به گزارش آتیه‌آنلاین، لبنان نزدیک به دو سال است که از بدترین بحران تاریخ خود رنج می‌برد و یکی از سه بحران اقتصادی عمیق در جهان را دارا است. از سال ۲۰۱۹، این کشور در بحبوحه بدترین بحران مالی و اقتصادی تاریخ خود در وضعیت تنش‌های سیاسی مداوم به سر می‌برد که منجر به سقوط پول ملی و افزایش نرخ فقر به ۷۴ درصد شده است.

نگرانی الیزه

در این میان پاریس به دلایل سیاسی و سنتی همواره به عنوان بازیگر جدی در عرصه سیاست داخلی لبنان مطرح بوده و بر همین اساس همواره شاهد سفر هیئت‌های بلندپایه فرانسوی به بیروت و حتی شخص اول الیزه به این کشور بودیم. آنچه بعد از انفجار بندر بیروت بیش از هر رخدادی باعث جلب توجه رسانه‌های بین‌المللی شد، ورود مکرون به بیروت و اعزام تیمی از کارشناسان برای حل و فصل مشکلات داخلی لبنان با ارائه دستورالعملی جامع بود. بر اساس آنچه در گزارش‌ رسانه‌های لبنانی و فرانسوی آمده است چشم انداز این دستورالعمل اتخاذ سیاستهایی کلان بود که در نهایت منجر به تبیین راهبردی کلی برای عبور دولت بیروت از بحران و همچنین رسیدن به آرامش نسبی در ساختار سیاسی و اقتصادی شود.

اما حالا رئیس‌جمهور فرانسه در گفتگو با همتای لبنانی‌ خود نسبت به بحران لبنان که علاوه بر جنبه سیاسی، جنبه‌های اقتصادی، امنیتی، اجتماعی و بشردوستانه به خود گرفته است، ابراز نگرانی کرد. در همین راستا خبرگزاری آسوشیتدپرس روز گذشته (یکشنبه) با انتشار گزارشی در این رابطه نوشت: «امانوئل ماکرون، رئیس جمهور فرانسه در پیامی به میشل عون، همتای لبنانی خود به مناسبت هفتاد و هشتمین سالگرد استقلال لبنان تاکید کرد که فرانسه برای ثبات، استقلال، امنیت و حاکمیت لبنان بیشترین اهمیت را قائل است».

به نوشته آسوشیتدپرس مکرون با بیان اینکه تشکیل دولت جدید، مرحله اولیه خروج از این بحران است تصریح کرد که لبنان باید با حمایت رئیس جمهور، اصلاحاتی را انجام دهد که مقامات دولت بیروت متعهد به آن شده‌اند و دولت لبنان باید هر چه سریعتر کارگروه‌های خود را تشکیل دهد. موارد خشونت‌آمیز اخیر به وضوح بزرگی خطرات ناشی از تداوم فلج کردن مقامات رسمی در قبال چالش‌های پیش روی لبنان را نشان داد.

از سوی دیگر رئیس جمهور فرانسه بر اهمیت اجرای اصلاحات ساختاری برای جلب حمایت جامعه بین‌المللی تاکید و عنوان کرد که همه شرکای واقعی لبنان در جامعه بین‌الملل آماده ارائه هرگونه کمک به شما هستند، اما بدون اقدامات قوی و لازم توسط مقامات لبنانی برای بازگرداندن اعتماد، این امر ممکن نیست. لبنان گرچه از دو برابر شدن انزوای منطقه‌ای خود می‌ترسد اما در عین حال می‌داند که فرانسه می‌خواهد به آن برای خارج شدن از بحران کمک کند.

در این جا باید برای درک درست مخاطب از دلایل اصلی ورود و نگرانی الیزه نسبت به تحولات داخلی لبنان، نگاهی اجمالی به روابط پاریس و بیروت داشت. فرانسه یکی از بازیگران سنتی در عرصه سیاسی لبنان است آنچه تحت عنوان کشور لبنان، امروز بر صحنه جغرافیا ظاهر گردیده قسمتی از سوریه بزرگ است که از امپراطوری عثمانی جدا گردید؛ در جریان جنگ جهانی اول قدرتهای فاتح با توجه به سیاستهای استعماری تلاش کردند که سوریه بزرگ تجزیه شود و هر قسمتی در اختیار یکی از فاتحین جنگ قرار گیرد. در بین فاتحین جنگ روسیه به دلیل وقوع انقلاب کمونیستی در ۱۹۱۷ و وجود مشکلات داخلی از صحنه خارج شد و انگلستان و فرانسه این منطقه را بین خود تقسیم کردند که و در سال ۱۹۲۳ جامعه ملل، سوریه و لبنان را رسماً تحت قیومیت فرانسه قرارداد که حکومت لبنان به وسیله یک فرماندار فرانسوی اداره می شد.

در مه ۱۹۲۶ فرانسه، قانون اساسی لبنان را اعلام کرد و حکومت این کشور جمهوری تعریف شد. سرانجام، پس از حوادث گوناگون و قیام‌های متعدد مردم برای کسب استقلال کشور خود، در سال ۱۹۴۳ فرانسه استقلال لبنان را اعلام کرد. این درحالی است که در لبنان ۵ طایفه مهم شامل شیعیان، اهل سنت، مارونی، دروزی و ارامنه وجود دارند و از آن میان سه طایفه شیعه، سنی و مسیحی اصلی هستند. در شرایط فعلی در لبنان گرایش طایفه‌ای از گرایش ملی پررنگ‌تر است و هر طایفه با کشوری ارتباط برقرار کرده است. مارونی‌ها سابقه تاریخی رابطه با فرانسه دارند به نحوی که فرانسه را «مادر مهربان» می‌نامند.

همگام با پاریس

 بسیاری از افراد مارونی علاقه و ارتباط فراوانی با فرانسه دارند؛ به نحوی که دارای دو ملیت لبنانی و فرانسوی هستند. در میان لبنانی‌هایی که مسئولیت سیاسی و اجرایی دارند حتی اتفاق افتاده است که به صورت هم زمان در لبنان و فرانسه دارای مسئولیت بوده‌اند. به عنوان نمونه وزیر سابق فرهنگ مشاور یکی از وزیران کابینه فرانسه بود. حتی رفیق حریری هم زمانی که نخست وزیر لبنان بود دارای ملیت عربستان سعودی بود و به ارتباط خود با عربستان افتخار می‌کرد. این ساختار را در همان ابتدا فرانسوی‌ها طراحی کردند.

در هر صورت فرانسه علاوه بر نقش مخرب تاریخی خود در ساختار قدرت لبنان و ایجاد اختلافات و بحرانهای متعدد در این کشور، در شرایط کنونی نیز به صورت گسترده در اوضاع داخلی لبنان دخالت می‌کند.

در واقع با گذر از این نقش تاریخی میتوان به چرایی حضور و بازیگری پررنگ الیزه در تحولات داخلی لبنان پی برد. هر چند که برخی از ناظران مسائل بین‌الملل بر این باورند که آنچه در عمل در حال وقوع است تبعیت بی‌چون و چرای غرب‌گراهای لبنانی از سیاست‌های آمریکا در عروس خاورمیانه است و با این وجود طبیعتاً فرانسه در حال هدر دادن سرمایه‌گذاری سیاسی و فرهنگی در لبنان است. به عبارت ساده‌تر به اعتقاد برخی از کارشناسان مسائل لبنان، فرانسه در چاله‌ای افتاده که آمریکایی‌ها در سر راه آنها قرار داده‌اند و حالا الیزه درصدد بهره برداری از این وضعیت است.

با این وجود دو روز پیش روزنامه الشرق الاوسط فاش کرد که رئیس جمهوری فرانسه از یکسال قبل متوجه عقب‌نشینی نظام حاکم لبنان از تعهدات خود به ابتکارعمل فرانسه شده است.

بنابر گزارش این روزنامه، منابع اعلام کردند که رئیس جمهوری فرانسه که درصدد بسیج جامعه جهانی برای کمک به لبنان بود، متوجه شده که نظام حاکم لبنان از تعهدات خود در نقشه راه ترسیم شده توسط فرانسه عقب‌نشینی کرده است؛ این عقب‌نشینی از تعهدات، این بار، با تعطیلی نشست‌های کابینه لبنان و مشروط کردن حضور در این جلسات به برکناری قاضی بیطار، بازپرس قضایی پرونده انفجار بیروت همزمان شده است. بررسی مضمون و محتوای پیام امانوئل ماکرون به میشل عون منجر به این شده که او نظام حاکم را مسئول بازگشت لبنان به نقطه صفر بداند و گویی دولتی وجود نداشته است. ماکرون در این پیام نسبت به سوق دادن لبنان به سمت انزوای بین‌المللی جدید هشدار داده است.

در آخر باید خاطر نشان کرد که شرایط امروز در لبنان همچون سه دهه قبل برای پاریس نیست و طبیعتاً بازیگرانی جدی در قواره الیزه در بیروت فعال هستند. آنچه میتواند باعث برتری بازیگران فعال در تحولات داخلی لبنان شود به میزان نفوذ آنها و مقبولیت در میان ملت لبنان برمیگردد که از این لحاظ فرانسه و سایر نمایندگان غرب در شرایط مساعدی نیستند.

گزارش: اردشیر حبیبی