به گزارش آتیه‌آنلاین، با رسیدن فصل برداشت برنج طبق روال سال‌های گذشته، واردات در راستای حمایت از کشاورزان منع شده و واردات برنج از ۳۱ تیر به مدت ۴ ماه ممنوع شده است. اما امسال برخلاف سال‌های قبل که ذخایر انبارها اجازه ممنوعیت چند ماهه واردات را می‌داد برخی کارشناسان بر این نکته تاکید دارند که ذخیره انبارها به صفر رسیده و در صورت بسته شدن راه‌های واردات با کمبود و گرانی این ماده مهم غذایی مواجه خواهیم شد. این در حالیست که از سوی دیگر در سال‌های اخیر همواره نسبت به واردات بی‌رویه برنج انتقاد شده و چنین اعلام شده است که میزان واردات این حوزه چندین برابر میزان مصرف و نیاز داخلی است.
کشاورزان که در سال‌های گذشته گاه محصول آنها برای چندین ماه در انبارها می‌ماند واردات نمونه‌های خارجی را دلیل این مشکل می‌دانند و از سوی دیگر بخش قابل توجهی از جامعه در تامین هزینه‌های خرید محصول داخلی با مشکلات متعدد مواجهند و ترجیح می‌دهند برنج هندی و پاکستانی که قیمت ارزان‌تری نسبت به برنج ایرانی دارد را جایگزین کنند.
سرانه مصرف برنج در ایران
در این میان بخشی از واردات برای تامین نیاز داخل اجتناب ناپذیر است چراکه طبق گزارش مرکز آمار ایران و انستیتو تغذیه، هر ایرانی به‌طور متوسط سالانه ۳۵ کیلوگرم برنج مصرف می‌کند و با توجه به برآورد جمعیت ۸۹ میلیون نفری ایران حدود ۳٫۱ میلیون تن برنج نیاز کل کشور قابل محاسبه است.
اما درباره میزان تولید برنج در کشور آمارهای متعددی ارائه می‌شود. سهراب سهرابی، مجری طرح گندم و برنج وزارت جهاد کشاورزی چنین عنوان کرده است که «برداشت ۴.۷ میلیون تن شلتوک برنج از سطح ۷۵۰ هزار هکتار اراضی در سال جاری برآورد می‌شود که از چهار میلیون و ۷۰۰ هزار تن تولید شلتوک، حدود دو میلیون و ۷۰۰ هزار تن برنج سفید بدست می‌آید.»
با این وجود برخی مسئولین و کارشناسان تاکید دارند در فصل زراعی جدید نسبت به سال‌های گذشته، ۳۰ درصد کاهش تولید برنج و محصولاتی که وارد کارخانه می‌شود و برنج شالی‌هایی که برداشت می‌شود داریم.
مسیح کشاورز - دبیر انجمن واردکنندگان برنج – در این باره گفته است: «هیچ ذخیره برنج ایرانی در انبارهای کشور نداریم. در سال ۱۴۰۲ بخش خصوصی به مسئله ورود کرد و به امید اینکه هم برنج با قیمت مناسبی به دست خریدار برسد و هم کشاورز دچار ورشکستگی نشود، محصولات را خریداری کرد اما در سال جاری مسئله متفاوت‌تر است.»
طبق گفته این مسئول صنفی «امسال هر محصولی که وارد بازار می‌شود، هنوز شرکت‌های بزرگ برای خرید اقدام نکرده‌اند و علت آن نیز این است که دولت قرار بود مشوق‌هایی دهد و متاسفانه این کار را نکرد و شرکت‌های بزرگ نیز تمایلی ندارند که در این زمینه سرمایه‌گذاری کنند.»
دبیر انجمن واردکنندگان برنج با انتقاد از شیوه‌های تولید و توزیع برنج که به شکل سنتی انجام می‌شود، گفته است: «این شیوه قطعا هم گرانی و هم رکود را به همراه خواهد داشت چراکه قدرت خرید برنج ایرانی وجود ندارد و نیاز است که بخش خصوصی قدرتمند که فروشگاه زنجیره‌ای نیز دارد به قضیه ورود، برنج را خریداری و به بازار عرضه کند که بارها این نظرات را به صورت رسمی نیز به دولت اعلام کرده‌ایم.»
سید تقی جعفریان - رئیس هیئت مدیره کارخانجات تولید برنج شمال کشور و عضو انجمن تولیدکنندگان و تامین کنندگان برنج ایران- نیز بر این نکته تاکید دارد که میزان تولیدی که اعلام می‌شود اصلا درست نیست.
جعفریان در این باره گفته است: «آمار غلط ارائه می‌شود از ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار تن تا ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار تن و ... آمار ارائه می‌شود که هیچ کدام صحت ندارند. هر ساله زمین‌های زیرکشت برنج کوچک و کوچک‌تر و تغییر کاربری داده می‌شوند. در سال جاری نیز با توجه به شرایط جوی کسری محصول داریم. مسئولین متولی باید پاسخگو باشند.»
علیقلی ایمانی، مدیرعامل بنیاد ملی گندمکاران کشور از دیگر دستندرکارانی است که درباره وضعیت تولید برنج و میزان آن به اظهار نظر پرداخته و با اشاره به آسیب‌های واردات بی رویه برنج بدون توجه به نیاز واقعی کشور گفته است: «وقتی که ۵۰۰ هزار تن برنج نیاز داریم واردات ۲ میلیون تن اشتباه است چرا که واردات بی رویه به تولید داخلی آسیب می‌زند و ابتکار عمل برای کنترل بازار را نیز از دست ما می‌گیرد.»
جمیل علیزاده شایق- رئیس هیات مدیره و دبیر انجمن برنج ایران- نیز در این باره اظهار کرده بود: «برداشت برنج تا شهریور و حتی مهر ادامه دارد و بر اساس اعلام وزارت جهاد کشاورزی سطح زیر کشت برنج در کشور حدود ۷۰۰ هزار هکتار است. بر خلاف آنچه که فکر می‌کردیم در فروردین و اردیبهشت بارندگی نخواهیم داشت؛ بارندگی‌های خوبی رخ داد و همین مسئله نیز موجب شد که کشاورزانی که قصد کشت برنج نداشتند از این کار استقبال کنند. همچنین به دلیل پربودن انبارها و مناسب بودن شرایط کمی وکیفی تولید ما دیگر نیازی به واردات برنج نداریم و اگر برنجی وارد شود در حق ارز محدود کشور و مردم ظلم است چرا که این ارز باید در جای مهم‌تری هزینه شود.»
ایران به خودکفایی در تولید برنج رسیده است؟
حال در شرایطی که بسیاری از مسئولان با اتکاء به آمارهای ارائه شده از نزدیک شدن ایران به خودکفایی در تولید برنج می‌گویند، مدیرعامل بنیاد ملی گندمکاران کشور بر این نکته تاکید دارد که «با اختصاص ارز دولتی واردات برنج به زیرساخت‌های کشت برنج در کشور خودکفا می‌شویم.»
علیقلی ایمانی، با برشمردن راهکارهای خودکفایی در تولید برنج معتقد است: «با اختصاص ارز دولتی برای واردات برنج به نوسازی و تجهیز ماشین آلات کشاورزی و ارائه نهاده‌های مورد نیاز شالیکاران به کمک مؤسسه‌های تحقیقاتی و تلاش بیشتر بر روی ارقام برنج می‌توانیم به سرعت در تولید برنج خودکفا شویم.»
مدیرعامل بنیاد ملی گندمکاران کشور تاکید دارد: «در ماشین آلات برنج ما هنوز مکانیزه نشده‌ایم برای اینکه ماشین آلاتش گران است و برای کشاورز صرفه اقتصادی ندارد و همچنین قطعات زمین ما کوچک است و باید ما تجهیز نوسازی انجام بدهیم قطعات را یکپارچه بکنیم که امکان استفاده از ماشین بالا برود، هزینه‌های تولید کم و قیمت تمام شده پایین بیاید و تولید و مصرف برنج ایرانی هم برای مصرف کننده و هم برای تولید کننده اقتصادی بشود.»
این در حالیست که برخی دیگر از فعالان این عرصه از کاهش دائمی سطح زیر کشت خبر می‌دهند.
سید تقی جعفریان - رئیس هیئت مدیره کارخانجات تولید برنج شمال کشور و عضو انجمن تولیدکنندگان و تامین کنندگان برنج ایران- با تاکید بر اینکه هر ساله زمین‌های زیرکشت برنج کوچک و کوچک‌تر و تغییر کاربری داده می‌شوند، گفته است: «در سال جاری نیز با توجه به شرایط جوی کسری محصول داریم. مسئولین متولی باید پاسخگو باشند.»
تاثیر بارندگی‌های امسال بر تولید برنج
جعفریان درباره تاثیر بارندگی‌هایی که نیمه اول سال جاری در شمال کشور رخ داده بر تولید برنج نیز تصریح کرده است: «در صورتی که شرایط جوی نامناسب باشد، وضعیت برنج نیز به هم می‌ریزد. در سال جاری در حوزه برنج طارم حدود ۳۰ درصد کسری تولید داریم. تا به اینجا که هر کدام از کشاورزان اطلاعات دادند می‌توانیم بگوییم که ۲۰ تا ۳۰ درصد کسری محصول در زمین‌ها وجود دارد که در این کسری عوامل مختلفی همچون شرایط جوی و بارندگی‌ها که به محصولات آسیب وارد کردند، کود و سمی که استاندارد و مناسب نیستند و اینکه بذرهای ما اصلاح شده نیستند همگی دست به دست هم دادند تا به کشاورزی ما آسیب وارد شود. بذر برنج‌هایی که وارد بازار می‌شوند مخلوط هستند و به بذرها و برنج ما همچون طارم آسیب وارد می‌کند.»
وی در عین حال به تغییر کاربری بسیاری از زمین‌های کشاورزی اشاره و اظهار کرده است: «بسیاری از افراد زمین‌های خود را از برنج تغییر کاربری داده‌اند و به دنبال واردات صیفی‌جات و مرکبات هستند چراکه درآمد بیشتری نسبت به برنج دارد و در این کسری آب دیگر کاشت برنج برای آنها صرفه ندارد. هر ساله از میزان زمین‌های زیر کشت برنج کم می‌شود که بیشتر نمی‌شود و این آسیب بزرگی است که نیاز به واردات را بیشتر می‌کند.»
عضو انجمن تولیدکنندگان و تامین کنندگان برنج ایران تاکید کرده است: «اینکه بسیاری آمار درست ارائه نمی‌دهند به دلیل این است که کشاورزان و تولیدکنندگان می‌خواهند محصول خود را همچون زعفران و پسته بفروشند؛ اما قانون اجازه نمی‌دهد که مردم گرسنه بمانند و با این امر موافقت نمی‌کند و این یکی از مشکلات مردم شمال کشور با دولت مردان است. قانون اجازه نمی‌دهد و دولت نیز از طریق واردات نیاز مردم را تامین می‌کند.»
وی با بیان اینکه برنج نیز همچون گندم یک کالای اساسی و استراتژیک است، تاکید کرده است: «دولت هم حق دارد. یا باید بگوید که با توجه به اینکه برنج پرآب‌بر است به صرفه نیست، تولید برنج را قطع کنند وبه‌صورت مستقیم وارد شود و یا نه باید بکاریم و با قیمت بالا بفروشیم که چالش اصلی همین است چراکه هر سال شرایط نسبت به سال قبل بدتر می‌شود. مردم گرفتارتر می‌شوند و قدرت خریدشان کاهش می‌یابد و از طرفی نیز زمین‌های ما کوچک‌تر و میزان تولیدات کاهش می‌یابد که با این عدم برنامه‌ریزی که وجود دارد، اصل نبودن کود و سم که کارایی ندارد دیگر کاشت برنج برای کشاورزان به‌صرفه نیست.»
جعفریان معتقد است: «درست است که برنج چندان قیمتی ندارد اما کم کم در حال حذف شدن از سفره مردم است و این بسیار برای ما قابل لمس است. دیگر همچون گذشته نیز بازار ندارد و امسال ما بدترین رکود را تجربه می‌کنیم. سال گذشته مشکلاتی دیگر داشتیم و مردم نمی‌فروختند و بازار رکود کرد تا شرکت‌ها کمک کردند و بارها را جمع کردند. در حال حاضر نیز شرکت‌ها می‌توانند کمک کنند و خریداری کنند اما قیمت در بازار این ظرفیت را ندارد که شرکت‌ها ورود کنند.»
وی گفته است: «سال قبل برنج کهنه هم در انبارها انباشت شده بود که همه طی سال گذشته مصرف شد و شرکت‌ها پاکسازی کردند؛ اما امسال ما ذخیره برنج کهنه سال گذشته را نداریم و برنج تازه سال جدید درآمده و کسری محصول داریم. اگر سال گذشته کسری محصول نداشتیم الان ۴۰ درصد برنج کهنه ذخیره شده را داشتیم و این می‌توانست بازار را متعادل کند اما امسال به دلیل اینکه کسری داریم و این ۴۰ درصد ذخیره را نیز نداریم، برنج طارم دچار افزایش قیمت خواهد شد.»
قیمت برنج ایرانی کاشت ۱۴۰۳
حال با توجه به تمام اظهارنظرهای صورت گرفته مشخص نیست در شش ماه دوم امسال وضعیت قیمت برنج چگونه خواهد بود. آمارهای مرتبط با تورم شهریور ماه گویای آن است که قیمت برنج ایرانی درجه یک در قیاس با ماه قبل از آن ۰.۷ درصد و قیمت برنج خارجی درجه یک نسبت به مرداد ماه ۱.۳ درصد افزایش داشته است و معلوم نیست در ماه‌های پیش رو باید منتظر چه وضعیتی در بازار باشیم.
جدول زیر قیمت روز انواع برنج ایرانی را نشان می‌دهد:
نظر شما