فرض کنید یک کشور دارای جمعیت سالمند بالایی است، اما در عین حال تعداد زادوولد در کشور هم زیاد باشد؛ چنین کشوری می‌تواند امیدوار باشد که در آینده از نظر تعداد نیروی کار با مشکل چندانی مواجه نمی‌شود. برای فهم دقیق‌تر از سالمندی کشورها و تأثیر آن بر نیروی کار آینده، شاخصی به نام «نسبت سالخوردگی جمعیت» در کشورها محاسبه می‌شود که از نسبت جمعیت ۶۰ ساله و بیشتر به جمعیت زیر ۱۵ سال یک کشور بدست می‌آید. پاین شاخص نشان می‌دهد به ازای هر ۱۰۰ نفر جمعیت زیر ۱۵ سال، چند نفر جمعیت بالای ۶۰ سال در یک کشور وجود دارد.

به طور کلی دو عامل مهم در تغییر این شاخص مهم هستند: نخست افزایش یا کاهش امید به زندگی و دوم نرخ باروری. به عبارت دیگر، هرچه امید به زندگی در یک کشور افزایش یابد، تعداد سالمندان آن کشور افزایش یافته و نسبت سالمندی افزایش می‌یابد. از سوی دیگر، افزایش و کاهش نرخ باروری هم می‌تواند بر کاهش و افزایش این نسبت اثرگذار باشد. از نظر تاریخی، افزایش نسبت سالمندی ابتدا در کشورهای توسعه یافته رخ داد. بدین ترتیب که امید به زندگی در این کشورها افزایش یافت و نرخ باروری نیز رو به افول نهاد. این امر باعث افزایش روزافزون نسبت سالمندی در این کشورها شد؛ پدیده‌ای که البته با اندکی تأخیر به کشورهای در حال توسعه هم رسید و اکنون این کشورها نیز به تدریج در حال تبدیل شدن به جوامع سالمند هستند.

ایران نیز از این قضیه جدا نیست. بررسی داده‌های منتشر شده توسط مرکز آمار ایران در نیم قرن اخیر نشان می‌دهد ایران نیز در حال طی کردن این روند است؛ به طوری که نسبت سالمندی جمعیت کشور از ۱۴.۱۷ در سال ۱۳۴۵، به ۱۱.۸ در سال ۱۳۵۵ و ۱۱.۹ در سال ۱۳۶۵ رسیده است. این بدان معناست که به ازای هر ۱۰۰ نفر زیر ۱۵ سال، ۱۱.۹ نفر بالای ۶۰ سال در کشور وجود داشته است. با آغاز سیاست‌های کنترل جمعیت در اواخر دهه ۱۳۶۰، می‌توان افزایش نسبت سالمندی جمعیت در کشور را مشاهده کرد. از ابتدای سال ۱۳۷۰ است که این رقم رو به افزایش گذاشته و در سال ۱۳۷۵ به ۱۶.۸ می‌رسد. سیاست‌های کنترل جمعیت در سال ۱۳۸۵ خود را بیشتر نشان داده و نسبت سالمندی جمعیت در این سال به ۲۹ می‌رسد. سرشماری سال‌های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۵ نیز افزایش این شاخص به ۳۵.۱ و ۳۸.۶ را نشان می‌دهند؛ بنابراین شاخص نسبت سالمندی جمعیت از سال ۱۳۶۵ تا ۱۳۹۵، یعنی طی تنها ۳ دهه حدود ۲۷ واحد افزایش می‌یابد. پیش‌بینی‌هایی که بر اساس برآورد نرخ باروری و امید به زندگی منتشر شده نشان می‌دهد این رقم در سال‌های آتی، مجدداً افزایش خواهد یافت.

در این بین ذکر این نکته ضروری است که افزایش این شاخص لزوماً منفی نیست. فراموش نکنیم بخشی از این نسبت به امید به زندگی در کشور بازمی‌گردد که با افزایش آن، این شاخص هم افزایش می‌یابد. بنابراین افزایش بیش از ۲۰ ساله امید به زندگی در کشور طی دهه‌های اخیر، یکی از عوامل اصلی افزایش این نسبت است. اما از سوی دیگر، کاهش شتابان نرخ باروری نیز عامل بسیار مهمی‌در افزایش این شاخص بوده که به طور مشخص از دهه ۱۳۷۰ در کشور آغاز می‌شود.