماده «۹۶» قانون به میزان ۳۵ درصد برای حداقل مستمری‌بگیران و کمتر از آن ۲۲ درصد به‌اضافه مبلغ ۶میلیون و ۹۰۰هزار ریال اعلام شده است. ضمن اینکه در بخش مزایای جانبی و مسکن نیز با وجود مصوبات تبصره‌های بودجه سازمان اخیراً پیشنهاد افزایش۵۰درصد بن و ۳۵درصد مسکن به هیأت مدیره سازمان فرستاده شده است.

از دیگر اقدامات قابل‌توجه حوزه تعهدات بلندمدت در دوره اخیر می‌توان به مواردی نظیر اجرای دو مرحله متناسب‌سازی حقوق مستمری‌بگیران به منظور ارتقای سطح درآمد ایشان و کاهش شکاف فی‌مابین دریافتی با سایر بازنشستگان صندوق‌های بازنشستگی در اجرای برنامه ششم توسعه اشاره کرد. همچنین محاسبه و پرداخت مبلغ متناسب‌سازی ۲۵ درصد باقی‌مانده اعاده سطح نسبت به زمان برقراری جهت مستمری‌بگیران مشمول جزو این موارد است. مورد دیگر افزایش مبلغ کمک‌هزینه عائله‌مندی و اولاد وفق بند (۴) ماده «۶۸» قانون مدیریت خدمات کشوری همانند کارکنان و بازنشستگان دستگاه‌های اجرایی براساس مصوبات هیأت وزیران است. در نهایت صدور بخشنامه شماره ۱۱۳۱‏‏/۱۴۰۲‏‏/۱۰۰۰ مورخ ۱۰‏‏/۰۲‏‏/۱۴۰۲ مبنی ‌بر حذف محدودیت پرداخت کمک‌هزینه اولاد حداکثر تا ۳ فرزند در زمره تعهدات بلندمدت سازمان تأمین‌اجتماعی قرار می‌گیرد.

بخشی از گروه های مختلف کارگری در قالب طرح‌های مختلف در سال‌های گذشته مشمول پوشش بیمه‌ای تأمین‌اجتماعی شده‌اند. کدام گروه‌های شاغل در اولویت پوششی سال جاری قرار دارند؟
تعمیم و گسترش پوشش بیمه‌ای در نظام بیمه‌های اجتماعی و عملیاتی کردن در مقیاس‌های متفاوت و متعدد قبل از ایجاد هر بستری، نیاز به ضوابط تقنینی، ظرفیت‌های اجرایی و توسعه خدماتی مرتبط با آن دارد؛ چراکه ساختار قانون تأمین‌اجتماعی بر پایه صیانت از نیروی کار و حمایت اجباری از آن استوار شده و وجه تمایز میان نیروی کار و کارفرما منوط به وجود رابطه مزددهی و مزدبگیری افراد است.
با این وجود سازمان و حوزه کسب‌وکاری در بخش معاونت بیمه‌ای‌، به رغم خلأهای قانونی و فقدان سازوکارهای تضمینی، طی سال‌های اخیر با آیندهنگری پیرامون تغییر شرایط بازار کار و تغییرات ناشی از تحولات تکنولوژیک و ظهور مشاغل و فعالیت‌های دیجیتالی (رقومی) و تحت‌وب و افزایش سهم نیروی کار از خوداشتغالی و نیز توصیه نامۀ شماره ۲۰۴ سازمان بین‌المللی کار درخصوص گذار از اقتصاد غیررسمی به اقتصاد رسمی، در کنار پیشنهادات تقنینی، با تمامی ابزارهای موجود جهت پوشش بیمه‌ای افراد با درآمد بالا و پایین و نیز کسب‌وکارهای مجازی که ماهیت بیمه اختیاری داشتهاند، به سمت‌وسوی بیمه شبه اجباری و یا اجباری حرکت کرده است.
در همین زمینه برنامه‌ریزی‌ها و هدف‌گذاری‌ها جهت اجرای پوشش بیمه‌ای در سال جاری با اولویت شاغلین میادین میوه و تره‌بار، باشگاه‌های ورزشی، آرایشگاه‌ها، سینماهای خانگی، مشاغل فعال ساعات غیراداری، کسب‌وکارها و سکوهای مجازی، اتباع خارجی و تداوم طرح بیمه فراگیر که مشتمل بر بیمه زنان خانه‏دار، دانشجویان، صاحبان حِرف و مشاغل آزاد و ادامه بیمه به‌طور اختیاری است، خواهد بود.
به‌صورت ویژه در راستای اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت چه خدمات بیمه‌ای و تعهداتی به مشمولان این قانون در قالب نیروی کارگری تحت‌پوشش تأمین‌اجتماعی ارائه می‌شود؟
در اجرای بند (الف) ماده «۱۷» قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت مدت مرخصی زایمان از ۶ ماه به ۹ ماه افزایش یافته است. افزایش مذکور در مورد بیمه‌شدگان زنی که براساس قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست کودک زیر سه سال را به فرزندخواندگی قبول می‏کنند یا از طریق اجاره رحم زن دیگری صاحب فرزند می‏شوند، نیز اعمال شده است. مدت مرخصی زایمان برای مادرانی که زایمان آنان سه‌قلو و بیشتر باشد یک سال خواهد بود. در کنار هزینه‌های درمانی قابل‌توجه برای زوج‌های نابارور، اجرای قانون یادشده نیاز به صرف منابع زیادی داشته که لزوم حمایت دولت را از صندوق تأمین‌اجتماعی نشان می‌دهد. در ادامه ضمن محاسبه میزان هزینه‌کرد خدمات انجام‌شده در حوزه بیمه‌ای (مستثنی از خدمات درمانی که توسط حوزه معاونت درمان انجام می‌شود) به سایر اقدامات صورت‌گرفته در راستای اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت اشاره می‌شود.

جهت امکان استفاده به میزان حداکثر دو ماه از مدت مرخصی زایمان قبل از تولد فرزند، بیمه‌شده زن می‏تواند درصورت درخواست و براساس گواهی پزشک معالج، حداکثر به میزان دو ماه از مدت مرخصی زایمان را مشروط بر آنکه متصل به تاریخ زایمان باشد، قبل از زایمان استفاده کند. همچنین درباره فرآیند پرداخت غیرحضوری مرخصی زایمان باید گفت که از سال ۱۴۰۰ زمینه ارائه درخواست مرخصی زایمان به‌صورت غیرحضوری توسط بیمه‌شدگان فراهم شده است. ضمناً واجدان شرایط مبلغ غرامت دستمزد ایام بارداری خود را ماهانه دریافت می‌کنند.


هم‌اکنون چه تعداد کارگر تحت‌پوشش سازمان تأمین‌اجتماعی قرار دارند و چه آمار مقایسه‌ای در حوزه رشد تعداد بیمه‌شدگان کارگری در سال‌های اخیر قابل ارائه است؟
برابر اصل ۲۹ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران برخورداری از تأمین‌اجتماعی حقی همگانی است که در ماده یک قانون تأمین‌اجتماعی مصوب تیرماه ۱۳۵۴ اجرا و تعمیم و گسترش انواع بیمه‏های اجتماعی از تکالیف و وظایف ذاتی سازمان تأمین‌اجتماعی قلمداد شده است. از طرفی با امعان‌نظر به سیاست‏های کلی تأمین‏‌اجتماعی ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری(مدظله‌العالی) مبنی بر ایجاد نظامی کارآمد، توانمندساز، عدالت‌بنیان، کرامت‌بخش و جامع برای تأمین‌اجتماعی همگان که اهمیت موضوع را بیش از پیش مورد تأکید قرار داده، سازمان تأمین‌اجتماعی حسب وظیفه قانونی خود بایستی نسبت به شناسایی گروه‏ها و اقشار مختلف حوزه کارگری شاغل در کارگاه‌های مشمول قانون تأمین‌اجتماعی اقدام کند. در همین راستا و به منظور بررسی وضعیت میزان رشد پوشش بیمه‌ای کارگران و پاسخ به پرسش شما نیاز به سنجه و سری زمانی داریم. می‌توان گفت که سنجه قابل‌اتکا جهت این امر ضریب نفوذ بیمه‌ای و مبنا و زمان مورد بررسی به مبدأ مشخص (زمان تصویب قانون) در دهه اخیر است. ضریب نفوذ بیمه‌ای مبین سهم تعداد بیمه‌شدگان اصلی سازمان از جمعیت شاغل کشور است. این شاخص از کارایی سازمان در ایجاد چتر حمایت برای شاغلن کشور حکایت می‌کند.
همان‌طور که جدول زیر نشان می‌دهد پیش از پیروزی انقلاب ۲۰ درصد از جمعیت شاغل تحت‌پوشش نظام بیمه‌ای قرار داشته است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با توجه به نگاه بنیانگذاران قانون اساسی به موضوع تأمین و امنیت اجتماعی، براساس ماده ۲۹ قانون اساسی و متفرعات آن و نیز برنامه‌های توسعه‌ای کشور با عملکرد مناسب سازمان تأمین‌اجتماعی که در راستای تحقق اسناد بالادستی و قانون اساسی کشور قدم برداشته و طبق آخرین اطلاعات موجود نزدیک ۱۶ میلیون و ۴۰۰هزار نفر تحت عنوان بیمه‌شده اصلی تحت‌پوشش هستند. از این تعداد بالغ بر۱۱ میلیون و چهارصد هزار نفر تحت قالب بیمه‌شده اجباری قرار می‌گیرند.
با توجه به اطلاعات مذکور و با لحاظ بیمه‌شدگان اصلی و شاغلان فصل زمستان ۱۴۰۲ بر مبنای آخرین اطلاعات موجود ضریب نفوذ بیمه‌ای تقریباً به عدد ۶۷ درصد رسیده است. به بیان دیگر در حال حاضر ۶۷ درصد نیروی کار شاغل و مشمولان در جامعه زیر چتر حمایت سازمان تأمین‌اجتماعی بوده و از تعهدات کوتاه‌مدت و بلندمدت بهرهمند می‌شوند. به تبع خانواده‌های آنان که هسته مرکزی کشور را تشکیل می‌دهند؛، فارغ از دغدغه‌ها و بحران‌های روزمره با امید و اتکال بیش از پیش در تربیت نسل آتی اقدام و اهتمام می‌ورزند. البته همان‌طور که عنوان شد بخشی از شاغلان به دلایل مختلف تحت‌پوشش حمایت‌‏های بیمه‌‏ای قرار نگرفته‌‏اند. در حال حاضر اراده سازمان بر آن قرار گرفته که با ایجاد سازوکارهای لازم در سال جاری شرایط بهره‌مندی این عزیزان از خدمات تأمین‌اجتماعی را محقق سازد. در پایان ضمن گرامیداشت مجدد روز و هفته کارگر از خداوند منان خواستاریم تا در سال جهش تولید با مشارکت مردم، بتوانیم علاوه بر توسعه و تسهیل خدمات برای جامعه کارگری، توسعه پوشش بیمه‌ای را به‌نحو احسن انجام دهیم.