به گزارش آتیه‌آنلاین، با گذشت نزدیک به دو دهه از اشغال افغانستان و عراق توسط نظامیان ایالات متحده، کاخ‌سفید اعلام کرد که دستور کاهش نیروهای ایالات متحده در این دو کشور را صادر کرده است. «رابرت اوبراین»،‌ مشاور امنیت ملی آمریکا روز سه‌شنبه (۱۷ نوامبر) خبر داد که رئیس موقت پنتاگون دستور کاهش عمده نیروهای نظامی این کشور در بغداد و کابل را ابلاغ کرده است.
از سوی دیگر، خبرگزاری رویترز نیز گزارش داده که «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهوری آمریکا به ‌زودی فرمان خروج (تقریباً) تمامی نیروهای آمریکایی از سومالی را صادر می‌کند. بنا به اظهارات مقام‌های آگاه در دولت آمریکا که نخواستند نام‌شان فاش شود، هنوز دستور مستقیمی در این زمینه به ارتش داده نشده، اما انتظار می‌رود که به ‌زودی فرمانی در این زمینه صادر شود که در نهایت می‌تواند منجر به خارج شدن ۷۰۰ نظامی ایلات متحده از موگادیشو (پایتخت سومالی) شود.
پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری ِسوم ماه نوامبر، بسیاری از تحلیل‌گران معتقد بودند که عجله ترامپ برای حل‌وفصل بحران سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه و آفریقا بیشتر مصرف انتخاباتی دارد و وی بنا ندارد از سیطره بر این مناطق، دستکم در قالب حضور نظامی، دست بردارد. اما با اعلام نتایج ریاست‌جمهوری و پیروزی «جو بایدن»، نامزد حزب دموکرات، و همچنین روی برگرداندن نخبگان حزب جمهوریخواه از ترامپ به دلیل رفتار ناسنجیده‌اش طی هفته‌های اخیر، این پرسش مطرح می‌شود که عجله ترامپ در خروج نیروهایش، با در نظر گرفت این نکته که وی کمتر از دو ماه دیگر در کاخ‌سفید باقی خواهد ماند، برای چیست؟

همه نگرانند، حتی متحدان!
«کریستوفر میلر»، وزیر دفاع موقت آمریکا در نشستی خبری که روز ۱۷ نوامبر برگزار شد اعلام کرد که این اقدام‌ها در راستای طرح‌ها و برنامه‌های استراتژیک و بلندمدت ایالات متحده بوده و به معنی تغییر کلان در سیاست خارجی این کشور نیست. وی همچنین تبیین کرد که این تصمیم در هماهنگی کامل با نهادهای اطلاعاتی و امنیتی آمریکا صورت گرفته است. از سوی دیگر، «پایگاه اینترنتی ووکس» گزارش داد که یک منبع آگاه در دولت افغانستان اعلام کرده که کابل هنوز رسماً در جریان چنین اقدام‌هایی قرار نگرفته است!
از همه مهمتر اینکه این طرح واکنش‌های منفی نیز در میان مقام‌های آمریکایی به دنبال داشته است. «میچ مک‌کانل»، رئیس اکثریت جمهوری‌خواه در سنا که غالباً با طرح‌های ترامپ موافق است، در واکنش به این خبر ابراز نگرانی کرد که خروج زودهنگام از افغانستان می‌تواند تاثیرهای بدی بر منافع آمریکا و جایگاهش در جنوب آسیا داشته باشد. این در حالی است که شماری از تحلیلگران نیز خروج ترامپ از عراق و افغانستان را با تصمیم «باراک اوباما»، رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا، در سال ۲۰۱۱ مبنی بر بیرون کشیدن نیروهای نظامی از عراق یکی می‌دانند؛ امری که به گفته برخی سبب شد داعش در عراق جان بگیرد و تروریسم بین‌المللی بتواند در این منطقه بیش از پیش ریشه بدواند. این نکته نیز باید در نظر گرفته شود که بیانیه کاخ‌سفید در این زمینه نگرانی‌هایی را نیز میان متحدان آمریکا ایجاد کرده است. به عنوان مثال «ینس استولتنبرگ»، دبیرکل سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در واکنش به این خبر طی نشستی مطبوعاتی اعلام کرد که خروج نسنجیده آمریکا از افغانستان می‌تواند بهای سنگینی داشته باشد. بنابراین به نظر می‌رسد که این اقدام دولت ترامپ مایه نگرانی شماری از متحدانش شده است؛ هرچند که «بن والاس»، وزیر دفاع بریتانیا، به‌رغم ابراز تردید درباره درستی این اقدام اعلام کرد که دست آخر بریتانیا حاضر است در صورت خروج آمریکا از افغانستان، نیروهایش را بیرون بکشد.
«راندا سلیم»، تحلیل‌گر مسائل عراق در انستیتوی خاورمیانه در واشنگتن، در واکنش به تصمیم کاخ‌سفید در نوشتار اخیرش اظهار کرده که نباید انتظار تغییر در ماهیت کلی حضور آمریکا در این منطقه را داشت؛ چراکه به‌رغم بیانیه پنتاگون و اظهارات مشاور امنیت ملی آمریکا، واشنگتن همچنان به حضور خود در عراق ادامه خواهد داد و این امر صرفاً می‌تواند ابعادی نوین به خود گرفته و در قالب عملیات تمرینی، اطلاعاتی و مشاوره‌ای به حیات خود ادامه دهد. این تحلیل‌گر مسائل امنیتی معتقد است که بی‌شک شمار قابل‌توجهی از نیروهای آمریکایی همچنان با این پوشش در عراق به کار ادامه خواهند داد، و از سوی دیگر وضعیت فعلی عراق و تجربه نیروهای آمریکایی در منطقه سبب می‌شود که نیاز چندانی به حضور نظامیان گسترده در این کشور حس نشود و اهداف واشنگتن می‌تواند با شماری اندک از نیروهای زبده و با تجربه ادامه داشته باشد.
از سوی دیگر، روزنامه گاردین در گفت‌وگو با «جاناتان شرودن»، تحلیل‌گر مسائل امنیتی و نظامی، معتقد است که کاهش حضور نیروهای آمریکایی در افغانستان به ۲۵۰۰ نفر، به معنای واگذاری بار عمده مبارزه با تروریسم به نیروهای افغان است. این افسر سابق نیروی زمینی بریتانیا اعلام کرده که کاهش نیروهای آمریکایی معادل است با رها کردن عملیات و ماموریت‌های تمرینی که این امر البته از حجم عملیات ضدتروریستی واشنگتن در افغانستان نخواهد کاست، ولی بدان معناست که نیروهای افغانستان دیگر نباید انتظار کمک از جانب آمریکا را داشته باشند. شرودن معتقد است که با وجود پاندمی گسترده کووید – ۱۹، نیروهای آمریکایی توانستند به مشورت و همراهی از راه دور با نیروهای افغان ادامه دهند و این بدان معناست که توانایی روابط دوجانبه پس از کاهش نیروها از سوی واشنگتن نیز وجود دارد و بنابراین این امکان نیز وجود دارد که سطح پیشین همکاری میان نظامیان دو طرف پس از عملی شدن این طرح هم وجود داشته باشد. که بنا بر این تحلیل، سایر پایگاه‌های آمریکا در خاورمیانه و اروپا ممکن است همچنان از راه دور بر روند عملیات نیروهای افغان نظارت داشته و به آن‌ها مشاوره دهند.

سرنوشت تسلیحات چه می‌شود؟
بُعد دیگر این مسئله، سرنوشت تسلیحات نظامی و استراتژیک آمریکا در افغانستان و عراق است؛ چراکه بسیاری نگرانند که پایگاه‌های مدرن ایالات متحده و تجهیزاتش به دست گروه‌های افراطی و تروریستی بیافتد. اما «دیوید ویکلی»، تحلیل‌گر امنیت بین‌الملل در اندیشکده مطالعات نظامی اروپا در گفت‌وگو با سی‌ان‌ان اظهار کرده که بخش اعظم این تجهیزات با هواپیما و کامیون تا میانه ماه ژانویه از این کشورها خارج خواهد شد. با این همه، بخشی از دستگاه‌های مورد استفاده از سوی نظامیان آمریکایی، کامپیوترهای حساس، ژنراتورها و حتی پایگاه‌های احداث شده، قادر نیستند طی این مدت کوتاه از کشور خارج یا تخلیه شوند که در این صورت گزینه تخریب و انهدام کامل روی میز قرار دارد تا مانع سواستفاده از آن‌ها توسط دشمنان آمریکا شود.
از سوی دیگر، احتمال کاهش حضور نظامی آمریکا در سومالی نیز به نگرانی‌ها افزوده است. «ناتان سالم»، تحلیل‌گر مسائل ضدتروریسم در گفت‌وگو با روزنامه نیویورک‌تایمز اعلام کرد خطر این اقدام آمریکا زمانی بیشتر می‌شود که ما می‌بینیم فعالیت‌ گروهک تروریستی الشباب (شاخه سازمان تروریستی القاعده در سومالی) در این کشور طی ماه‌های اخیر افزایش یافته و حتی به کنیا نیز کشیده شده است. او معتقد است که «الشباب همچنان تهدیدی بزرگ برای منطقه و سومالی است و این نکته را نباید از یاد برد.» از سوی دیگر کلنل «احمد عبداللهی شیخ» که به مدت سه سال فرمانده نیروهای ویژه سومالی بوده در گفت‌وگو با «پایگاه خبری فرست‌پست هند» ضمن ابراز نگرانی نسبت به این تصمیم آمریکا گفت که چنین اقدامی می‌تواند به کاهش اعتبار واشنگتن در سیاست عمومی بینجامد. او معتقد است، چنین اقدامی می‌تواند به ایجاد خلأ در میان نیروهای سومالی بینجامد؛ چراکه ما همچنان برای مبارزه با تروریسم نیازمند حمایت آمریکا از جمله در زمینه تامین حملات هوایی هستیم.
اگر این اظهارنظرها که از سوی محافل نخبگان سیاسی - امنیتی انجام شده را کنار یکدیگر بگذاریم به این نتیجه می‌رسیم که فرمان ترامپ مبنی بر کاهش نیروهای نظامی ایالات متحده در افغانستان، عراق و سومالی را باید یک «خروجِ پردردسر» دانست؛ چراکه در افغانستان با وجود آنکه طالبان و آمریکا قرارداد صلح را در دوحه (پایتخت قطر) امضاء کردند، اما همچنان شاهد آن هستیم که عملیات‌های انتحاری این جریان در کابل و سایر ولایات به قوت خود ادامه دارد. از جهتی دیگر داعش با عنوان «خلافتِ خراسان» در افغانستان فعال است و همین جریان تروریستی هم‌اکنون در عراق به صورت زیرزمینی تحرک دارد و هر چند روز یکبار اقدام به اجرای عملیات در جای جای عراق می‌کنند. لذا اگر این خروج اگر توسط تیم بایدن کنترل و هدایت نشود، بدون تردید می‌تواند به یک بهم‌ریختگی امنیتی گسترده تبدیل شود.

گزارش: فرزاد سیف‌نیا