حال که اهمیت فرهنگ کتابخوانی بر همگان روشن شده و راهکارهای بسیاری در این زمینه داده شده و تدابیر مختلف هم اندیشیده شده، زمان اجرای آن‌ها فرارسیده است. تئوری‌ها وقتی جذابیت دارند که عملی شوند. ایران امروز ما برای داشتن فردایی روشن به افرادی آگاه و روشن‌اندیش نیاز دارد. افرادی که قابلیت تفکر انتقادی، سواد رسانه‌ای و سرانه بالای مطالعه داشته باشند. تنها اینان هستند که می‌توانند برای بهبود وضعیت و مشکلاتی که داریم، مفید واقع شوند.
نوجوانانی که حالا همچون صفحه‌ای سپید باید با کسب دانش و آموزه‌های درست، باری از دوش فردای ایران بردارند. در این زمینه باید زنگ خطرها را جدی گرفت و برای مدیریت فضای مجازی تلاش کرد. کودکان و نوجوانان سرمایه‌های انسانی ناب سرزمین ما هستند، بخصوص در شرایطی که جمعیت ایران رو به پیری می‌رود و در دهه‌های آینده با بحران سالمندی مواجه خواهیم شد، نقش جوانان بسیار مهم‌تر است.
در زمینه فرهنگ کتابخوانی و فردای ایران باید آینده‌پژوهی را در رأس امور قرار داد. بررسی آینده ممکن، آینده احتمالی و آینده مطلوب کمک می‌کند تا تصویر درستی از اتفاقات داشته باشیم. همان‌طور که گفته شد مدیریت فضای مجازی در این مورد اهمیت زیادی دارد. استفاده افسارگسیخته از شبکه‌های اجتماعی و وقت‌گذرانی‌های بیهوده برای مطالعه کودکان و نوجوانان عاملی بازدارنده است. عاملی که اگر کنترل درستی روی آن صورت نگیرد، ریشه‌های مطالعه را در فرد می‌خشکاند. حمایت از پلتفرم‌هایی که برای مطالعه مجازی کتاب در نظر گرفته شده‌اند، یکی از راهکارهایی است که می‌تواند زمان حضور نوجوانان در فضای مجازی را مدیریت کند و آن‌ها را به سمت مطالعه ببرد.
نقش‌آفرینان اساسی
خانواده و آموزش‌وپرورش دو رکن اصلی در گسترش فرهنگ کتابخوانی جامعه محسوب می‌شوند. پایه‌های آشنایی کودک با مطالعه از مجرای خانواده و سپس مدرسه می‌گذرد. کودکانی که این دو شریان حیاتی را از دست بدهند، بعدها با مشکلات زیادی روبه‌رو می‌شوند و باید با خودآموزی و در سنین بالا با فرهنگ مطالعه آشنا شوند. از آنجا که کتاب وسیله‌ای برای تغییر نگرش‌هاست، حضور آن از دوران کودکی در زندگی فرد اهمیت فراوانی دارد و می‌تواند در تحول‌آفرینی نقش داشته باشد. تأکید همیشگی بر نهادینه کردن فرهنگ کتابخوانی از کودکی نیز به همین خاطر است. بنابراین تدوین برنامه‌های متناسب از دوران کودکی و آشنا کردن خانواده‌ها با فرهنگ مطالعه یکی از مسئولیت‌های سازمان‌های ذی‌ربط است. آموزش خانواده‌ها نیز از طریق صداوسیما و فضای مجازی انجام می‌شود. نهادهای این‌چنینی موظف هستند رویکرد آموزش‌محور را در زمینه تأمین برنامه‌های مرتبط با فرهنگ کتابخوانی، در برنامه‌ریزی‌های خرد و کلان خود بگنجانند.
کتابخوانی عنصری برای توسعه
در جهان معاصر تفکر توسعه جزو مراحل اصلی سیاست‌گذاری کشورهاست. توسعه‌یافتگی مفهومی زیربنایی است که دولت‌ها برای همراه کردن جامعه با عناصر مختلف آن تلاش می‌کنند. در یک تعریف کلی می‌توان توسعه را بهبود همه‌جانبه اوضاع یک جامعه دانست. این بهبود در تفکر توسعه نه‌تنها شامل نسل حاضر می‌شود بلکه بستر رشد نسل‌های بعدی را نیز فراهم می‌کند. بنابراین توسعه پایدار از اهداف اصلی جوامع برای توسعه‌یافتگی است. باید توجه داشت که توسعه مفهومی دستوری نیست و تکانه‌های اصلی آن از دل مردم و جامعه شکل می‌گیرد. به باور جامعه‌شناسان و متخصصان عرصه فرهنگ، کتابخوانی یکی از عناصر اصلی توسعه‌یافتگی است. جامعه‌ای که سرانه مطالعه آن در سطح قابل‌قبولی بالاست، فرهنگ عمومی را رشد می‌دهد. در چنین وضعیتی کار سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان راحت‌تر است، چراکه با افرادی آگاه سروکار دارند که برای اجرایی کردن برنامه‌های مختلف اجتماعی آمادگی لازم و کافی را دارند. این افراد قانون را امری مخل آزادی خود نمی‌دانند و برای بهتر زیستن در کنار شهروندان جامعه خود از آن تبعیت می‌کنند. در حاکمیت فرهنگ جهل و عدم آگاهی اما افراد رویه‌ای دیگر را در پیش می‌گیرند. آن‌ها قانون و برنامه‌های آموزش و پرورش را بیهوده و دست‌وپاگیر می‌دانند و در موارد مختلف سعی می‌کنند از آن تمرد کنند. البته باید این را در نظر داشت که یک سر دیگر این رابطه که دولت است باید به وظایف خود درست عمل کند و شرایط رفاهی مناسب را برای مردم فراهم کند. در این صورت است که می‌توان از شهروندان انتظار داشت رفتاری متناسب و متمدنانه داشته باشند.
در کشورهای توسعه‌یافته سرانه مطالعه کتاب بالاست و خرید کتاب بخش قابل‌توجهی از سبد خانوار را به خود اختصاص می‌دهد. در مقابل در کشورهای کمتر توسعه‌یافته و توسعه‌نیافته، به دلیل مشکلات فراوان معیشتی و بی‌اهمیت بودن فرهنگ کتابخوانی، سرانه مطالعه بسیار پایین است. ضرورت مطالعه در این جوامع تعریف نشده و کتاب جزو کالاهای لوکس و مازاد تلقی می‌شود. در واقع فرهنگ کتابخوانی حلقه‌ای از حلقه‌های زنجیری است که به اقتصاد، سیاست، جامعه‌شناسی و رفاه اجتماعی متصل است.
برآیند همه این مسائل نشان می‌دهد که ایران به گسترش فرهنگ کتابخوانی نیازمند است و باید از راه‌های مختلف به رشد آن توجه کند. گسترش فرهنگ مطالعه، همکاری یکپارچه و تمام‌وقتی می‌طلبد که بازیگران اصلی عرصه این همکاری مسئولان، مردم و نهادها هستند. آینده ایران در گرو رشد همه‌جانبه این عناصر است.
نظر شما