به گزارش آتیه آنلاین، در سال‌های اخیر فراوانی حوادث شغلی در ایران رو به افزایش بوده است. در این میان سهم فعالیت‌هایی مانند ساختمان‌سازی، معدن و برخی از مشاغل خدماتی از نرخ بالایی از حوادث کار بیش از دیگر صنایع و مشاغل است. ترکیبی از اجرای ناکافی استانداردهای ایمنی، ایمن نبودن محیط کار و عدم همکاری موثر بین کارگران، کارفرمایان و نهادهای نظارتی به افزایش تعداد حوادث کار کمک کرده است. چارچوب موجود برای بازرسی کار در ایران به دلیل منابع ناکافی از نظر نیروی انسانی و تخصص محدود است. این موضوع نظارت کامل بر محل کار را برای بازرسان دشوار کرده و بسیاری از کارگران را در معرض شرایط خطرناک قرار می‌دهد.

در حوزه قوانین بین‌المللی و در چارچوب روابط کار در بسیاری کشورهای توسعه‌یافته، شرکای اجتماعی کارگری و کارفرمایی، مانند اتحادیه‌های کارگری و انجمن‌های کارفرمایی، این ظرفیت را دارند که نقشی اساسی در افزایش ایمنی محل کار ایفا کنند. این سازمان‌ها می‌توانند به عنوان واسطه بین کارگران، کارفرمایان و ارگان‌های دولتی عمل کنند، از استانداردهای ایمنی بهتر حفاظت کرده و از رعایت قوانین کار اطمینان حاصل کنند.

کشور ما اما در زمینه فعالیت انجمنی با چالش‌هایی روبرو است که نظارت و بازرسی محیط کار و توافق بر سر چگونگی استانداردسازی محیط کار توسط شرکای اجتماعی را سخت می‌کند. این در حالی است که با تقویت روابط بین این شرکای اجتماعی و دولت می‌تواند اثربخشی بازرسی‌های کار را بهبود و حوادث محیط کار را کاهش دهد. شرکای اجتماعی همچنین در موقعیت منحصر به فردی برای ارائه بازخورد در مورد اجرای مقررات ایمنی و پیشنهاد بهبود متناسب با صنایع خاص هستند.

نقش کارگران و کارفرمایان در آموزش‌های ایمنی

یکی از چالش‌های کلیدی در کاهش حوادث ناشی از کار، نبود یا کمبود آموزش جامع ایمنی به کارگران است. اتحادیه‌ها و تشکل‌های کارگری می‌توانند با ارائه برنامه‌های آموزشی ایمنی و افزایش آگاهی در مورد خطرات محیط کار به پرکردن این شکاف کمک کنند. همینطور انجمن‌های کارفرمایی می‌توانند اطمینان حاصل کنند که مشاغل ایمنی را در اولویت قرار داده و در آموزش و تجهیزات حفاظتی لازم سرمایه‌گذاری می‌کنند. سازمان‌های کارگری و کارفرمایی با همکاری یکدیگر می‌توانند فرهنگ ایمنی ایجاد کنند و این مهم رویکردی پیشگیرانه در جلوگیری از وقوع حوادث را تشویق می‌کند.

تسهیلگری دولت در کاهش حوادث کار

دولت نیز در ارتباط با توسعه آموزش‌های ایمنی حوزه کار و کاهش حوادث شغلی نقش مهمی در تسهیل این همکاری ایفا می‌کند. با مشارکت شرکای اجتماعی کارگری و کارفرمایی در تدوین مقررات ایمنی و پروتکل‌های بازرسی، دولت می‌تواند از عملی و مؤثر بودن این سیاست‌ها اطمینان حاصل کند. علاوه بر این، افزایش منابع تخصیص یافته به بازرسی‌های کار، مانند استخدام بازرسان بیشتر و ارائه ابزارها و آموزش‌های مدرن به آنها، به طور قابل توجهی نظارت بر ایمنی محل کار را بهبود می‌دهد.

در حال حاضر، نبود بودجه و نیروی کافی در سیستم بازرسی کار ایران، توانایی این بخش را برای اجرای مداوم استانداردهای ایمنی تضعیف می‌کند.

گزارش کارگاه ناایمن توسط شرکای اجتماعی کار

گزارش شرایط کاری ناایمن همچنین از دیگر اقداماتی است که شرکای اجتماعی حوزه کار و تولید باید در دستور کار داشته باشند. کارگران از طریق تشکل‌ها یا در صورت نبود آن از طریق نهادهای نظارتی ذیربط، می‌توانند داده‌هایی که در مورد خطراتی که با آن مواجه هستند ارائه دهند؛ به این واسطه بازرسان کار واکنش نشان می‌دهند.

از سوی دیگر، انجمن‌های کارفرمایی می‌توانند بهترین شیوه‌ها را در میان اعضای خود ترویج و خودتنظیمی را تشویق کنند. این رویکرد علاوه بر بهبود انطباق و تقویت حس مالکیت بر پروتکل‌های ایمنی را در بین مشاغل، احتمال وقوع حوادث را کاهش می‌دهد.

بی‌توجهی به مقررات و رشد حوادث شغلی

بسیاری از کارشناسان حوزه کار، افزایش تعداد حوادث شغلی در کشور ما را نتیجه مستقیم بی‌توجهی به اجرای کافی مقررات ایمنی و عدم وجود چارچوب همکاری بین کارگران، کارفرمایان و دولت می‌دانند. آمارها نشان می‌دهد که حوادث شغلی به‌ویژه در صنایع پرخطر مانند ساختمان‌سازی در سال‌های اخیر به شدت افزایش یافته است. در همین رابطه وزیر کار در جریان ارائه گزارش مجلس درباره حادثه کشته شدن کارگران در جریان انفجار معدن طبس گفت که در سال به طور رسمی ۱۲۰۰ نفر در حوادث ناشی از کار جان خود را از دست می‌دهند و خطر از دست دادن جان و حادثه در معادن از همه کارگاه‌های اقتصادی بیشتر است.

او همچنین تاکید کرد که بسیاری از این حوادث را می‌توان از طریق بازرسی‌های کار بهتر، پروتکل‌های ایمنی قوی‌تر و آموزش‌های پیشرفته‌تر برای کارگران پیشگیری کرد.

با بهره‌گیری از تخصص و ظرفیت شرکای اجتماعی کارگری و کارفرمایی، کشور ما نیز می‌تواند شروع به معکوس کردن روند رشد حوادث کار کند.

همچنین مهم است که بدانیم کاهش حوادث شغلی نیازمند رویکردی چند وجهی است؛ تقویت بازرسی کار تنها یک تکه از این پازل است. سرمایه‌گذاری در فناوری ایمنی، استانداردهای ایمنی بهتر و تغییر فرهنگی کلی به سمت اولویت دادن به ایمنی کارگران نیز ضروری است. شرکای اجتماعی کارگری و کارفرمایی می‌توانند از این تغییرات گسترده‌تر حمایت کنند و اطمینان حاصل کنند که کارگران و کارفرمایان مزایای بلندمدت محل کار ایمن‌تر را درک می‌کنند.

در مجموع باید گفت که رسیدگی به افزایش حوادث شغلی در ایران مستلزم تلاش مشترک بازرسان کار، کارگران و کارفرمایان است. در چنین شرایطی می‌توان با افزایش ظرفیت شرکای اجتماعی کارگری و کارفرمایی، اثربخشی سیستم بازرسی کار را بهبود بخشید و شرایط کار ایمن‌تری ایجاد کرد. این همکاری می‌تواند منجر به پیشگیری فعال‌تر از حوادث، افزایش انطباق با استانداردهای ایمنی و در نهایت کاهش تعداد حوادث شغلی شود. برای پیشرفت معنادار، سرمایه‌گذاری در منابع انسانی و فناوری و در عین حال پرورش فرهنگ ایمنی که در همه سطوح نیروی کار نفوذ می‌کند، ضروری است.

لیلا آذر