به گزارش آتیه‌آنلاین، در مرحله حاد همه‌گیری کووید-۱۹ در بهار ۲۰۲۰، زمانی که بخش بزرگی از جمعیت جهان در خانه‌های خود محبوس شدند، اقتصاد وارد رکود عمیقی شد که به‌ افراد غیرماهر و اقلیت‌ها ضربه سختی زد. علاوه بر این، بر خلاف رکودهای قبلی، از دست دادن شغل در بخش‌هایی متمرکز بود که میزان بالایی از کارگران زن در آن حضور داشتند و اصطلاح «انصراف» را برای آنها استعمال می‌کنند. بنابراین اولین نشانه‌ها این بود که پیامدهای همه‌گیری، نابرابری را تشدید می‌کند. اما دو سال بعد نشانه‌هایی به چشم خورد مبنی بر این‌که لزوماً چنین نیست.

افزایش حمایت دولت‌ها

در این میان ذکر چند نکته حائز اهمیت است. نکته اول آنکه تأثیر مستقیم از دست دادن شغل واقعی یا بالقوه بر درآمد مردم در اکثر کشورهای توسعه‌یافته با حمایت بی‌سابقه دولت خنثی شد. این قضیه در آمریکا به‌خوبی تاثیر خود را نشان داد. در ایالات متحده، این کمک به شکل چک‌هایی بود که مستقیماً به میلیون‌ها خانوار ارسال می‌شد. در اروپا، بیشتر دولت‌ها طرح‌های کوتاه‌مدت عظیمی را تأمین مالی می‌کردند، که بر اساس آن، دولت هزینه شرکت‌ها را برای حفظ کارگران در حال مرخصی پرداخت می‌کرد.

این اقدامات به این معنی است که از دست دادن شغل اولیه ناشی از بیماری همه‌گیری چون کرونا منجر به کاهش درآمد نمی‌شود. این امر همچنین بدان معناست که آن‌هایی که احتمالاً شغل خود را از دست می‌دهند نیز بیشترین احتمال را داشتند که از حمایت سخاوتمندانه دولت برخوردار شوند.

در نتیجه، شاخص‌های نابرابری که بر اساس درآمد قابل تصرف (یعنی کل درآمد پس از احتساب مالیات و نقل و انتقالات دولتی) است، بدتر نشد و حتی در برخی موارد اندکی بهبود یافت. پذیرفته‌شده‌ترین معیار نابرابری درآمد، به اصطلاح ضریب جینی است که اندازه‌گیری می‌کند که توزیع درآمد مشاهده‌ شده چقدر از برابرگرایی کامل، فاصله دارد. این ضریب معیاری از پراکندگی آماری است که برای نشان دادن نابرابری درآمد یا نابرابری ثروت در یک کشور یا هر گروه دیگر از مردم در نظر گرفته شده ‌است. به طور خلاصه، ضریب جینی شاخصی اقتصادی برای محاسبه توزیع ثروت در میان مردم است. ضریب صفر جینی بیانگر برابری کامل است، جایی که همه مقادیر یکسان هستند (به عنوان مثال، جایی که همه درآمد یکسانی دارند). ضریب جینی یک (یا ۱۰۰ درصد) بیانگر حداکثر نابرابری در بین مقادیر است (به عنوان مثال، برای تعداد زیادی از افراد که فقط یک نفر کل درآمد یا مصرف را دارد و بقیه هیچ چیز ندارند، ضریب جینی تقریباً یک خواهد بود). بالا بودن این ضریب در یک کشور معمولاً به عنوان شاخصی از بالا بودن اختلاف طبقاتی و نابرابری درآمدی در این کشور در نظر گرفته می‌شود.

در ایالات متحده، این ضریب در سال ۲۰۲۰ بسیار بالا باقی ماند، اما افزایش بیشتری پیدا نکرد. این الگو در اروپا نیز مشابه است و حتی یک مطالعه نشان داد که نابرابری درآمد از ژانویه ۲۰۲۰ تا ژانویه ۲۰۲۱ در چهار اقتصاد بزرگ اتحادیه اروپا، یعنی آلمان، فرانسه، ایتالیا و اسپانیا، کاهش یافته است. بر اساس مطالعه‌ای دیگر، اگرچه نابرابری بدون اقدام دولت به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد، اما هم شاخص جینی و هم شاخص رسمی خطر فقر اتحادیه اروپا نشان می‌دهد که برنامه‌های حمایتی هدفمند دولتی این تأثیر اولیه را خنثی کرده است.

این نتیجه نشان می‌دهد که چگونه دولت می‌تواند نقش بیمه‌گر به‌عنوان آخرین راه‌حل ‌را با محافظت از گروه‌های آسیب‌پذیر از یک شوک اقتصادی غیرمنتظره با بزرگی بی‌سابقه ایفا کند. اما دولت‌ها اکنون در حال پایان دادن به طرح‌های حمایت از کووید-۱۹ با ادامه بهبود اوضاع هستند، البته در اروپا تا حدودی تدریجی‌تر از ایالات متحده، جایی که بازگشت کامل‌تر است این مساله رخ عیان کرده است.

افزایش نابرابری تشدید می‌شود؟

سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا این بدان معناست که روند پیش از همه‌گیری به سمت افزایش نابرابری از سر گرفته خواهد شد؟ البته از یاد نباید برد که با گسترش سویه اومیکرون گمانه‌زنی قطعی در این زمینه بسیار دشوار است، چراکه بسیاری از کشورها از جمله آلمان و هلند از بازگشت مقررات محدودیت اجتماعی سخن به میان می‌آورند، هرچند که کشورهایی چون بریتانیا نیز سعی می‌کنند اوضاع را آرام کرده و محدودت چندانی را اعمال نکند.

از سوی دیگر، مولفه‌های اولیه نشان می‌دهد که ممکن است برعکس این موضوع صادق باشد و اینکه الگوهای نابرابری قبلی ممکن است در دنیای پس از همه‌گیری معکوس شوند. از قرار معلوم، «انفصال» پدیده‌ای کوتاه مدت است، و بیشتر از دست دادن شغلی که زنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد تنها یک یا دو ربع سال به طول انجامید. یکی دیگر از نشانه‌های دلگرم‌کننده این است که سهم دستمزد (سهم از کل تولیدی که به کارکنان پرداخت می‌شود) در سال ۲۰۲۰ و در سال ۲۰۲۱ افزایش یافته است.

پیش‌بینی‌های بسیاری طی سالیان گذشته عملی نشده‌اند. برای مثال، چند سال پیش، برخی از کارشناسان، دنیایی را پیش‌بینی می‌کردند که در آن ربات‌ها بیشتر کار را انجام خواهند داد. به عنوان مثال، رانندگان کامیون ظاهراً با وسایل نقلیه خودران بیکار می‌شوند. اما امروزه، فقدان رانندگان یکی از عواملی است که روند بهبود بخش صنعتی را از همه‌گیری کُند می‌کند.

بنابراین، از منظر اقتصادی، بحران کرونا تاکنون بسیار بهتر از آنچه گمان می‌رفت برای اقشار آسیب‌پذیر جامعه ظاهر شده است. زیان‌های اولیه شغل و درآمد با حمایت سخاوتمندانه دولت کاهش یافت و بهبود شدید منجر به بهبود چشم‌انداز شغلی برای بسیاری می‌شود. با ورود این بیماری همه‌گیر به سال سوم خود، حداقل باید زمینه‌هایی برای خوش‌بینی فراهم کند.

گزارش: فرزاد سیف‌نیا