حسن موسوی‌چلک در گفت‌وگو با آتیه‌آنلاین به مناسبت روز دختر درباره عوامل مؤثر در برنامه‌ریزی برای دختران گفت: نخستین گام برای برنامه‌ریزی در هر حوزه و گروهی شناخت وضعیت موجود مرتبط با آن موضوع یا حوزه است. بنابراین به موازی احصاء شاخص‌های مختلف مرتبط با حوزه دختران، باید بررسی دقیق در مورد سلامت جسم و روان، اجتماعی و آموزش، نیازها، مشکلات، امکانات و فرصت‌های پیش‌روی آنها نیز مورد توجه قرار گیرد.

رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران با اشاره به عدم دسترسی به داده‌های مرتبط با حوزه دختران در کشور گفت: در شرایط پیش‌رو برنامه‌ریزی در این‌باره طبیعتاً نیازمند سازوکار جدید است که بتوان با دسترسی به داده‌های مهم مؤثر در زمینه، برنامه‌ریزی‌های مهم در این حوزه را مدون و در کشور به اجرا درآورد.

موسوی‌چلک درباره آسیب‌های پیش‌روی دختران‌ گفت: دختران اگر مهارت‌ها و قابلیت‌های‌لازم برای مدیریت رفتار خود را نداشته‌ باشند و یا عوامل دیگری شرایط مخاطره‌آمیز آنها را تشدید کند در چنین موقعیتی احتمال بروز آسیب‌های مختلف در آنها افزایش پیدا می‌کند. بخشی از آسیب‌ها به ‌خشونت‌هایی برمی‌گردد که ممکن است به آنها اعمال شود.

موسوی‌چلک ادامه داد: موضوع دیگری که می‌تواند تهدیدی از منظر اجتماعی برای دختران به شمار آید گرایش آنها به مواد مخدر و روانگردان و مصرف الکل است. اقدام به خودکشی که هر از چند گاهی در رسانه‌ها می شنویم از دیگر تهدیدهای پیش‌روی دختران است.

ضرورت کسب مهارت و دریافت حمایت

این مددکار اجتماعی تأکید کرد: اگر دختران مهارت‌ها و ظرفیت‌های لازم مدیریت رفتار را کسب یا تقویت نکرده‌ باشند، همچنین از دریافت حمایت‌های لازم و امکان استفاده متخصصان برای آموزش، مشاوره، مددکاری اجتماعی و روانشناسی محروم باشند در این صورت در معرض بروز آسیب‌های جدی‌تری قرار خواهند گرفت.

وی افزود: نوع برخورد و مواجهه والدین، نهادها و مراکز عمومی محل حضور دختران به ویژه محیط‌های مدرسه بسیار تعیین‌کننده و تأثیرگذار است. امیدواریم با مواجهه منطقی این اثرگذاران بر جامعه هدف، بتوانیم از ظرفیت‌های دختران در جهت توسعه کشور بهره‌مند شویم.

موسوی‌چلک در پاسخ به پرسش عمده‌ترین عوامل موثر در بروز آسیب در دختران گفت: عواملی که باعث می‌شود دختران درگیر آسیب‌های اجتماعی شوند بخشی از آنها به فقدان مهارت‌های ارتباطی، زندگی، حل تعارض، خودمراقبتی، کنجکاوی‌ها و شرایط محیط خانواده مرتبط می شود. این عوامل در محافظت و یا سوق دختران به سمت آسیب‌های اجتماعی مؤثرند.

شرایط و محیط‌های آسیب‌زا برای دختران

وی اضافه کرد: دختری که در یک خانواده نابسامان زندگی می‌کند که پدر و مادر مسئولیت خویش را به درستی انجام نمی‌دهند. دختری که فقر را تجربه می‌کند و یا والدین او درگیر جرم و اعتیاد و دیگر مسائل هستند طبیعتاً چنین خانواده‌هایی محیط مناسبی برای پیشگیری از بروز آسیب‌های اجتماعی نخواهد بود. اختلالات‌روانی، کنجکاوی و لذت‌جویی برخی از دختران زمانی که با این دسته کمبودها و مشکلات آمیخته می‌شود می‌تواند ضریب بروز آسیب‌های جدی‌تر را افزایش دهد.

رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران ادامه داد: موضوع دیگر به ساختار کلان رفاه و تأمین‌اجتماعی برمی‌گردد. زمانی که این دولت پاسخگوی نیازهای مردم نیست طبیعتاً این فقدان، پیامدها و عوارضی را به دنبال دارد که بخشی از آن می‌تواند گرایش دختران به سمت آسیب‌ها و جرایم باشد که از این طریق بتوانند ناکارآمدی نظام رفاه در تأمین نیازهای خود را جبران کند.

موسوی‌چلک بر ارائه آموزش‌ها و مهارت‌های مستمر و هشدارهای به موقع تأکید کرد و گفت که اگر به موقع این موارد مهم مورد توجه قرار نگیرند قطعاً آثار سوء بر دختران به جای می‌گذارد.

آموزش؛ گام اول پیشگیری

وی آموزش را لازمه اصلی کاهش آسیب‌های پیش‌روی دختران خواند و افزود: اولویت اول پیشگیری از آسیب‌ها آموزش است. آموزش‌هایی که دختران از محیط‌ خانواده و فضاهای اجتماعی از جمله محیط مدرسه دریافت می‌کنند حائز اهمیت است و باید الزاماتی را مدنظر داشته باشند.

موسوی‌چلک تأکیدکرد: در محیط موردنظر باید اطلاعات به موقع و با محتوای متناسب با نیازهای دختران ارائه شود. روش‌های جذاب، متنوع و بانشاط و با مشارکت دختران باید انتخاب شوند که حضور در برنامه‌ها برای آنها جذابیت داشته باشد.

او افزود: اگرچه اثربخشی کارگاه‌های آموزشی غیرقابل‌انکار است اما از سوی دیگر نیز می‌توان برنامه‌ها را در قالب برگزاری اردو، تهیه فیلم و تیزر و یا گفت‌وگوهای‌گروهی مدنظر قرار داد. از تسهیل دسترسی دختران به خدمات حوزه سلامت روانی و اجتماعی نباید به راحتی عبور کرد.

رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران اضافه کرد: حال به هر دلیلی دختری درگیر یک آسیب اجتماعی شد پایان زندگی او نیست. اگرچه پذیرش این موضوع برای بسیاری از خانواده‌ها سخت است. حتی برخی از محیط‌های آموزشی ممکن است در صورت بروز خطا از یک دختر، روش محرومیت از مدرسه را برای او انتخاب کنند. اینها شیوه‌های درستی نیست. افرادی که به هر دلیلی دچار مشکلاتی می‌شوند باید بستر بازگشت آنها به جامعه فراهم شود.

او در پاسخ به اینکه دختران آسیب‌دیده یا در معرض آسیب نیازمند چه مداخلات و حمایت‌هایی هستند، گفت: مداخلات موردنیاز، متناسب با نوع مشکلات متفاوت است. به عنوان مثال اگر درگیر اعتیاد شوند مداخلات خاص خودشان را دارند. درگیری با مسایل مربوط به حوزه اقدام به خودکشی، الکل، اختلالات جنسی و یا روانی مانند افسردگی، اضطراب و موضوعات متعدد دیگر، نیازمند مداخلات متناسب خود هستند.

موسوی‌چلک افزود: دختری ممکن است در یک خانواده فقیری باشد طبیعتاً برای او حمایت‌های مالی و اجتماعی اولویت دارد. جایی ممکن است نیازمند حمایت‌های آموزشی باشد. بعضاً نیازمند حمایت‌هایی هستند که بتوانند از منابع اجتماعی مرتبط با برآوردن نیازهای خود استفاده کنند. دختری ممکن است بیماری سرطان یا کلیوی باشد بنابراین به فراخور شرایط جسمی او نیز باید حمای‌های لازم را در شرایط متناسب دریافت کند.

گفت وگو: مهین داوری