- در مورد کم‌خونی و علت به وجود آمدن آن می‌دهید؟

کم‌خونی در کودکان یکی از مشکلات شایعی است که بسیاری از کودکان در سنین شیرخوارگی به این بیماری مبتلا می‌شوند. کم‌خونی به معنای کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون یا کاهش غلظت هموگلوبین به میزان کمتر از حد طبیعی است. البته میزان طبیعی هموگلوبین در شیرخواران و کودکان در سنین مختلف متفاوت است. این تفاوت حتی در نژادهای مختلف هم وجود دارد. به طور کلی علل زیادی باعث کم‌خونی در کودکان می‌شود. اغلب در دوران نوزادی که به یک ماه اول بعد از تولد گفته می‌شود، عوامل زایمان یا بیماری‌های مربوط به مادر (مانند خونریزی حین زایمان) می‌تواند باعث کم‌خونی شود. در ضمن برخی بیماری‌های ارثی نیز در دوران نوزادی خود را بروز می‌دهد. در دوران شیرخوارگی که تا حدود سن یک سالگی اطلاق می‌شود، علل ارثی و اکتسابی هر دو می‌تواند باعث کم‌خونی شود. البته در اوایل دوران شیرخوارگی کم‌خونی فیزیولوژیکی وجود دارد که خودبه‌خود برطرف می‌شود. تغذیه در دوران شیرخوارگی نقش مهمی دارد و می‌تواند از عوامل شروع یا بروز کم‌خونی باشد.

- در کودکان کم‌خونی‌ها ارثی شایع‌تر است یا کم‌خونی‌های اکتسابی؟

کم‌خونی‌های ارثی طیف وسیعی دارند. برخی از آنها مانند تالاسمی ماژور در همان ماه‌های ابتدایی تولد خود را نشان می‌دهند. برخی در سنین بالاتر خود را بروز می‌دهند یا بدون علامت هستند؛ مگر آنکه عوامل زمینه‌ای یا استرس باعث بروز بیماری شوند، مانند بیماری فاویسم. معمولاً کم‌خونی‌های سال‌های اول عمر کم‌خونی‌های اکتسابی با منشاء تغذیه‌ای هستند، چون کودک در سال‌های اول رشد سریعی دارد، لذا خونسازی هم باید متناسب و همزمان با رشد کودک افزایش یابد، از این رو کودک نیاز به مواد اولیه برای خون‌سازی دارد. تعدادی از این مواد در بدن نوزاد به صورت ذخیره وجود دارد. مثلاً نوزاد رسیده و کامل به مقدار کافی ذخیره آهن دارد و این میزان تا زمانی که وزن کودک دوبرابر شود کافی است و بعد از آن باید از راه خوراکی تأمین شود. اگر کودکی از تغذیه خوبی برخوردار نباشد مبتلا به کم‌خونی ناشی از کمبود موارد فوق می‌شود.

- کم‌خونی دارای چه علائم و نشانه‌هایی است؟

کم‌خونی خفیف در کودکان علائم کمی را نشان می‌دهد به همین دلیل تشخیص آن در مراحل اولیه غیرممکن است. برخی از علائم کم‌خونی ناشی از فقر آهن عبارتند از: خستگی مداوم و ضعف، بدخلقی، هوس غذاهای غیرمعمول، بی اشتهایی، سردرد، تنگی نفس، درد گلو، ناخن‌های شکننده، زخم یا تورم روی زبان، بزرگ شدن طحال یا کبد، دیر خوب شدن زخم‌ها، تأثیر در رشد، رنگ‌پریدگی پوست، لب‌ها، دست‌ها یا زیر پلک، سرد بودن دست و پا، وجود خون در مدفوع و زرد شدن رنگ پوست، چشم یا دهان. اگر والدین متوجه هر یک از این علائم در کودک خود شدند باید به پزشک اطفال مراجعه کنند. اگر علت و نوع کم‌خونی که کودک را تحت تأثیر قرار داده مشخص شود کودک راحت‌تر درمان می‌شود.

- در مورد انواع کم‌خونی هم توضیح می‌دهید؟

کم‎‌خونی فقر آهن: شایع‌ترین نوع کم‌خونی است که به دنبال کمبود آهن به وجود می‎‌آید. در این نوع کم‌خونی، مقدار هموگلوبین موجود در گلبول قرمز کاهش می‌یابد. علائم کم ‌خونی فقر آهن در ابتدا نامحسوس بوده تا جایی که در بسیاری موارد فرد متوجه آن نشده اما به تدریج و با کاهش ذخیره آهن بدن مشکلات جدی برای وی به وجود می‌آید.

تالاسمی: نوعی کم‌خونی با منشاء ارثی است که منجر به کاهش مقدار هموگلوبین در گلبول‌های قرمز می‌‎شود.

کم‌خونی داسی شکل: یک نوع کم‌‎خونی با منشاء ارثی است که به دلیل تغییر شکل گلبول‌های قرمز ایجاد می‌شود. گلبول‌های قرمز طبیعی به راحتی از عروق خونی عبور می‎‌کنند اما گلبول‌‎‌های قرمز غیرطبیعی داسی شکل در عروق کوچک خونی محبوس شده و روند انتقال اکسیژن به بافت‌ها را مختل می‌سازد.

کم ‎خونی آپلاستیک (آپلازی): یک نوع کم‎ خونی حاد و نادر می‎باشد که در آن بدن قادر به تولید گلبول‎های قرمز نیست.

کم ‌خونی ناشی از فقر ویتامین: همان‎‌طور که از نام این کم‎‌خونی پیداست، این نوع کم‎‌خونی در نتیجه کاهش مقادیر عمدتاً ویتامین‎‌های B۱۲ و اسید فولیک به وجود می‌‎آید.

- چگونه می‌توان کم‌خونی را تشخیص داد؟

برای تشخیص کم‌خونی، پزشک از بیمار در مورد سابقه پزشکی و خانوادگی سؤال می‌کند و معاینه بدنی انجام می‌دهد. همچنین با آزمایش خون سطح آهن، فریتین (ذخایر آهن بدن)، هموگلوبین و هماتوکریت را اندازه‌گیری و تعداد، اندازه و شکل گلبول‌های قرمز را بررسی می‌کند.

- در مورد درمان کم‌خونی هم توضیح می‌دهید؟

برای درمان کم‌خونی می‌توان از داروهای شیمیایی استفاده کرد که ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز بدن را تأمین کرده و در نتیجه سبب تحریک خون‌سازی می‌شوند. از داروهایی که برای درمان سریع کم‌خونی استفاده می‌شوند، می‌توان به اسیدفولیک، آهن فیفول و فروس سولفات اشاره کرد. برخی از افراد ممکن است دچار کم‌خونی فقر آهن شدید باشند و به همین دلیل برای درمان سریع کم‌خونی از داروهایی استفاده می‌شود که جذب آهن افزایش پیدا کرده تا سریع‌تر درمان صورت گیرد. راه‌های درمان کم‌خونی عبارتند از: تغییر رژیم غذایی، قطع مصرف داروهایی که باعث کم‌خوابی می‌شوند، درمان اختلالات زمینه‌ای، جراحی برای برداشتن طحال در صورت ابتلا به کم‌خونی همولیتیک (کم‌خونی ناشی از تخریب گلبول قرمز)، در صورت لزوم تزریق خون (برای جایگزین کردن خون از دست رفته)، استفاده از آنتی‌بیوتیک (در صورتی که عفونت علت آن است) و پیوند سلول‌های بنیادی (برای درمان نارسایی مغز استخوان، مانند آنمی آپلاستیک).

- چگونه می‌توان از ابتلا به کم‌خونی پیشگیری کرد؟

برای نوزادانی که در زمان تعیین شده متولد می‌شوند شروع مصرف مکمل آهن از ۴ ماهگی تا زمانی که بتواند روزی ۲ تا ۳ وعده غذایی غنی از آهن مصرف کند. برای نوزادان نارس دادن قطره آهن از هفته دوم تولد تا یک سالگی پس از آن نیز غنی کردن رژیم غذایی کودک با مواد غذایی ( گوشت قرمز، مرغ، ماهی، حبوبات و اسفناج) که منبع آهن محسوب می‌شوند.

از سن ۱ تا ۵ سالگی به کودک بیش از حد شیر ندهید و با افزودن منابع ویتامین c جذب آهن را در رژیم غذایی کودک افزایش دهید.