به گزارش آتیه آنلاین، با گسترش روز افزون صنعت در جهان و تبدیل شدن بسیاری از کشورها به بستری برای ایجاد کارخانجات و بدنبال آن، افزایش نیروی‌کار شاغل در بخش‌های مختلف صنعتی و خدماتی، زمینه ایجاد بی عدالتی‌ها از طرف کارفرمایان به کارگران ایجاد شده و نیروی کار با توجه به خلاء قانون حمایت کننده و تضمین کننده حقوق آنها، بتدریج مورد ظلم برخی کارفرمایان قرار گرفتند و شکل‌گیری سندیکاها و اتحادیه‌های کارگری در این برهه زمانی بود که ناجی نیروی کار شد.

نقش اثرگذار تشکل‌های کارگری و صنفی در بیان و پیگیری و حل مشکلات و مسائل کارگران در بیش از ۲۰۰ سال گذشته در جهان قابل مشاهده است و تلاش‌های فعالان حوزه کار، شرایط امروز جامعه کارگری را در بسیاری از کشورهای جهان رقم زده است و در واقع یکی از خروجی‌های بسیار مهم این فعالیت‌ها، آشنایی و آگاهی جامعه کارگری در سطح جهان به حقوق قانونی و مطالبه آنها از دولت‌ها و کارفرمایان است.

بدون تردید اگر فعالیت تشکل‌های کارگری در جهان شکل نمی‌گرفت، مانند سالهای ابتدایی فعالیت گسترده کارگران با آغاز صنعتی شدن کشورها، بسیاری از حقوق ابتدایی آنها توسط برخی کارفرمایان و با استفاده از نبود قانون حامی جامعه کارگری نادیده گرفته می‌شد و البته این در حالی است که حتی با گذشته بیش از دوقرن از ایجاد تشکلات و اتحادیه‌های صنفی و کارگری در جهان، همچنان در بسیاری از نقاط جهان، حتی کشورهای توسعه یافته برخی از حقوق ثابت شده قانونی نادیده گرفته می‌شود.  

شکل‌گیری تشکلات کارگری در جهان

اولین تشکل‌های کارگری در سطح جهان در انگلستان و در صنوف چاپ و امور ساختمانی و خیاطان شکل گرفت و در امریکا نیز اولین اتحادیه‌های کارگری در فیلادلفیا، اتحادیه کفاشان بود که در سال ۱۷۹۲ به وجود آمده و در سال ۱۸۰۲ اتحادیه‌های کارگران چاپخانه و نجاران در شهر بوستون و نیویورک تشکیل شد.

بدنبال آن در کشورهای صنعتی سندیکاهای کارگری و به دنبال آن اتحادیه‌های مختلف در صنوف و رشته‌های گوناگون ایجاد شد و در سوئد نیز اولین اتحادیه کارگری در چاپخانه‌ها و سپس در بین کارگران نجار و فلز کار موجودیت یافت.

شکل‌گیری اتحادیه‌های کارگری محصول شرایط مختلف، انگیزه‌ها و نیازهای این قشر از قبیل، توسعه کسب و کار، تعریف و توسعه روابط کار برای حفظ منافع حرفه ای و بهبود شرایط اشتغال و معیشت کارگران بوده است.

شکل‌گیری اتحادیه‌ها و سندیکاهای کارگری در ایران

تا قبل از انقلاب مشروطه گرایش‌هایی در بین کارگران ایران برای ایجاد تشکل‌های صنفی و برای مقابله با بحرانهای اقتصادی، بیکاری، نرخ پائین دستمزدها و رفتارهای غیرانسانی کارفرمایان وجود داشت، اما فشار حکومت‌های استبدادی وقت و ممنوع بودن اجتماع آزاد و تشکیل انجمن، عامل عدم شکل‌گیری سندیکا و اتحادیه کارگری در کشور بود.

پس از انقلاب مشروطیت، اتحادیه کارگران چاپخانه‌های تهران، اولین اتحادیه‌ای بود که موجودیت خود را اعلام کرد و اتحادیه کارگران صنعت نفت، کفاشان، باربران بندر پهلوی و نیز تشکل‌های دیگری بودند که اعلام موجودی کردند.

با فعالیت دولت پهلوی، عملاً فعالیت سندیکاها و اتحادیه‌ها محدود شده و با قانونی که در سال ۱۳۱۰ به تصویب مجلس رسید، تمامی آنها منحل و تا پایان سلطنت پهلوی اول؛ یعنی تا سال ۱۳۲۰ هیچگونه تشکل کارگری به وجود نیامد و پس از آن، سالها شاهد فعالیت محدود تشکلات کارگری و صنفی در ایران بودیم تا اینکه در سال ۱۳۳۰ سه تشکل کارگری در ایران بوجود آمد که شامل: کنکره اتحادیه کارگران ایران، شورای سندیکاهای مستقل و سندیکاهای هیئت موتلفه می‌شد.

تا سال ۱۳۴۳ تعداد ۷۳ سندیکای کارگری در تهران و ۳۸ سندیکای کارگری در شهرستانها تشکیل شد اما پس از اصلاحاتی که در سال ۱۳۴۳ در قانون کار به وجود آمد فعالیت سندیکاها در سطح حرفه و کارگاه محدود شد و طبق آمار تا پایان سال ۱۳۴۸ تعداد ۲۷۰ سندیکای کارگری و در پایان سال ۱۳۵۳ تعداد ۶۱۲ سندیکای کارگری و ۱۴ اتحادیه کارگری و در پایان سال ۱۳۵۷ جمعاً۱۲۱۶ سندیکا و ۲۶ اتحادیه کارگری در کشور فعالیت داشتند.

در حال نیز با با تقویت تشکل‌ها، کانون‌ها، اتحادیه‌ها و اصناف فعال در حوزه کارگری، فعالیت گسترده آنها را در سطح کشور با حمایت دولت‌ها در راستای مطرح کرده و پیگیری مشکلات حوزه کارگری شاهد هستیم که در قالب شوراهای اسلامی کار، انجمن‌های صنفی کارگری، کانون‌های انجمن‌های صنفی، مجمع نمایندگان کارگران و کانون‌های کارگران بازنشسته در حال فعالیت در بخش کار و تولید هستند.

توسعه همکاری با تشکل‌ها در اولویت برنامه‌های وزارت کار

«حجت الله عبدالملکی» وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در قالب برنامه‌های ارائه شده در راستای هدایت و راهبری این وزارتخانه، توسعه همکاری با تشکل‌های مختلف کارگری، کارفرمایی، بازنشستگان و سایر اقشار مرتبط را از اولویت‌های این وزارتخانه می‌داند.

در قالب برنامه‌های راهبردی-عملیاتی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در دولت سیزدهم، یکی از مشکلات حوزه روابط کار، عدم استفاده کافی از ظرفیت‌های تشکل‌های کارگری و کارفرمایی در سیاستگذاری عنوان شده است و  این درحالی است که ساختار روابط کار بر اصل سه‌جانبه‌گرایی و همکاری شرکای اجتماعی استوار است.

همچنین مشارکت اجتماعی پایین و عدم همگرایی سه بخش دولت، کارگری و کارفرمایی ناشی از عدم توسعه تشکل های کارگری و پایین بودن نرخ بهره‌وری نیروی کار به دلیل عدم روابط کامل و مطلوب در بازار کار نیز از جمله مسائل موجود در حوزه تشکل‌های کارگری است که نیازمند سیاستگذاری در راستای حل آنها است.

در این برنامه همچنین، راهکارهای حل مسائل حوزه تشکل‌های کارگری در قالب حمایت از تشکل‌های کارگری و کارفرمایی به جهت کاهش مداخات دولت و اجرای واقعی سه‌جانبه‌گرایی در حوزه روابط کار، تکمیل و اجرای سند ملی کار شایسته، نظارت بر عملکرد تشکل‌ها و ارتباط تنگاتنگ با سازمان بین المللی کار و دخیل کردن تشکلات کارگری و کارفرمایی در این حوزه به منظور کاهش فشارهای بین المللی مطرح شده است.

مسائل کارگری از طریق تشکلات پیگیری شود

وزیر کار روز یکشنبه در نشست با نمایندگان تشکلات کارگری سراسر کشور با بیان اینکه رفاه کارگران از اولویت‌های این وزارتخانه است، خواستار بیان مشکلات و مسائل مختلف مرتبط با اصناف و اقشار کارگری و ارائه راهکارهای عقلانی و منطبق با شرایط از طرف تشکلات و اتحادیه‌های کارگری شد و برطرف شدن مشکلات نیروی کار و اصناف را در تقویت سندیکاها و اتحادیه‌های کارگری عنوان کرد.

وی در این نشست از تشکل‌ها خواست گزارشی درباره مشکلات صنفی تهیه و راه‌حل‌های پیشنهادی خود ارائه کنند. وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی همچنین در این جلسه یادآور شد: بخشی از دغدغه‌ نمایندگان تشکل‌های کارگری که شامل رفاه کارگران، امنیت شغلی، مسکن و رفاه اجتماعی است به موضوعات کلان کشور برمی‌گردد و هر یک درصد تورمی که در جامعه بالا می‌رود بخشی از رفاه جامعه از جمله کارگران کاهش می‌یابد.

عبدالملکی عنوان کرد: رفاه کارگران بخشی از موضوعات کلان کشور است و ما مدافع حقوق کارگران هستیم، اگر تورم را مدیریت کنیم، کارگران ‌دغدغه  دستمزد و مسائل معیشتی را نخواهند داشت و از سوی دیگر تولید کننده نیز به مشکل بر نمی‌خورد.

وی همچنین از همه تشکل‌ها درخواست کرد که گزارشی از مشکلات صنفی و راه‌حل‌های پیشنهادی ارائه کنند تا این مسائل در کمیته‌های تخصصی مسکن، دستمزد و قراردادهای کارگری دسته‌بندی، مطرح و پیگیری شود.

راهکار حل مشکلات کارگران از طریق حضور فعال تشکل‌ها

«اکبر شوکت» رییس انجمن صنفی کارگران ساختمانی کشور پیش از این در گفتگو با آتیه آنلاین یکی از اساسی‌ترین راهکارهای حل مشکلات جامعه کارگری را حضور فعال تشکلات صنفی در تعامل با دولت و دستگاه‌های مرتبط با تولید و اشتغال دانست و گفت: تشکلات کارگری و صنفی رابط بین جامعه کارگری، وزارت کار، دولت و مردم هستند و در واقع از این تشکلات باید تحت عنوان نمایندگان مردم و اقشار مختلف کارگری و نیروی کار نام برد.

وی اظهارکرد: انتظار این است که با توجه به تسلط این نمایندگان در قالب تشکل‌ها به موضوعات و مسائل اساسی حوزه تولید، اشتغال و موارد مرتبط با جامعه کارگری، ایده‌ها و صحبت‌های آن‌ها از طرف نهادهای مرتبط با تولید و اشتغال مورد توجه قرار گیرد.

این فعال حوزه کارگری با اشاره به اینکه تشکلات واقعی آن‌هایی هستند که برای مشکلات و مسائل پیش روی جامعه کارگری چاره‌اندیشی کنند و با تعامل دستگاه‌های ذیربط در راستای حل مسائل گام برداشته و پیگیری در احقاق حق جامعه کارگری داشته باشند، تصریح کرد: تجربه حضور قوی اتحادیه‌های کارگری و صنفی در پیگیری حل مشکلات، نشان داده است به هر میزان که این حضور در تعامل با دستگاه‌های مرتبط در چاره‌جویی برای مشکلات بیشتر شده، به همان نسبت نیز شاهد برطرف شدن کامل و سریعتر مسائل حوزه کار و تولید بوده‌ایم و این، در واقع همان مسیر مبارزه با فساد و رانت تولید است.

این فعال و کارشناس حوزه کار یکی از اقدامات اتحادیه‌ها و تشکلات کارگری و صنفی در آغاز کار دولت‌ها را مطرح کردن مشکلات و ارائه راهکارهایی در مسیر حل آن‌ها عنوان کرد و افزود: البته این اتحادیه‌ها همواره از سیاست‌های منطقی دولت و وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در مسیر تحقق اهداف منتهی به حل مشکلات و تامین رفاه و معیشت جامعه کارگری، نهایت همکاری را داشته و دارند.

 عضو هیات امنای سازمان تامین اجتماعی اضافه کرد: اگر همانگونه که در این مدت کوتاه از طرف وزیر کار، سیاست‌های این وزارتخانه در بخش تعاون بیان شده است، در عمل نیز شاهد افزایش قابل توجه سهم تعاونی‌ها در اقتصاد کشور باشیم، این موضوع، برگ برنده‌ای برای دولت سیزدهم خواهد بود.