پیش از این راه‌های مختلف و گوناگونی برای اثبات این مهم از طریق نهادهای غیرسازمانی توسط بیمه‌شدگان برای افزدون سوابق اشتغال به سنوات بیمه‌ای در پیش گرفته می‌شد، اما اکنون سازمان تأمین‌اجتماعی بر اساس قانون و آرای هیأت‌عمومی دیوان عدالت اداری در زمینه فرایند بررسی درخواست‌های ادعای سابقه بیمه‌شدگان، از مشمولان قانون تأمین‌اجتماعی خواسته پیش از ارائه درخواست به دیوان عدالت اداری یا ثبت درخواست در مراجع حل اختلاف قانون کار، درخواست‌های مربوطه را به کمیته‌های تخصصی بررسی سوابق شعب تأمین‌اجتماعی ارائه دهند.

«عمران نعیمی» مدیرکل امور حقوقی و قوانین سازمان تأمین‌اجتماعی با تشریح مزایای مراجعه مستقیم بیمه‌شدگان به شعب تأمین‌اجتماعی برای بررسی درخواست‌های مرتبط با افزایش سنوات اشتغال و بیمه، سازوکار و فرایند قانونی این اقدام، مدارک و مستندات لازم برای بررسی این درخواست، زمان بررسی موارد مطرح شده، آمار مراجعه به شعب در این حوزه و همچنین راهکارهای پیشگیری از عدم ارسال حق‌بیمه توسط کارفرما و کاهش مراجعات این بخش را توضیح داده است.

***

رسیدگی ابتدایی به ادعای سوابق اشتغال و بیمه در شعب، چه مزایایی برای سازمان تأمین‌اجتماعی و بیمه‌شدگان به دنبال دارد؟

مراجعه مستقیم بیمه‌شدگان به تأمین‌اجتماعی و ارائه درخواست مستقیم به این سازمان جهت بررسی سوابق ادعایی در حوزه سابقه اشتغال و بیمه، عملاً صرفه‌جویی در وقت بیمه‌شدگان را به دنبال دارد. علاوه بر این، ارائه درخواست بررسی سابقه اشتغال به تأمین‌اجتماعی هیچ هزینه‌ای برای بیمه‌شدگان به دنبال ندارد. در واقع بیمه‌شدگان بدون مراجعه به دفاتر خدمات قضایی و ثبت دادخواست در دیوان عدالت اداری، امکان مراجعه بدون واسطه و مستقیم به شعب بیمه‌ای تأمین‌اجتماعی و ثبت درخواست بررسی سابقه را دارند.

علاوه بر این، افراد مذکور برای ثبت درخواست رسیدگی به ادعای اشتغال نیازی به مراجعه به شعب ادارات تعاون، کار و رفاه اجتماعی ندارند و سازمان تأمین‌اجتماعی بر اساس اختیارات داده شده به موجب قانون و دادنامه‌های هیأت عمومی به درخواست بیمه‌شدگان مدعی ثبت سنوات اشتغال و بیمه رسیدگی می‌کند.

بیمه‌شدگان از چه مسیر و طی چه فرایندی امکان درخواست رسیدگی به سوابق شغلی و بیمه‌ای را دارند؟

بیمه‌شدگان سازمان تأمین‌اجتماعی می‌توانند با مراجعه به سامانه خدمات غیرحضوری تأمین‌اجتماعی به آدرس اینترنتی (es.tamin.ir) و برنامه کاربردی «تأمین من» و مشاهده سوابق حق‌بیمه خود، نسبت به بررسی سوابق بیمه‌ای اقدام کنند. این افراد چنانچه پیش از این در کارگاهی اشتغال داشته و با وجود دریافت دستمزد، حق‌بیمه آن دوره در سوابق بیمه‌ای آنان منظور نشده باشد با مراجعه به شعبه بیمه‌ای خود و تکمیل فرم درخواست، امکان بررسی این مورد را نیز دارند. ارائه درخواست جهت بررسی و احتساب سوابق، در حال حاضر صرفاً از طریق مراجعه حضوری متقاضی به آخرین شعبه محل بیمه‌پردازی بیمه‌شده (یا شعبه‌ای که کارگاه موردنظر در محدوده عملکرد آن واقع شده) میسر است.

چه مدارک و مستنداتی برای ارائه درخواست و رسیدگی به ادعای سوابق شغلی و بیمه‌ای شاغلان بیمه‌شده سازمان تأمین‌اجتماعی لازم است؟

افرادی که به هر عنوان در مقابل دریافت مزد یا حقوق کار می‌کنند، مشمول قانون تأمین‌اجتماعی هستند؛ بنابراین برای بررسی سوابق بیمه‌ای نیاز به ارائه مدارکی است که پرداخت دستمزد توسط کارفرما به بیمه‌شده را اثبات کند و صرف ادعای اشتغال بدون ارائه مدارک و مستندات مالی جهت اثبات این ادعا کفایت نمی‌کند. شخص مدعی اشتغال در گام اول باید با ارائه مدارکی از قبیل قرارداد کار، شناسنامه کار، حکم استخدامی، ارتقای شغلی، تغییر سمت، اسناد متقن و معتبر مرتبط با حضور و غیاب، دفاتر قانونی کارگاه و اسناد هزینه مندرج در دفاتر و برخی اسناد دیگر، اشتغال خود را اثبات کند. فرد پس از این مرحله با ارائه مدارکی از قبیل فیش یا رسید حقوق یا چک بانکی، گواهی بانک ذی‌ربط مبنی بر واریز حقوق ماهانه، گواهی صادره از سوی کارفرما مبین علت عدم پرداخت حق‌بیمه بابت بیمه شده و موارد مرتبط دیگر، می‌بایست دریافت دستمزد خود را به اثبات رساند.

کمیته تخصصی بررسی سوابق در قالب چه فرایندی و در چه مدتی به ادعا و درخواست بررسی سوابق بیمه و اشتغال افراد رسیدگی می‌کند؟

با توجه به مسئولیت و تعهدات سازمان تأمین‌اجتماعی در قبال بیمه‌شدگان بر اساس ماده (۳۹) قانون تأمین‌اجتماعی و همچنین اختیار حاصله از رأی دیوان‌عالی کشور مبنی بر صلاحیت سازمان در رسیدگی به تکالیف قانونی کارفرمایان، کمیته‌های احتساب سوابق طبق ضوابط تبیین شده در دستور اداری مدیرعامل تأمین‌اجتماعی و در قالب فرایند رسیدگی به ادعای اشتغال به درخواست‌های مرتبط رسیدگی می‌کنند. طبق فرایند مذکور، مدعی که ممکن است شخص یا وکیل قانونی او و یا در صورت فوت، یکی از وراث او باشد به آخرین شعبه محل بیمه‌پردازی بیمه‌شده یا شعبه‌ای که کارگاه مورد نظر در محدوده عملکرد آن واقع است، مراجعه و با تکمیل فرم ادعای سابقه، نسبت به ارائه مدارک و مستندات مربوطه اقدام می‌کند.

سپس موضوع در کمیته شعب، مطرح و پس از آن در صورت لزوم با توجه به وضعیت بیمه شده به لحاظ سن و سابقه، نوع پرونده و... حسب مورد در کمیته‌های استانی و ستادی طرح و نتیجه نهایی از طریق شعبه به متقاضی اعلام می‌شود. مدت زمان رسیدگی به درخواست‌ها حداکثر تا سه ماه پس از درخواست کتبی متقاضی در نظر گرفته شده، اما در مواردی به ‌دلیل نیاز به انجام بازرسی تحقیقی، استعلام اصالت اسناد ارائه شده از دستگاه‌های ذی‌ربط، نیاز به طرح در کمیته ستادی و صدور قرارهای کارشناسی لازم است.

براساس آخرین آمار مرتبط با بررسی سوابق شغلی و بیمه‌ای، در سال ‌جاری چه میزان بررسی در این حوزه انجام شد؟

در سال‌ جاری تعداد ۵۳ هزار و ۴۱۸ پرونده ادعای اشتغال مطرح شد که از این تعداد ۴۷ هزار و ۷۷۹ پرونده به تأیید رسیده است. آمار ارائه شده در واقع معادل ۸۹ درصد است. همچنین تعداد ۵ هزار و ۶۳۹ پرونده نیز در نوبت ارائه مدارک و مستندات قرار دارند.

چه سازوکارهایی برای پیشگیری از موارد مرتبط با عدم ارسال حق‌بیمه برای افراد توسط کارفرمایان و همچنین کاهش مراجعات مربوط به سوابق حق‌بیمه و اشتغال وجود دارد؟

پرداخت حق‌بیمه کارگران از تکالیف قانونی کارفرمایان است و آنان مکلفند در زمان پرداخت مزد یا حقوق و مزایای کارگر، سهم بیمه شده را از آن کسر و سهم خود را بر آن افزوده به سازمان تأمین‌اجتماعی پرداخت کنند. در واقع کارفرما مکلف است این اقدام را هر ماه حداکثر تا آخرین روز ماه بعد انجام و لیست حق‌بیمه را به سازمان تأمین‌اجتماعی ارسال کند.کارفرمایان با انجام به‌موقع این وظیفه قانونی هم به سازمان تأمین‌اجتماعی به ‌عنوان بزرگترین صندوق بیمه‌ای کارگران کمک و حقوق قانونی نیروی کار در اختیار خود را رعایت می‌کنند. در همین ارتباط و جهت اطلاع بیمه‌شدگان از وضعیت بیمه‌ای خود، برنامه کاربردی (اپلیکیشن) «تأمین من» به ‌عنوان جامع‌ترین و تنها اپلیکشین بیمه‌ای مورد تأیید سازمان تأمین‌اجتماعی طراحی شده که امکان ارائه خدمات رایگان غیرحضوری بر بستر تلفن همراه و وب‌اپلیکیشن (رایانه و گوشی تلفن همراه هوشمند) را داراست.

برای استفاده از این برنامه کاربردی، دارا بودن حساب کاربری در سامانه خدمات غیرحضوری تأمین‌اجتماعی الزامی است و در صورت نداشتن حساب کاربری، استفاده‌کننده باید پس از ثبت‌نام و اخذ نام کاربری، مجدداً وارد برنامه «تأمین من» شود. در مجموع باید گفت کارگران و بیمه‌شدگان می‌بایست با مراجعه به این برنامه کاربردی و مشاهده لیست حق‌بیمه ارسالی مربوط به خود، در صورت عدم تطابق لیست‌های ارسالی حق‌بیمه آنان با واقعیت، ظرف شش ماه از تاریخ ارسال لیست، مراتب را به تأمین‌اجتماعی اعلام کنند تا ضمن با ارائه مدارک و مستندات در این‌باره تصمیم‌گیری صورت گیرد.