به گزارش آتیه آنلاین، اجرای سیاست های کلان تأمین اجتماعی در جهان رویکردهای مختلفی را در دهه های گذشته و از شکل گیری صندوق های بیمه ای تجربه کرده است که در دهه های اخیر نام چندلایه تأمین اجتماعی به عنوان یکی از اثرگذارترین آنها در بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه اجرایی شده است و این طرح دارای قابلیت های فراوانی از جمله زمینه سازی برای گسترش چتر پوشش بیمه ای در بین اقشار مختلف جامعه و اجرای عدالت محور در این حوزه است.

طرح نظام چندلایه تأمین اجتماعی فراگیر که گام مهمی در مسیر ایجاد پوشش بیمه‌ای فراگیر است، افرادی را شامل خواهد شد که در سطوح پایین درآمدی در مرز میان لایه‌های حمایتی و بیمه‌ای در نظام چندلایه تأمین اجتماعی قرار دارند و دولت می‌تواند با کمک به توانمندشدن این افراد، سهم مشارکت آنها در تعیین سرنوشت خود را بالاتر ببرد و زمینه بهره‌مندی از زندگی‌ای توأم با حفظ‌ شأن و کرامت انسانی برای این اقشار زحمتکش و مولد کشور فراهم کند.

نظام چندلایه تأمین اجتماعی از سالهای گذشته و از زمان ابلاغ و اجرای برنامه سوم توسعه در دستور کار دولت های گذشته قرار گرفت و در قالب برنامه های چهارم، چنجم و ششم نیز ادامه پیدا کرد که البته به گواه شرایط موجود در حوزه نظام تأمین اجتماعی موفقیت چندانی در این خصوص حاصل نشده است.

وظایف و چالش‌های سازمان تأمین اجتماعی در نظام چندلایه

مدیرعامل سازمان تأمین اجتماعی با بیان اینکه آخرین و جدیدترین نسخه در سطح کلان در حوزه رفاه و تامین اجتماعی، نظام چندلایه است، می گوید: وظایف این سازمان در این نظام مشخص است و چالش‌ها معلوم است، از این رو باید به مسئولیت خود توجه کافی کنیم.

به گفته میرهاشم موسوی، از منظر حاکمیتی و بر اساس اصل ۲۹ قانون اساسی که پوشش بیمه را حق همگانی می‌داند، دولت همراهی خوبی با توسعه بیمه همگانی داشته است. برای مثال طرح بیمه زنان خانه‌دار و بیمه دانشجویان و در ادامه بیمه توافقی با اقشار مختلف با همراهی و تعامل با دولت مورد توجه قرار گرفته است.

وی همچنین اضافه می کند: امیدواریم با همراهی دولت و استقرار نظام چندلایه تأمین‌اجتماعی و پوشش همگانی، با محوریت عدالت که شعار اصلی دولت هم هست، برای آحاد جامعه رقم بخورد. طرح وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سازمان تأمین‌اجتماعی در دولت بسیار مورد استقبال قرار گرفته و چالش‌هایی هم در صندوق‌ها وجود دارد که از این منظر تعامل با دولت بسیار مثبت است.

مدیرعامل سازمان تأمین‌اجتماعی، استقرار نظام چندلایه تأمین‌اجتماعی را از مهم‌ترین شاخصه‌های سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری دانست و گفت: قانون نظام جامع ساختار رفاه و تأمین‌اجتماعی در سال ۸۳ تصویب شد اما اجرایی شدن این قانون با مشکلاتی مواجه شد که در حال حاضر باید با استفاده از فرصتی که سیاست‌های ابلاغی فراهم ساخته، آن موانع را رفع کنیم تا به اهداف این سند که عدالت نقطه کانونی و مرکزی آن است، دست یابیم.

موسوی همچنین گفته است: طرح راهکارهایی همچون توسعه فراگیری بیمه پایه در کنار طراحی و استقرار بیمه‌های مازاد و تکمیلی، سطح‌بندی خدمات و الزام به تهیه پیوست تأمین‌اجتماعی برای همه طرح‌ها و برنامه‌های کلان کشور که در این سیاست‌ها مورد تأکید قرار گرفته، فرصت ارزشمندی برای مقابله مؤثر با چالش‌های پیش روی صندوق‌های بیمه‌گر فراهم کرده است. بی‌تردید این مجموعه سیاست‌ها که در ابتدای قرن جدید ابلاغ شده، افق آینده کشور را در حوزه تأمین‌اجتماعی روشن می‌کند.

مقبولیت نظام چندلایه تأمین اجتماعی در جهان

در گزارش مرکز پژوهش های مجلس در خصوص نظام چندلایه تأمین اجتماعی در خصوص نظام چندلایه تأمین اجتماعی آمده است: از میان انواع رایج اصلاحات سیستماتیک، طرح‌های بازنشستگی چندلایه در کشورهای مختلف جهان با استقبال زیادی مواجه شده‌اند و از سوی مراجع مختلف بین‌المللی نظیر سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه، سازمان جهانی کار و بانک جهانی به عنوان رویکرد مناسب اصلاحات در نظام بازنشستگی معرفی شده اند و بسیاری از کشورها به سیستم‌هایی متشکل از برنامه‌های مختلف با هدف‌های متنوع موسوم به نظام های چندلایه روی آورده‌اند که به سبب دارا بودن لایه‌های مختلف می‌توانند اهداف متنوعی را در قالب یک برنامه جامع دنبال کنند.

در این گزارش به تشریح نظام های مستمری چند لایه پرداخته شده و تاکید شده: ساده‌ترین نوع نظام های مستمری چندلایه، شامل سه لایه حمایتی، بیمه ای و تکمیلی می شوند. لایه اول (بازتوزیع اجباری) اغلب به منظور کاهش فقر (با تأکید بر کاهش فقر مطلق)، عواید و منافع عمومی برای افراد با ویژگی خاص و یا تمام افراد جامعه در نظر می‌گیرد. عمده کشورهای جهان، به نوعی دارای لایه اول مستمری که شامل پرداخت مستمری‌هایی از جانب دولت بدون مشارکت افراد است (شبکه امنیت اجتماعی) می‌باشند.

خلاء نظام چندلایه تأمین اجتماعی در کشور

رییس انجمن مددکاران اجتماعی ایران عدم اجرای نظام چندلایه رفاه و تأمین اجتماعی را یکی از خلاء‌های آشکار کشور خوانده و اضافه می کند: خوشبختانه در بند اول سیاست های ابلاغی به این موضوع تاکید شده است که جای بسی خرسندی برای من به عنوان یک مددکار اجتماعی است.

به گفته سید حسن موسوی چلک، تنها راه شناسایی خانواده‌ها و ارایه حمایت‌های مختلف و همچنین پایداری در ارایه خدمات، حرکت به سمت نظام چند لایه تأمین اجتماعی است که اگر این مهم تحقق پیدا کند در شناسایی افراد و خانواده‌ها، ارایه خدمات متناسب با شرایط آنها و نیز کاهش دغدغه‌های مردم و مدیریت بهینه منابع و ظرفیت‌ها به بهترین شکل ممکن می‌توانیم عمل کنیم و امیدواریم در دولت حاضر ترس از اجرای این نظام چند لایه تأمین اجتماعی از بین برود و  اجرای کامل، دقیق و مستمر آن در دستور کار قرار گیرد.  

بر اساس گفته رییس انجمن مددکاران اجتماعی ایران، با مهیا شدن شرایط جهت اجرای نظام چندلایه تامین اجتماعی، زمینه برای گسترش پوش بیمه اجتماعی پایه توسط سازمان تأمین اجتماعی مهیا خواهد شد و در واقع سود دوطرفه اقشار پایین دست درآمدی جامعه و سازمان بیمه گر تأمین اجتماعی در اجرای این نظام نهفته است.

ضرورت لایه بندی و سطح بندی نظام تأمین اجتماعی

سرپرست کارگروه تدوین پیش‌نویس «سیاست‌های کلی تأمین اجتماعی» در دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام با بیان چند محور و موضوع اساسی مطرح شده در سیاست‌های کلی تأمین اجتماعی می گوید: سیاست‌های کلی تأمین اجتماعی را می‌توان یک سیاست فرابخشی، سیاستی شبیه به سیاست اقتصاد مقاومتی یا سیاست‌های کلی اصل ۴۴ دانست.

علی حیدری همچنین گفته است: سیاست‌های کلی تأمین اجتماعی، سیاست بخشی نیست که بخش خاصی از دستگاه اجرایی متولی آن باشد؛ بلکه سیاست فراگیری است و می‌توان آن را یک ابرسیاست نامید که شامل همه آحاد جامعه می‌شود و همه آحاد در قالب نظام چندلایه شامل آن هستند، حتی اتباع غیر ایرانی ساکن یا مقیم کشور که از منظر دریافت خدمات اجتماعی به‌نوعی ذینفع این سیاست‌ها تلقی می‌شوند.

این فعال حوزه رفاه و تأمین اجتماعی با اشاره به اینکه یکی دیگر از فرازهای مهم این سند سیاستی، استقرار نظام جامع یکپارچه، فراگیر و چندلایه تأمین اجتماعی است و این را اکنون در کشور نداریم می گوید: نظام رفاه و تأمین اجتماعی ما لایه‌بندی (امور امدادی، حمایتی و بیمه‌ای) نشده و در لایه بیمه‌ای نیز سطح‌بندی (پایه، مازاد و مکمل) صورت نگرفته است.

ایجاد منابع پایدار تأمین اجتماعی با اجرای نظام چندلایه

رییس هیأت‌مدیره و مدیرعامل اسبق سازمان تأمین‌اجتماعی در خصوص اجرای نظام چندلایه تأمین اجتماعی می گوید: سیاست چندلایه، بهترین گزینه برای حوزه تأمین‌اجتماعی است که در دنیا هم روی آن تأکید شده است.

مهدی کرباسیان همچنین گفته است: با توجه به سیاست‌های خوبی که توسط رهبری ابلاغ شده بخصوص بند «۵» که در آن لایه‌بندی مطرح شده و اشاره کرده‌اند که بیمه پایه را باید تأمین‌اجتماعی انجام دهد، منابع پایداری برای سازمان تأمین‌اجتماعی فراهم خواهد شد.

تمام سطوح درآمدی تحت پوشش نظام چندلایه تأ مین اجتماعی

لایه بندی و سطح بندی افراد در نظام چندلایه تأمین اجتماعی که بر مبنای توان مالی و جایگاه آنها در جامعه صورت می گیرد، امکان و بستر حمایت های بیمه ای را از اقشار پایین دست جامعه که دارای درآمد کمتری هستند فراهم می کند و در این شرایط است که هدف گذاری سازمان های بیمه اجتماعی مانند سازمان تأمین اجتماعی در قالب گسترش پوشش بیمه ای اقشار مختلف و افزایش منابع درآمدی و به دنبال آن، ارتقاء سطح خدمات ارائه شده محقق خواهد شد و در واقع نظام چندلایه تأمین اجتماعی است که زمینه پوشش بیمه پایه برای اقشار مختلف را حتی با کمترین درآمدها با حمایت دولت ممکن می کند.