لطفا بفرمایید تعریف سلامت و ابعاد آن چیست؟
قبل از اینکه بخواهم سلامت را در چه بعد فردی و اجتماعی تعریف کنم ابتدا لازم است تا ابعاد آن را در نظر بگیریم. ما سلامت را از لحاظ جسمی، روحی و اجتماعی بررسی می‌کنیم؛ زیرا هر یک از آنها اهمیت خاص خود را دارند. اما آنچه که بسیار تأثیرگذار و اهمیت آن از ابعاد دیگر بیشتر است، سلامت جسمی یا سلامت فیزیکی است که در جامعه ما قابل لمس و مشهود است و آثار آن را می‌بینیم؛ از این رو امکانات زیادی در سطح جامعه برای آن در نظر گرفته شده و هزینه‌های زیادی هم صرف سلامت جسمی یا فیزیکی افراد می‌شود. موضوع سلامت فرد از اهمیت زیادی برخوردار است. این مسأله از نظر علمی و آموزه‌های دینی و مذهبی و احادیث و روایات هم توصیه شده است. به عنوان مثال، ما در فارسی ضرب‌المثل «عقل سالم در بدن سالم» را به عنوان یک موضوع رایج و عامیانه مدام می‌شنویم.
یک جامعه سالم دارای چه ویژگی‌هایی است و در آن جامعه چگونه می‌توان به توسعه دست یافت؟
به لحاظ فردی، اهمیت سلامت در جامعه کاملاً مشخص است؛ به طوری که هر فرد بزرگترین سرمایه زندگی‌اش موضوع سلامت است که اگر آن را دارا نباشد، بسیاری از فرصت‌ها، موقعیت‌ها و امکاناتی که در زندگی دارد را از دست می‌دهد. این موضوع بسیار مهمی است و شکی در آن هم نیست. اما به لحاظ اجتماعی یک جامعه سالم را انسان‌های سالم می‌سازند. وقتی ما در اجتماع آدم‌های سالم داشته باشیم به طور قطع از لحاظ روحی و ویژگی‌های اجتماعی با افرادی مواجه هستیم که دارای انرژی‌های مثبت هستند که علاوه بر توانمندی خود، مثبت‌اندیش نیز هستند. آنان ارتباطات و تعاملات سالمی با یکدیگر دارند و سطح تحمل‌شان نسبت به همسالان‌شان بالاتر است. این مسأله جامعه سالمی را به وجود می‌آورد و باعث ایجاد توسعه جامعه نیز می‌شود. وقتی ما افراد سالم در جامعه داشته باشیم به راحتی شبکه‌های اجتماعی شکل می‌گیرند و افراد با عزت نفس و اعتماد به نفس بالا در این شبکه‌ها با هم تعامل پیدا می‌کنند و موجبات توسعه جامعه را در زمینه‌های مختلف فراهم می‌آورند. این موضوع در جوامعی اتفاق می‌افتد که برای سلامت افراد اهمیت قائلند؛ از این رو در دنیا شاخص‌هایی را برای توسعه جامعه در نظر گرفته‌اند. هنگامی که ما به پیشینه آن کشورها نگاه می‌کنیم متوجه می‌شویم که به سلامت جسمی و روانی افراد جامعه خود اهمیت می‌دهند و برایشان موضوع مهم است.
امکانات درمانی مورد نیاز جامعه نیازمند شامل چه تمهیداتی است؟
اگر بخواهیم تمهیدات را در نظر بگیریم، اولین مسأله تأمین بودجه است و شکی در آن هم نیست. امکانات درمان برای یک جامعه در سطح بالا نیازمند تأمین بودجه است که این امکانات در دو بعد یک؛ تکنولوژی، ابزار و تجهیزات و دو؛ آموزش است که اهمیت بسیار زیادی دارد. این موضوع اول برمی‌گردد به شرایط و امکانات و فضای خاص جامعه مانند بیمارستان‌ها که بایستی از نظر تعداد و امکانات در سطح بالایی وجود داشته باشند و مردم به آنجا مراجعه کنند و درمان شوند. در سطح جامعه نیز نه مانند امکانات بیمارستان بلکه یکسری امکانات برای مردم وجود داشته باشد. به عنوان مثال، رعایت کردن بهداشت، اطلاع‌رسانی و سایر مسائل؛ اما در بعد آموزش باید بگویم که این موضوع وابسته به مکان نیست. ما نمی‌توانیم بگویم در داخل بیمارستان‌ها یا در یک فضای خاص آموزش صورت گیرد. این موضوع باید در سطح جامعه صورت گیرد که بازهم هزینه می‌خواهد. اما من معتقدم بین تمهیدات لازم، آموزش حرف اول را می‌زند؛ زیرا منتج به فرهنگسازی می‌شود. فرهنگسازی به شکلی که افراد آگاهی دانش و شناخت لازم را داشته باشند نسبت به سلامت خود حساس می‌شوند و نسبت به علائم و نشانه‌هایی که در جسم و روح‌شان می‌بینند به موقع اقدام می‌کنند و به موقع به پزشک مراجعه می‌کنند تا بتوانند از شرایطی که احتمالًا عواقب ناگواری برایشان به دنبال دارد رهایی یابند و سریع خود را درمان کنند. مشکل اساسی ما این است حتی اگر تمهیدات به اندازه کافی در بیمارستان‌ها وجود داشته باشد و تجهیزات و امکانات نیز باشد اما آگاهی و شناخت افراد نسبت به سلامت و درک آنها پایین باشد و در جامعه فرهنگسازی نشود و افراد جامعه نیز نسبت به این موضوع غافل باشند قطعاً آن امکانات و تجهیزات هم ناکافی است. یکی از نکاتی که امروزه خیلی به آن اهمیت داده می‌شود و شما هر محفل علمی و هر سند علمی را نگاه کنید این است که در آن لایف استایل یا سبک زندگی مردم مطرح است که بسیار روی آن تأکید می‌شود؛ اینکه چه بخورند و چگونه زندگی کنند؛ چگونه بخواند و چه تحرک‌هایی داشته باشند. اما اهمیت این موضوع گاهی اوقات در برخی جوامع برای مردم برجسته نشده، به طوری که مردم این مسأله را درک نکرده‌اند و هنوز اهمیت آن را متوجه نشده‌اند که چقدر می‌تواند روی سطح سلامت افراد تأثیر بگذارد و این هم نیازمند تأمین بودجه، فرهنگسازی و هماهنگی رسانه‌ها است. به عنوان مثال، همه شبکه‌های صداوسیما به طور همزمان یک پیام بهداشتی را پخش کنند تا افرادی که پای رسانه‌ها نشسته‌اند در تمام رسانه‌ها آن پیام بهداشتی را ببینند و این موضوع ملکه ذهن‌شان شود. این افراد به راحتی می‌توانند این آگاهی را در ذهن خود به طور پایدار داشته باشند و موضوع این حساسیت نسبت به سلامت را در جامعه ایجاد می‌کند.
نظر شما در مورد سبک زندگی سالم چیست؟
اخیراً در بسیاری از منابع علمی ما با سبک زندگی سالم مواجه هستیم. وقتی که دلایل بیماری‌ها را بررسی و یا مطالعه می‌کنیم می بینیم در لابه‌لای دلایل که گاهی اوقات محیطی و ژنتیکی نیز هستند و اجتناب‌ناپذیرند بازهم ما به سبک زندگی سالم می‌رسیم. این در حالی است که سبک زندگی امروزه از چند بخش تشکیل شده که عبارتند از: خوردوخوراک یعنی اینکه ما چه موادی می‌خوریم؟ بخشی دیگر هم خواب و بخش دیگر هم تحرکاتی است که باید داشته باشیم. یعنی هر منبعی را که نگاه کنیم تأکید آن روی این سه مسأله است. بخش خوراک افراد از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده است؛ اجتناب از مواد خوراکی که به اندام‌های حیاتی بدن مانند قلب آسیب می رسانند مانند: چربی‌ها، کربوهیدرات‌ها، فست‌فودها و غذاهایی که دارای مواد نگهدارنده هستند، سرخ‌کردنی‌ها و... که باید ما به سمت مصرف غذاهای سالم برویم و حتماً طی روز از ۵ وعده میوه و سبزیجات تازه استفاده کنیم و از غذاهایی استفاده کنیم که حداقل چربی و قند را دارا باشند. در مورد خواب هم بزرگسالان و میانسالان باید ۵ تا ۷ ساعت خواب مشخص وکافی داشته باشند. تحرک اهمیت بسیار دارد. برای تحرک کافی روزانه ۱۵۰ دقیقه ورزش در هفته ضروری است که می‌تواند در قالب فعالیت‌های متنوع از پیاده‌روی گرفته تا بدنسازی صورت گیرد. در کنار تحرک نیز یکسری مکانیزمهای دفاعی مقابله با استرس سفارش شده که در سبک زندگی سالم گنجانده شده است، به طوری که اگر انسان می‌خواهد سالم باشد باید خوراک، استراحت، تحرک و کنترل استرس‌های محیطی را کنترل کند و کاهش دهد؛ زیرا این عوامل مهمترین شاخص‌های سبک زندگی ساالم به شمار می‌روند.
نظر شما