دبیر انجمن پیشگیری و درمان چاقی ایران، مصرف روغن‌های حاوی اسیدهای چرب ترانس را سبب بالا رفتن میزان کلسترول بد و کاهش کلسترول خوب در خون بیان کرد که خطر بیماری‌های قلبی عروقی را در پی دارد و رعایت رژیم غذایی مناسب را اولین قدم درمان چربی خون دانست که فرد را از مصرف دارو بی‌نیاز می‌کند.

دکتر محمد هاشمی با بیان اینکه اختلالات متابولیکی و عدم تعادل بیوشیمیایی خون بالقوه می‌تواند سلامت فرد را تهدید کند، گفت: این اختلالات به ویژه عدم تعادل بیوشیمیایی خون نظیر بالا بودن چربی خون از مواردی است که به وفور همراه چاقی دیده می‌شود و در بسیاری از موارد علائم جسمی آزاردهنده نیز از خود بروز می‌دهد.

وی اضافه کرد: بالا بودن چربی خون تحت تاثیر دو عامل وراثت و محیط رخ می‌دهد و با توجه به خطراتی که عوارض آن برای سلامتی دارد، ضروری است تا برای کنترل آن اهتمام و توجه ویژه‌ای شود.

متخصص بهداشت عمومی و سلامت جامعه، گفت: زمانی که این اختلالات با مشکل چاقی همراه شود، مشکل فزاینده‌ای را به وجود می‌آورد؛ به این نحو که از یک سو خود چاقی سبب تشدید چربی خون شده و از سوی دیگر علائم جسمی چاقی نظیر خستگی و کم‌توانی را ایجاد می‌کند.

هاشمی ادامه داد: بنابر نص صریح کتب مرجع پزشکی، اولین قدم در راه درمان چربی خون، رعایت رژیم غذایی مناسب است و این روش در بسیاری از موارد فرد را از مصرف دارو نیز بی‌نیاز می‌کند.

وی تاکید کرد: افراد چاق نیز با رعایت رژیم غذایی مناسب، با یک تیر چند نشان را می‌زنند؛ از یک طرف موفق به کنترل سطح چربی‌های خون می‌شوند و از سوی دیگر بر اضافه وزن و چاقی غلبه می‌کنند. به این ترتیب، همزمان دو عامل خطر تهدید کننده حیات را از سر خود برطرف می‌کنند.

دبیر انجمن پیشگیری و درمان چاقی ایران، افزود: همان طور که علائم جسمانی این دو اختلال تاثیر تجمعی مخرب بر سلامت بدن دارد، رفع آن نیز می‌تواند نشاط و چالاکی فزاینده‌ای را برای فرد به ارمغان آورد که منجر به بهبود کیفیت زندگی می‌شود.

هاشمی اضافه کرد: بنابراین به افرادی که سابقه خانوادگی چربی خون دارند و به ویژه به آن دسته از افرادی که علاوه بر این عارضه، مبتلا به اضافه وزن و چاقی هستند، توصیه می‌شود که ضمن انجام بررسی‌های لازم تحت نظر پزشک خانوادگی خویش، درباره نوع و میزان تغذیه خود نیز راهنمایی بخواهند.

چربی‌های ترانس چیست

او با بیان اینکه اسیدهای چرب ترانس یا «چربی‌های ترانس» چربی‌های جامدی هستند که به طور مصنوعی از حرارت دادن روغن‌های نباتی مایع در طی عمل هیدروژناسیون ایجاد می‌شود، گفت: این عمل برای تبدیل روغن‌های نباتی یا گیاهی مایع به جامد و مارگارین به کار می‌رود.

دبیر انجمن پیشگیری و درمان چاقی ایران، ادامه داد: عمل هیدروژناسیون یا جامد کردن روغن‌های نباتی مایع به منظور حفظ کیفیت روغن‌ها و جلوگیری از فساد و اکسیده شدن آن‌ها انجام می‌شود تا به مدت طولانی نگهداری شود. همچنین عمل هیدروژناسیون سبب پیدایش پیوندهای ترانس در چربی‌ها شده تا چربی را در دمای اتاق، جامد نگه دارد.

هاشمی افزود: لازم است بدانیم؛ چربی‌های دارای اسیدهای چرب غیرترانس در دمای اتاق به صورت مایع هستند؛ مانند روغن زیتون و سایر روغن‌های نباتی مایع. همچنین گوشت قرمز گاو و گوسفند و چربی لبنیات مانند کره، خامه و شیر حاوی مقدار کمی اسیدهای چرب ترانس هستند.

اثرات ناطلوب اسیدهای چرب ترانس

وی با اشاره به مضرات اسیدهای چرب ترانس، اضافه کرد: تحقیقات متعددی نشان می‌دهد که اسیدهای چرب ترانس اثرات نامطلوبی بر میزان چربی‌های خون دارد؛ چنانکه موجب بالا رفتن کلسترول بد (LDL-C) و کاهش کلسترول خوب (HDL-C) می‌شود. همچنین نسبت کلسترول بد به کلسترول خوب را دو برابر می‌کند.

دبیر انجمن پیشگیری و درمان چاقی ایران، گفت: مطالعات همه گیرشناسی (اپیدمیولوژیک) نشان داده که مصرف بالاتر اسیدهای چرب ترانس با افزایش خطر بیماری‌های قلبی عروقی همراه است. به طوری که در آمریکا، ۳۰ هزار مرگ در سال در اثر بیماری‌های قلبی عروقی رخ می‌دهد که علت آن به مصرف اسیدهای چرب ترانس نسبت داده می‌شود.

هاشمی ادامه داد: از این رو سازمان غذا و داروی این کشور (FDA) تاکید کرده که میزان اسیدهای چرب ترانس باید روی برچسب‌های غذایی درج شود؛ زیرا با وجود اینکه اغلب روی بسته‌های روغن‌های جامد گیاهی برچسب با عنوان «بدون کلسترول» یا «تهیه شده از چربی‌های گیاهی» قید می‌شود، اما حاوی مقدار بالایی اسیدهای چرب ترانس است.

غذاهای حاوی اسیدهای چرب ترانس

او با اشاره به انواع غذاهایی که دارای اسیدهای چرب ترانس بالایی هستند، افزود: اغلب غذاهای آماده (Fast Food) و روغن‌هایی که برای تهیه سیب‌زمینی سرخ کرده در رستوران‌ها استفاده می‌شود، از نوع روغن‌های نباتی جامد است و این غذاها حاوی اسیدهای چرب ترانس بالایی هستند.

دبیر انجمن پیشگیری و درمان چاقی ایران، اضافه کرد: همچنین بسیاری از انواع شیرینی‌ها و بیسکوئیت‌ها نیز از اینگونه روغن‌ها تهیه می‌شود تا مدت زمان طولانی‌تری نگهداری شود. از سوی دیگر قیمت ارزان روغن‌های چرب اشباع نسبت به سایر انواع روغن‌ها، سبب مصرف بیشتر این نوع روغن‌ها می‌شود.

هاشمی در شرح میزان دریافت اسیدهای چرب ترانس با مصرف مواد غذایی با ارائه یک مثال، گفت: اگر فردی یک عدد پیراشکی برای صبحانه مصرف کند، ۳.۲ گرم اسید چرب دریافت می‌کند. مصرف مقداری سیب‌زمینی سرخ کرده برای ناهار حاوی ۶.۸ گرم اسید چرب ترانس است که روی هم ۱۰ گرم اسید چرب ترانس را شامل می‌شودکه این فرد در طول یک روز مصرف کرده و در نتیجه ۵ درصد از انرژی دریافتی او (kcal ۱۸۰۰) مربوط به مصرف اسید چرب ترانس است.

وی ادامه داد: این درحالی است که انجمن قلب آمریکا، مقدار مجاز برای مصرف اسیدهای چرب ترانس را کمتر از یک درصد کل کالری دریافتی اعلام کرده است. یعنی اگر فردی دارای رژیم مصرف دو هزار کیلوکالری است، می‌تواند کمتر از ۲ گرم در روز اسید چرب ترانس مصرف کند.

دبیر انجمن پیشگیری و درمان چاقی ایران، افزود: توصیه می‌شود حتما منابع چربی دریافتی از اسیدهای چرب غیراشباع یعنی چربی‌هایی که در دمای اتاق به صورت مایع هستند، استفاده شود. این چربی‌ها می‌تواند شامل دانه‌های گیاهی مانند روغن زیتون، روغن آفتابگردان، سویا و کانولا (کلزا) باشد. همچنین ماهی‌ها و مغزها مانند گردو و آجیل نیز حاوی اسیدهای چرب غیراشباع است.

تغذیه مناسب کاهش مصرف اسیدهای چرب ترانس

هاشمی با اشاره به مواد غذایی مناسب برای کاهش مصرف اسیدهای چرب ترانس، اضافه کرد: در برنامه غذایی خود از سبزی‌ها، میوه‌ها، غلات و نان‌های تهیه شده از آرد کامل گندم، غذاهای پرفیبر و بدون چربی یا کم‌چرب استفاده کنید. همچنین از روغن‌های نباتی یا گیاهی مایع مانند روغن کانولا(کلزا)، آفتابگردان و روغن‌زیتون در غذاهای خود استفاده کنید.

او گفت: از مصرف گوشت‌های فرآیند شده مانند سوسیس و کالباس پرهیز کنید یا مصرف آن‌ها را به حداقل برسانید. از مصرف غذاهایی که با روغن‌های نباتی جامد تهیه شده است، مانند اغلب غذاهای آماده (Fast Food)، بیسکوئیت‌ها و شیرینی‌های تهیه شده با روغن‌های نباتی جامد خودداری کنید.

دبیر انجمن پیشگیری و درمان چاقی ایران، ادامه داد: از انواع مارگارین یا کره نباتی استفاده کنید که مقدار اسیدهای چرب ترانس آن حداقل یا صفر باشد. برای این منظور باید به برچسب تغذیه‌ای روی مارگارین و مقدار اسیدهای چرب آن دقت کنید.

هاشمی تاکید کرد: همچنین از مصرف غذاهایی که در روغن زیاد و با حرارت شدید تهیه می‌شود، مانند سیب‌زمینی سرخ کرده در روغن زیاد، مرغ‌های سوخاری تهیه شده در روغن زیاد و مانده پرهیز کنید. زیرا علاوه بر اینکه این غذاها دارای مقدار چربی زیادی هستند، اسیدهای چرب ترانس بالایی نیز دارند.

وی افزود: باید توجه داشت؛ اسیدهای چرب ترانس هنگام تبدیل به روغن‌های نباتی مایع به جامد، تولید می‌شود و این ماده در گوشت‌های قرمز و چربی لبنیات مانند کره و خامه نیز به مقدار کمی وجود دارد. بنابراین غذاهایی که از روغن‌های نباتی جامد تهیه می‌شود، دارای اسیدهای چرب ترانس هستند.