به گزارش خبرنگار آتیه‌آنلاین، روز گذشته (پنجم آبان ماه) روز ملی زعفران نامگذاری شده بود و بر این اساس همایشی برگزار شده و در حضور فعالان این عرصه وضعیت این بازار صادراتی از جنبه‌های مختلف مورد بررسی قرار گرفت.
گفته می‌شود حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد زعفران دنیا در ایران تولید می‌شود اما واقعیت آن است که در شرایط تحریمی سال‌های گذشته و به دنبال بسیاری از سوء مدیریت‌های صورت گرفته در داخل کشور؛ زعفران ایران نیز از جایگاه ممتاز خود در دنیا فاصله گرفته و به واسطه نقاط ضعف موجود، رقبایی چون افغانستان در حال تلاش برای تصاحب این بازار صادراتی هستند. حال شرایط به سمتی سوق پیدا کرده که سهم کشور از صادرات ۱۱ میلیارد دلاری ناشی از خام فروشی این محصول تنها ۴۰۰ میلیون دلار است.
بحث بر سر برندسازی برای صادرات این محصول در سالیان گذشته بطور مستمر تکرار شده و حتی در پیامی که به تازگی از سوی مسعود پزشکیان در گرامیداشت این روز منتشر شده نیز بر اهمیت این موضوع تاکید شده و آمده است: «تاکید داریم که تقویت برند زعفران ایران در بازارهای بین‌المللی نه‌تنها ضامن صیانت از این محصول راهبردی خواهد بود، بلکه موجبات افزایش رقابت‌پذیری کشور در بازار جهانی زعفران را فراهم خواهد نمود.
زعفران ایران باید به جایگاه واقعی خود بازگردد و سهم شایسته‌ای را در بازارهای جهانی از آنِ خود نماید؛ در این راستا از تمامی فعالان زنجیره ارزش زعفران انتظار می‌رود تا با همکاری، همفکری و همگرایی در تولید، ارتقاء ظرفیت فرآوری و اقدامات منتج به صادرات این محصول و از آن مهمتر، معرفی زعفران ایران به بازارهای بین‌المللی پیشگام باشند.
دولت نیز خود را موظف می‌داند تا با حمایت از تولیدکنندگان، فعالان حوزه فرآوری و صادرکنندگان این محصول، زمینه رشد و تعالی بیشتر این صنعت را فراهم آورد.»
اما با این وجود جای خالی برندهای صادراتی تنها مشکل موجود در این بازار نیست و سالیان سال است که متولیان این حوزه نسبت به از دست رفتن جایگاه صادراتی ایران هشدار می‌دهند.
حال اگرچه ایران را می‌توان یکی از تولیدکنندگان اصلی زعفران برشمرد اما در بازارهای جهانی جایگاه شایسته خود را نداریم چراکه در کنار تولید به فراوری، بسته بندی، بازاریابی و فروش توجه نداشته‌ایم و این روند موجب شده است قاچاق زعفران به مرور زمان قوت گیرد. بر این اساس بخش قابل توجهی از محصول تولیدی باتوجه به نزدیکی استان خراسان که به نوعی می‌توان از آن به عنوان قطب تولید زعفران کشور یاد کرد به افغانستان قاچاق شده و در مرحله بعدی به نام محصول افغان وارد بازارهایی از جمله هند می‌شود. بر این اساس اعلام شده سالانه بیش از ۱۲۰ تن زعفران ناشی از مشکلات و موانع سدراه صادرات مبادی رسمی از مرزهای کشور قاچاق می‌شود.
مسئله دیگری که به این امر دامن می‌زند بحث شرایط ارزی کشور و مقرراتی که برای صادرکنندگان تعریف شده است. در واقع تعهدات ارزی صادرکنندگان موجب شده مزیت‌های صادرات برای فعالان این حوزه کمرنگ شده و آنها ترجیح دهند فعالیت خود را از طریق شبکه غیر رسمی یا همان قاچاق انجام دهند چراکه در غیر این صورت ملزم به فروش ارز حاصل از صادرات به سامانه نیما هستند که از نظر قیمتی با بازار متفاوت است.
البته عوامل دیگری نیز در این ماجرا سهیم است. بطور مثال سید روح اله لطیفی - سخنگوی کمیسیون روابط بین الملل و توسعه تجارت خانه صنعت معدن تجارت ایران – در این باره تاکید دارد: «همجواری افغانستان با کشور هند که مصرف کننده ۵۰ تا ۶۰ تن زعفران در سال است، موجب شده این دو کشور در بحث تعرفه گمرکی همکاری هایی داشته باشند که به سبب آن زعفران ایرانی اگر از کانال افغانستان به هند صادر شود برای این کشور با تعرفه صفر درصدی همراه است در حالی که این عدد برای تجار با مبدا ایران به کشور هند ۳۸ درصد است.»
بازارهای صادراتی زعفران ایران
با این وجود در ۶ ماه اول سال جاری این محصول به حدود ۵۰ کشور صادر شده و شاهد صادرات ۵۷.۱ تن زعفران به ارزش ۴۹ میلیون و ۴۶۵ هزار و ۹۶۰ دلار بوده‌ایم که عمده مقاصد آن عبارت است از: امارات(۲۸ درصد)، اسپانیا، چین، افغانستان، قطر، ایتالیا، عمان، عراق، انگلستان، ترکیه، یونان، نپال، موریس، نیوزلند، اتریش، روسیه، فیلیپین، بلژیک، ژاپن، پاکستان، تایلند، تایوان، آلمان، هلند، مالزی، کویت، کانادا، سوییس، سوئد، صربستان هستند که در بسیاری موارد بخش قابل توجهی از محصول صادراتی به این کشورها به شکل فله‌ای صادر می‌شود که بر همین اساس چندین دهه است که در دنیا زعفران ایرانی را به نام برندهای اسپانیایی می‌شناسند.
حال در شرایطی که بازار برخی محصولات صادراتی از جمله پسته با مشکلات متعدد مواجه شده فعالان بازار زعفران بر این نکته تاکید دارند که باید شرایط قیمت‌گذاری این محصول به گونه‌ای باشد که برای آن امکان جذابیت وجود داشته باشد و مانند پسته شاهد افول صادرات در این بخش و از دست رفتن بازارها نباشیم.
بر این اساس پیشنهاداتی نیز در زمینه عرضه زعفران در بازار سرمایه مطرح شده و صندوق‌های سرمایه‌گذاری به خرید گواهی‌های سپرده زعفرانی که به طور مستقیم توسط کشاورز در اختیار بورس کالا قرار گرفته، تشویق می‌شوند. موضوعی که در نهایت نیز به قیمت‌گذاری دقیق و واقعی این محصول نیز کمک خواهد کرد.
این در حالیست که دو صندوق از سال ۱۳۹۹ عرضه زعفران در بازار سرمایه را دنبال کردند که عملکرد آنها بیان‌گر بازدهی بالایی است و حتی در مقایسه با بازار طلا و ارز توانسته عملکرد بهتری را ثبت کند.
قیمت زعفران چقدر است؟
اما با وجود اشاره به آمارهای موجود و ارائه توضیحاتی درباره کاهش صادرات این محصول، در کنار پدیده قاچاق موضوع دیگری نیز به عنوان عامل این معضل مورد توجه قرار گرفته که عبارت است از ارزان فروشی یا کم اظهاری. طبق آنچه اعلام شده متوسط قیمت اظهار شده زعفران در ۶ ماهه امسال ۸۶۶ دلار و ۳۹ سنت بود، در صورتی که در ۶ ماهه سال گذشته، یکهزار و ۶۳ دلار و ۷۸ سنت بود که نشان‌دهنده ارزان‌فروشی یا کم‌اظهاری منفی ۱۸.۶ درصدی نسبت به سال قبل است.
این مشکلات در شرایطی پیش روی صادرات این محصول قرار دارد که در این سال‌ها کشورهای متعددی نیز به بحث تولید زعفران ورود کرده‌اند. حدود چهار دهه قبل اسپانیا نخستین تولیدکننده بزرگ زعفران در جهان بود و ایران رتبه دوم را داشت؛ هند و یونان نیز به ترتیب در جایگاه سوم و چهارم قرار داشتند اما به تدریج با توجه به کیفیت زعفران ایران و قیمت رقابتی، بازار این محصول در اختیار ایران قرار گرفت. حال اسپانیا دوباره در تلاش است تا تأمین عمده بازار را در دست داشته باشد. در این میان به جز کشورهای دارای پیشینه تولید زعفران، کشورهایی مانند بلغارستان، مجارستان، تاجیکستان، قرقیزستان، آذربایجان، هلند و آفریقا هم به تولید این محصول لوکس ورود کرده‌اند. در چنین شرایطی برای اینکه ایران بتواند همچنان جایگاه خود را حفظ کند لازم است دغدغه کشاورز رفع شود و در عین حال در حوزه صنایع تبدیلی نیز رشد داشته باشیم.
از سوی دیگر نیاز است قانونگذار نیز دغدغه‌های متولیان این حوزه را مورد توجه قرار دهد کما اینکه چندی پیش نیز فعالان حوزه خشکبار و گیاهان دارویی با ارسال نامه‌ای به رئیس جمهور به طرح گلایه‌های خود پرداخته و نسبت به آینده این بخش هشدارهایی داده بودند.
نظر شما