وی با بیان اینکه سه دستگاه مسئول (شهرداری‌ها، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سازمان بهزیستی کشور) در موضوع کودکان کار، کار در خیابان و زباله‌گردی داریم، گفت: اینکه سیاست‌های این دستگاه‌ها در مواجهه با کودکان چیست و چقدر با هم هماهنگی دارند، بسیار مهم است. در وضعیت فعلی قرارگاه‌هایی شکل گرفته و در این قرارگاه‌ها همکاران ما در شهرداری، وزارت کار و وزارت دادگستری به تعاملات سازنده‌ای رسیده‌اند و برنامه‌های مشترک در حال طراحی است اما اینکه سیاست ما در مقابله با این فرآیند و آسیب باید چگونه باشد از مهم‌ترین مسائل و مدل‌های حل مسئله این آسیب است.

قصد برخورد با کودکان کار و خیابان را نداریم

علیگو ادامه داد: توجه به حلقه‌های میانی، ان جی اوها و گروه‌های مردم پایه و جهادی و گروه‌هایی که دولتی نیستند و از بطن مردم بیرون آمده‌اند یکی از روش‌ها و مسیرهای حل برون‌رفت از این مسئله است. مسئله دوم نوع نگاه به این کودکان است؛ باید بپذیریم که این کودکان مقصر این فرآیند نیستند و یکی از معلولین این فرآیند اقتصادی، اجتماعی و خانوادگی هستند، لذا با کودک قصد برخورد نداریم.

مدیرکل امور آسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور یادآور شد: نگاه ما برای حل مسئله در موضوع کودکان کار و خیابان تا زمانی که معطوف به کودک است و دنبال توانمندسازی کودک می‌گردد منجر به نتیجه‌های مطلوب نخواهد شد زیرا بستر خانوادگی که این آسیب را شکل داده است، همچنان پابرجا و باقیست و باید به این موضوع توجه کنیم لذا در سیاست دوم، نگاه خانواده‌محوری در حمایت بسیار اهمیت دارد.

بهزیستی بدنبال حمایتهای اجتماعی و اقتصادی از خانواده کودکان کار و خیابان

وی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه ما به دنبال حمایت‌های اجتماعی از خانواده‌های کودکان کار و خیابان و توانمندسازی فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی این خانواده‌ها هستیم، خاطرنشان کرد: قطعا فرآیندهای اقتصادی بسیار مهم هستند، اما لزوما همه افراد فقیر کودکان‌شان در خیابان حاضر نیست. پس مدل سیاست خانواده محوری در گام اول و مدل توجه به ان جی اوها در گام دوم، برای مجموعه سازمان بهزیستی به عنوان یک سیاست اولویت‌دار مطرح است و فرایندها بر این الگو شکل گرفته‌اند.

علیگو تاکید کرد: ما نمی‌خواهیم ان‌جی اوها وظایف دستگاه‌های دولتی را انجام دهند، ما می‌خواهیم از ظرفیت مردمی برای حل مسئله استفاده کنیم. نگاه ما در موضوع حمایت از کودکان کار و کودکان خیابانی و حتی کودکان زباله گرد مدل‌های مددکارانه است. در مدلهای مددکارانه توجه همه جانبه به شرایط طفل و نوجوان حائز اهمیت است.

آماده شدن دستورالعمل مراکز شبانه‌روزی کودکان کار و خیابان دربهزیستی 

مدیرکل امور آسیب‌دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با بیان اینکه در سازمان بهزیستی بالغ بر ۱۴ هزار کودک را در مجموعه فعالیت‌های مرتبط با حوزه کودکان کار و خیابان ساماندهی کردیم، گفت: در حال حاضر ۶۷ مرکز حمایتی و آموزشی در سطح کشور داریم که با همکاری ان جی اوها و با مجوز سازمان بهزیستی اداره می‌شود. همچنین ۳۱ مرکز شبانه‌روزی نیز به صورت دولتی اداره می‌شوند.

وی همچنین از آماده شدن دستورالعمل مراکز شبانه‌روزی کودکان کار و خیابان در سازمان بهزیستی خبر داد و گفت: این موضوع کمک می‌کند تا از ظرفیت ان جی اوها در نگهداری شبانه‌روزی کودکان کار و خیابان بهره‌مند شویم و بخش اعظمی از دغدغه‌های گروه‌های مردمی در موضوع نگهداری کودکان کار و خیابان می‌تواند رفع شود.

۸۰ درصد کودکان کار و خیابان ایرانی نیستند 

علیگو در ادامه به ارائه آماری از وضعیت کودکان کار و خیابان پرداخت و گفت: بالغ بر ۸۰ درصد کودکان کار و خیابان در کشور از کودکان «اتباع» هستند و این موضوع نگرانی‌هایی ایجاد می‌کند و اقدامات خاصی لازم دارد.

بعد خانوار ۴۵ درصد کودکان کار و خیابان ۴ تا ۶ نفر است

وی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه بیش از ۴۵ درصد از کودکان کار با بعد خانوار بین ۴ تا ۶ نفر هستند و این بخش نگران‌کننده دیگری ایجاد می‌کند که باید به آن توجه کرد، افزود: مسئله مهمی در موضوع درآمدهای کودکان در سطح خیابان وجود دارد. هر یک ریالی که در سطح خیابان به این کودکان کمک نقدی می‌کنید، منجر به فرو رفتن آنها در سطح آسفالت خیابان‌ها خواهد شد، زیرا امکان طرح موضوعات و مدل‌های توانمندسازی را حتی توسط مردم از این کودکان سلب می‌کند.

مدیرکل امور آسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور تاکید کرد: قطعا مسائل اقتصادی در اینکه این کودکان در خیابان حاضر می‌شوند، موثر هستند، اما باید به این موضوع توجه کنیم که این مدل برای کودکان پر آسیب است. اگر در مورد منع کار کودک در خیابان صحبت می‌کنیم قطعا در خیابان بودن کودک جز بخش‌های پر آسیب کودک است زیرا آسیب‌هایی غیر از سوء استفاده اقتصادی هم در انتظار کودک در سطح خیابان است.

به جای کمک نقدی به کودکان کار و خیابان آنها را ان‌جی‌اوها معرفی کنید

وی در ادامه با اشاره به اینکه چالش‌های پیش‌روی حل مسئله کودکان کار و خیابان در سه بخش قابل تقسیم‌بندی است، گفت: اولین بخش مرتبط با «مردم» است؛ آنجایی که خواهش می‌کنیم ضمن احترام به کودکان در خیابان و ضمن حفظ شانیت و حقوق کودکان، حتما با رعایت اخلاق و آداب معاشرت به این موضوع توجه کنند که هر مقدار کمک به این کودکان منجر به افزایش آسیب‌های مرتبط در این کودکان خواهد شد.

وی از مردم خواست تا به جای کمک مستقیم به کودکان از طریق معرفی به ان جی اوها و گروه‌های مردم پایه و خیریه‌ها این کودکان را برای تامین حمایت‌های مستمر و پایه‌دار هدایت کنند؛ این موضوع باعث می‌شود تا این کودکان مجموعه‌ای از حمایت را دریافت کنند، زیرا مردم با حمایتهای نقدی شان می‌توانند بخشی از معضلات روزمره آنها را حل کنند اما این کودکان نیازمند حمایت‌های پایه‌دار هستند که شاید از توان تک تک مردم خارج باشد، اما ان جی اوها از طریق روابطی که دارند می‌توانند نتیجه مطلوب‌تری را برای خانواده‌ها و کودکان رقم بزنند.

چه کسی مسئول کودکان کار اتباع بیگانه فاقد مجوز است؟

مدیرکل امور آسیب‌دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور به چالش‌های بین دستگاهی در این زمینه اشاره کرد و افزود: توزیع مسئولیت‌های بین دستگاهی دارای خلاءهای جدی است. به طور نمونه موضوع اتباع یکی از موضوعات حائز اهمیت است. مسئولیت اتباع در کشور به ویژه اتباع غیرقانونی مشخص نیست و مشخص نیست که چه کسی مسئولیت این اتباع را برعهده دارد. از سوی دیگر حضور ما در کنوانسیون‌های بین‌المللی و مرتبط به حوزه کودک موجب می‌شود اقدامات حوزه‌های نظارتی و انتظامی در حوزه کودکان بسیار محدود شود و لازم است سیاست‌های جدیدی تدوین شود.

وی در بخش دیگری از سخنان خود خاطرنشان کرد: ما در مورد اتباع دارای اسناد هویتی رسمی و دارای مجوز در زمینه کمک به آنها در کشور مسئله‌ای نداریم اما در موضوع اتباع غیرقانونی بحران داریم و این بحران امروز بیشتر نمایان شده است.

این مسئول بهزیستی با اشاره به اینکه در موضوع مسائل بین‌دستگاهی یکی از بحرانی‌ترین نکاتی که باید اشاره کرد نگاه‌های سیاستی در بین دستگاه‌هاست، گفت: در حال حاضر در کشور وضعیت خوبی داریم، اما با وضعیت مطلوب فاصله داریم. اکنون سه دستگاه شهرداری، وزارت کار و بهزیستی و حتی دستگاه‌های دیگر هم نظر هستند اما در مجموعه کودکان کار و خیابان ۱۹ دستگاه موثر داریم و براساس قانون حمایت از اطفال و نوجوانان ۲۴ دستگاه موثر داریم و اینها باید هم نگاه و هم نظر باشند تا بتوانیم اقدام درستی شکل دهیم.

عدم اجرای مناسب قانون حمایت از اطفال و نوجوانان در بخش قضایی

علیگو یکی دیگر از چالش‌های بین دستگاهی را عدم اجرای مناسب قانون حمایت از اطفال و نوجوانان در بخش قضایی عنوان کرد و افزود: همانطور که قانون تصریح کرده که ولی و قیم قانونی در صورت سوء استفاده مکرر از کودکانش مجازات شود، ما خواهش داریم که به بند ۱۵ قانون حمایت از اطفال و نوجوانان توجه شود. ما به عنوان مطالبه دستگاه اجرایی خواهشمندیم به آن توجه شود زیرا فرآیندهایی در قانون حمایت از اطفال و نوجوانان وجود دارد که فرآیندهای پیشگیرانه از جنس حمایت از خانواده است.

به گفته وی، خوشبختانه امروز در کشور به همزبانی مشترکی بین دستگاه‌ها رسیده‌ایم. همه دستگاه‌ها به این موضوع اذعان دارند که روشهای ضربتی و دفعی برای حل مسئله کودکان کار جوابگو نیست و باید مدلهای عمیق مددکارانه و خانواده محور را پیش گرفت.  

علیگو خاطرنشان کرد: در همین راستا اقدامات خوبی انجام شده و جلسات استانداری‌ها شکل گرفته است و سازمان بهزیستی برنامه «اقدام و عمل» آماده کرده است که با رویکرد مددکارانه طراحی شده و تلاش می‌کند تا با روشهای مستمر و طراحی حمایتهای اجتماعی و شکل گیری الگوهای خانواده محور و با استفاده از ظرفیتهای گروه‌های مردمی مسئله کودکان کار و خیابان را تا حد مطلوبی ساماندهی کنیم.

تجهیز مراکز به دستگاه سنجش عنبیه برای شناسایی کودکان کار و خیابان

مدیرکل امور آسیب‌دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با اشاره به اینکه در حال حاضر ورودی اتباع غیرقانونی در کشور بسیار قابل توجه است، گفت: در برنامه اقدام و عمل یکی از کارهای مهم، تجهیز مراکز و مجموعه‌ها به دستگاه سنجش عنبیه است تا بتوان از طریق شاخص‌های بیومتریک این افراد را شناسایی و کددار کرد. این موضوع کمک می‌کند تا این کودکان را به صورت سیستماتیک شناسایی و در مجموعه بانک اطلاعاتی، اطلاعات آنها را داشته باشیم که بتوانیم خدمات را به طور مستمر ارائه کنیم.    

به دلیل عم کنترل ورود کودکان به خیابان، اقدامات بهزیستی برای کاهش این کودکان بی‌نتیجه است

مدیرکل امور آسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با اشاره به اینکه برنامه اقدام و عمل را در سال ۹۹ فقط در سطح استان تهران و سپس در سال ۱۴۰۰ در ۱۳ استان اجرا کردیم و در سال ۱۴۰۱ در تمام استانهای کشور اجرا خواهیم کرد، گفت: این برنامه ۶ گام اصلی دارد که همه آنها براساس مدلهای دوست دار کودک طراحی شده است و تلاش می‌کند تا خانواده این کودکان به نتیجه مطلوب برسند. انتظار نظری ما از این برنامه باید کاهش ۵۰ درصدی کودکان کار و خیابان باشد، اما در واقع این نتیجه حاصل نمی‌شود و یکی از دلایل آن این است که هر اقدامی که در سطح خیابان با همکاری گروه‌های مردمی انجام می‌دهیم نتیجه آن قابل مشاهده نیست زیرا ورودی‌های ما کنترل نمی‌شود.

وی در ادامه گفت: در برنامه سال ۹۹، خانواده‌های تحت پوشش دیگر کودکانشان را به خیابان نمی‌فرستادند، اما باز هم خیابان پر (از کودکان) بود. ما در پروژه‌ای که از بین ۱۰۰۰ نفر داشتیم فقط ۲۴ نفر دوباره کودکانشان در سطح خیابان حضور داشتند و این نشان می‌دهد برنامه درست عمل کرده اما یکی از دلایل اینکه خیابان خالی نشده این است که این فرآیند، فرایندی نیست که تنها سازمان بهزیستی کار کند و لازم است دستگاه‌های متعدد و اقداماتی به عنوان اقدامات پیشگیرانه مانند کنترل مرزها و توجه به اتباع و دارای اوراق هویتی شدن اتباع مد نظر قرار گیرد.  

مدیرکل امور آسیب‌دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با اشاره به دیگر اقدامات بهزیستی در زمینه کودکان کار و خیابان، توضیح داد: در سال جاری به غیر از برنامه اقدام و عمل و ایجاد مراکز غیردولتی شبانه‌روزی که سعی می‌کنیم تا پایان سال بخش اعظمی از استان‌ها دارای این مراکز باشند تا ظرفیت‌های ‌آموزشی و حمایتی بیشتر به این کودکان تقدیم کنیم، یکی دیگر از برنامه‌های ما اجرای یک برنامه ملی با حضور تمام ان جی اوهای علاقه‌مند و دلسوز است.

وی گفت: این برنامه دو روزه طراحی شده و روز اول کارگاه‌های آموزشی و برنامه‌های مشاوره‌ای با ان جی اوها و حلقه‌های میانی مردم پایه فعال در حوزه کودکان کار و خیابان برگزار می‌شود و روز دوم به پنل‌های تخصصی در موضوع کودکان کار و خیابان و زباله‌گردی و موضوعات مرتبط اختصاص می‌یابد.

مدیرکل امور آسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور بر توجه ویژه به کارگاههایی که از کار کودک به دلیل ارزان قیمت بودن سو استفاده می‌کنند اشاره و تاکید کرد: ما نمی‌گوییم کودک کار مهارتی یاد نگیرد، اما نباید کار کودک به کودکی و فرآیند کودکی او لطمه وارد کند و نباید منجر به بازماندگی از تحصیل و آسیب‌های مضاعف شود، لذا نظارت بر کار کودکان در کارگاه‌ها بسیار مهم است و مطالبه ما ممنوعیت کار (برای کودکان زیر ۱۵ سال و ایرانی و اتباع فرقی نمی‌کند) در کارگاه‌هاست و این ممنوعیت باید اجرا و با کارگاه‌های متخلف برخورد جدی شود.