نشست دو هفته‌ای COP27 در شهر شرم‌الشیخ مصر در نزدیکی دریای سرخ در حالی برگزار شد که رویدادهای شدید آب و هوایی، درگیری‌های ژئوپلیتیکی و عمیق‌تر شدن بحران انرژی همچنان جهان را تهدید می‌کند و به توافقات حاصله به دیده‌ی تردید نگریسته می‌شود.

وزیران دولتی و مذاکره‌کننده‌گان حدود ۲۰۰ کشور سرانجام به این اجماع رسیدند که برای جبران «خسارت و آسیب» ناشی از تغییرات اقلیمی که کشورهای فقیر را تحت تاثیر قرار می‌دهد صندوق جدیدی را ایجاد کنند تا بخشی از این خسارت‌ها جبران گردد.

همچنین توافق حاصل شده بر بازگشت دمای جهانی به دمای حیاتی ۱.۵ درجه سانتیگراد بالاتر از سطح پیش از صنعتی شدن تاکید دارد. این بدان معناست که برخی از نقاط جهان دمایی بیش از ۱.۵ درجه سانتیگراد بالاتر از سطح قبل از صنعتی شدن را تجربه کرده‌اند. بر اساس نظر پژوهشگران گرمایش اضافی بیش از حدود ۱ درجه سانتیگراد که هم‌اکنون شاهد آن هستیم، خطرات و اثرات مرتبط با تغییرات اقلیمی را تشدید می‌کند و پیامدهایی برای جهان و ساکنان آن خواهد داشت.

اجلاس COP27 در شرایطی در شرم‌الشیخ مصر برگزار شد که گزارش‌های منتشر شده از سوی سازمان ملل پیش از این کنفرانس نشان می‌داد که سیاره زمین تا چه حد به فروپاشی برگشت‌ناپذیر آب‌وهوایی نزدیک است. از این جهات نمایندگان تلاش کردند تا در این دوره دو هفته‌ای در نزدیکی دریای سرخ بر روی مجموعه‌ای از مسائل به توافق برسند.

گستردگی شکاف بین نمایندگان مختلف باعث شد تا مذاکرات فراتر از ضرب‌الاجل روز جمعه به طول بیانجامد. بسیاری در این دوره مذاکرات آمریکا را متهم به ایفای نقش «عمیقاً بازدارنده» در تغییرات مثبت اقلیمی قلمداد کردند که با مخالفت با خواسته‌های کشورهای در حال توسعه در زمینه‌های اقتصادی، مانع از تحولات تاثیرگذار اقلیمی می‌شود.

برخی از اصلی‌ترین نقاط اختلاف در این دوره، شامل درگیری بر سر این بود که آیا از «همه سوخت‌های فسیلی یا فقط زغال‌سنگ» باید در متن تصمیمات جدید نام برده شود و این که آیا باید صندوق «خسارت و آسیب» برای کشورهای آسیب‌دیده از بلایای اقلیمی ایجاد شود یا خیر. در این میان مواضع کشورهای مختلف درباره ضرر و زیان تفاوت فاحشی داشت که با میانجی‌گری سازمان ملل و نهایتاً با جلب موافقت کشورهای ثروتمند برای ایجاد یک صندوق جدید تا حدودی برطرف شده است.

از این جهت این اجلاس به عنوان اولین اجلاس در تاریخ رکورد جدیدی را به ثبت رسانده است. چرا که موضوع بودجه «خسارت و آسیب» ناشی از تغییرات اقلیمی به طور رسمی و برای نخستین بار در دستور کار COP27 قرار گرفت. مسئله‌ای که برای اولین بار ۳۰ سال پیش توسط کشورهای آسیب‌پذیر از تغییرات آب و هوا مطرح شد.

اتحادیه اروپا در ادامه امیدواری‌ها برای دستیابی به موفقیت اجرایی صندوق «خسارت و آسیب»، اواخر پنجشنبه آمادگی خود را برای حمایت از درخواست گروه G-77 شامل ۱۳۴ کشور در حال توسعه، برای ایجاد یک صندوق غرامت جدید اعلام کرد.

هر چند این پیشنهاد توسط برخی از کشورهای جنوب جهانی مورد استقبال قرار گرفت، اما فعالان این پیشنهاد را به عنوان یک «قرص سمی» تقبیح کردند. چرا که بلوک اروپایی گفته است تنها مایل به ارائه کمک به «آسیب‌پذیرترین کشورها است»؛ برچسبی که می‌تواند متناسب با اهداف دیگری به غیر از آسیب‌های زیست محیطی مورد استفاده قرار بگیرد.

کشورهای ثروتمند، به ویژه در بلوک اروپایی و آمریکا مدت‌هاست با ایجاد صندوقی برای رسیدگی به ضرر و زیان ناشی از تغییرات اقلیمی مخالفت کرده‌اند. این مخالفت از آن رو است که بسیاری از سیاست‌گذاران نگرانند تا با پذیرش مسئولیت در قبال تغییرات اقلیمی، موجی از شکایت‌ها از سوی کشورهایی در خط مقدم شرایط اضطراری آب‌وهوایی به سمت‌ کشورهای ثروتمند آغاز شود.

توافق نهایی پس از مذاکرات پرتنش در طول شب به دست آمد و بسیاری از نمایندگان تا زمان اعلام توافق در حدود ساعت ۴ صبح به وقت محلی بسیار خسته بودند. با این همه کارشناسان معتقدند که کمبودها و ناامیدی‌هایی درباره عدم تاکید بر گسترش اهداف محدود کردن انتشار گازهای گلخانه‌ای در این نشست وجود دارد و جزئیات زیادی در مورد صندوق «خسارت و آسیب» هنوز مشخص نشده است، از جمله این موضوع که کدام کشورها به این صندوق پرداخت خواهند کرد.

اورسولا فون درلاین، رئیس کمیسیون اروپا در بیانیه‌ای اظهار کرد: «من خوشحالم که COP27 فصل جدیدی را در زمینه تأمین مالی ضرر و زیان باز کرده است و پایه‌های روش جدیدی برای همبستگی بین نیازمندان و کسانی که در موقعیت کمک هستند به وجود آمده است».

اگرچه COP27 هدف ۱.۵ درجه سانتیگراد دمای حیاتی را زنده نگه داشته است اما به تعهد تولیدکنندگان اصلی گازهای گلخانه‌ای جهان مبنی بر کاهش تدریجی سوخت‌های فسیلی و تعهدات جدید در کنترل آب و هوا عمل نکرده است.