به گزارش آتیه آنلاین، براساس آمارهای رسمی تا بهمن ماه سال گذشته، در مجموع ۴ میلیون و ۴۸۰ هزار نفر به عنوان بازنشسته و مستمری‌بگیر تحت پوشش سازمان تأمین‌اجتماعی قرار داشتند که دو میلیون و ۷۰۰ هزار نفر آنان بازنشسته، یک میلیون و ۶۳۶ هزار بازمانده و ۱۴۶ هزار نفر نیز ازکارافتاده کلی هستند؛ به گفته «رسول چراغ سحر» مدیر کل تامین اجتماعی استان کهگیلویه و بویر احمد در بهمن ماه سال قبل، از مجموع دو میلیون و ۷۰۰ هزار بازنشسته این سازمان تا پایان خرداد ماه سال قبل، ۶۰۰ هزار نفر با استفاده از قانون مشاغل سخت و زیان آور بازنشسته شده اند و ماهانه از این سازمان حقوق دریافت می‌کنند.

داده‌های نگران‌کننده

سهم حداقل ۲۲ درصدی بازنشستگان مشاغل سخت و زیان‌آور از مجموع بازنشستگان کشور، سهم بزرگی‌ است که نشان از رواج بیش از گذشته بازنشستگی پیش از موعد در صندوق تامین اجتماعی دارد. از هر ۵ بازنشسته تامین اجتماعی، حداقل یک نفر بازنشسته پیش از موعد است که سنوات بیمه‌پردازی کمتری به نسبت بازنشستگان عادی دارد به عبارتی، سال‌های کمتری حق بیمه پرداخته اما از مزایای کامل بازنشستگی از جمله مستمری کامل برخوردار است.

رشد بازنشستگان پیش از موعد، یک واقعیت است، واقعیتی که به نگرانی‌هایی در مورد آینده تامین اجتماعی و منابع محدود این صندوق ابربیمه‌گر دامن می‌زند. طبق داده‌های رسمی اعلامی، آمار بازنشستگان پیش از موعد از ۱۴ درصد در سال ۹۱ به بیش از ۲۰ درصد در پایان سال ۱۴۰۱ رسیده است که آماری تکان‌دهنده محسوب می‌شود.

در خردادماه امسال، «رخشانی مقدم» مدیرکل وقت مستمری‌های سازمان تامین اجتماعی گفت: مجموع تعداد بازنشستگان کل کشور در پایان سال ۱۴۰۱ معادل ۲ میلیون ۶۲۳ هزار و ۲۸۷ نفر بود که از این تعداد ۵۵۰ هزار و ۴۵۰ نفر بازنشسته پیش از موعد در مشاغل سخت و زیان‌آور بودند و در مجموع حدود ۲۱ درصد از مجموع بازنشستگان را تشکیل می‌دهند.

این مقام مسئول داده‌هایی نگران‌کننده از بازه سنی بازنشستگان و مستمری‌بگیران در مشاغل سخت ارائه داد: میانگین سن بازنشستگان مشاغل سخت و زیان‌آور در پایان سال ۱۴۰۱، معادل ۴۹.۷ سال بود که متاسفانه درصدی از این آمار متعلق به افراد ۳۵ تا ۳۹ سال نیز است. بنابراین محاسبه نشدن سن مقرر برای اجرای این قانون، منجر به بازنشستگی برخی متقاضیان در سنین پایین و به دنبال آن اشتغال مجدد آنها بعد از بازنشستگی به طور غیر رسمی می‌شود که این امر کاهش فرصت اشتغال برای جوانان را نیز در پی دارد.

اینکه افرادی با ۳۵ تا ۳۹ سال بازنشسته شوند و تا پایان عمر از منابع محدود تامین اجتماعی مستمری ماهانه بگیرند، به معنای صرف منابع بدون تامین آورده ریالی برای جایگزینی است اما به گفته «علیرضا حیدری» کارشناس رفاه و تامین اجتماعی، رفع شرایط سختی کار و ایمن‌سازی کارگاه‌ها در سال‌های اخیر به خوبی محقق نشده است.

این کارشناس حوزه بیمه‌های اجتماعی در گفت‌وگو با آتیه آنلاین بیان کرد: در مشاغلی که ذاتاً سخت و زیان‌آور هستند، نمی‌توان کاری کرد و هرچقدر هم در زمینه ایمن‌سازی محیط تلاش شود بازهم کارگران در این مشاغل دچار آسیب‌های جسمی و روحی می‌شوند و در معرض خطر هستند مثل کارگاه‌های معدنی به خصوص معادن زیرزمینی ذغال‌سنگ. اما در مشاغلی که ماهیتاً سخت و زیان‌آور نیستند، باید با تمهیداتی عوامل سختی کار را رفع کرد که در این زمینه در سال‌های اخیر تعلل شده است.

حیدری معتقد است؛ رواج بازنشستگی پیش از موعد تا رسیدن به سقف یک پنجمِ کل بازنشستگان کشور، مصارف سازمان تامین اجتماعی را به شیوه‌ای معنادار افزایش می‌دهد و اگر برای حل این مشکل در دو جبهه اقدام نشود، بحران در کمین تامین اجتماعی خواهد بود.

راهکارهایی برای حل مشکل

او همچنین در ادامه افزایش شمار بیمه‌شدگان صندوق تامین اجتماعی و تلاش برای رفع عوامل سختی کار در کارگاه‌های سخت و زیان‌آور گروه «الف» را راهکارهای موثر حل این معضل دانست و تاکید کرد: البته نباید بار حل بحران فقط بر دوش کارگران باشد؛ کلید حل مشکل در دست دولت و کارفرمایان است.

مطابق قانون، مشاغل گروه «الف» کارهایی را شامل می‌شود که ماهیتاً سخت و زیان‌آور نیستند و می‌توان با به کارگیری تمهیدات بهداشتی، ایمنی و تدابیر مناسب توسط کارفرما، سختی و زیان‌آوری آن‌ها را حذف کرد. اما در گروه «ب»، مشاغلی قرار می‌گیرند که ماهیت آنها سخت و زیان‌آور است و با به کارگیری تمهیدات بهداشتی، ایمنی و تدابیر فنی اگرچه صفت سخت و زیان‌آور قابل کاهش است ولی قابل حذف شدن نیست.

در هر حال، شمار بازنشستگان پیش از موعد در مشاغل سخت در حال افزایش است؛ زمستان سال قبل، «علی حسین رعیتی‌فرد» معاون وقت روابط کار وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی آمار بسیار نگران‌کننده‌تری ارائه داد و گفت: ۵۱ درصد بازنشستگان تامین اجتماعی از طریق قانون مشاغل سخت و زیان‌آور بازنشسته می‌شوند. این روند و حجم بازنشستگی پیش از موعد باعث از دست دادن نیروی کار دارای بهره‌وری از یک سو و فشار به صندوق‌های بیمه‌ای و سازمان تامین اجتماعی از سویی دیگر می‌شود.

موضوع قطعی در حال حاضر، رشد نرخ بازنشستگی پیش از موعد است، این در حالی است که متوسط سن بازنشستگان در این مشاغل پایین و گاهاً زیر ۴۰ سال است. این شرایط به منابع ریالی محدود تامین اجتماعی فشار می‌آورد و در صورت عدم اصلاح رویه و تغییر وضعیت اشاره شده منجر به فشار مضاعف به منابع این سازمان بزرگ بیمه‌ای می‌شود؛ به این واسطه تا دیر نشده، باید تدابیر مناسب اتخاذ شود.