با توجه به شایع بودن سرطان معده در کشور، لطفا در مورد این سرطان توضیح می‌دهید؟

ما در کشور یک گذار اپیدمیولوژیک در مورد سرطان‌ها داریم. در حال حاضر کماکان کشنده‌ترین سرطان در کشو ما سرطان معده است اما وضعیت این سرطان نسبت به سال گذشته تغییر کرده است. سرطان معده‌ای که ما در گذشته داشتیم عمدتاً مربوط به میکروب هلیکو باکتر پیلوری بود که می‌توانست ایجاد باعث زخم و التهاب در معده شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد حدود نیم درصد افرادی که مبتلا به این میکروب می‌شوند در طول زمان در معرض خطر سرطان قرار می‌گیرند. با بهبود وضع بهداشت و شرایط مناسبتر شیوع هلیو باکتر در کشور ما کم شد. در گذشته بیش از ۹۰ درصد تمام افرا د بالای ۲۰ سال بخصوص در برخی از مناطق کشور مبتلا به هلیکو باکتر بودند، در حالی که آمارهای فعلی ۵۰ درصد را نشان می‌دهد. طبیعتاً کاهش این میکروب باعث شده شانس ابتلا به سرطان معده در کشور کاهش یابد اما الان ما با انواع دیگری از سرطان معده روبه رو هستیم که ارتباطی با هلیکوباکتر ندارند؛ حتی این میکروب می‌توانست یک نقش محافظتی در برابر آن داشته باشد. شیوع این نوع جدید رو به افزایش است. این در حالی است که سالمندی جمعیت هم به این موضوع کمک کرده و باعث شده سرطان معده کشنده‌ترین سرطان در کشور باشد. تحقیقات انجام شده در کشور و سایر کشورهای دیگر نشان داد سرطان معده در سنین زیر ۴۰ سال به‌ویژه در زنان شتاب رشد زیادی پیدا کرده است. در زنان مواجهه با مخاطرات محیطی مثل ظروف یک بار مصرف، بعضی از مواد آرایشی که آلودگی‌های صنعتی به وسیله سرب و فلزات سنگین دارند و مصرف دخانیات از مهمترین عوامل ابتلا به این بیماری است که نگران‌کننده است.

وضعیت سرطان مری در کشور چگونه است؟

موضوعی که در سرطان‌های گوارشی در کشور ما قابل مشاهده است این است که سرطان مری به شدت کاهش پیدا کرده است. سرطان مری در ایران شایع بود و هنوز هم هست اما سرطان مری از نوع سنگفرشی است. نوع سنگفرشی با مصرف بعضی از غذاهای شور، آلودگی‌های محیط‌زیست به‌ویژه آلودگی داخل خانه‌هایی که با سوخت‌های فسیلی مانند نفت و زغال گرم می‌شدند ارتباط دارد که خوشبختانه آمار این نوع سرطان که در نواحی شمال کشور شیوع زیادی داشت، کاهش پیدا کرده است. اما یک نوع سرطان مری داریم که در قسمت انتهایی مری اتفاق می‌افتد که بر اثر ریفلاکس (برگشت اسید معده به مری و تحریک آن) است که بیشتر در مردان چاق که سیگار می‌کشند و بالای معده‌شان یک حالت شل دارد و فتق دارند، شایع است. اگرچه شیوع آن به اندازه کشورهای غربی نیست، اما این نوع سرطان هم روند فزاینده‌ای دارد.

در مورد شیوع سرطان‌های روده بزرگ هم توضیح می‌دهید؟

سرطان روده بزرگ در کشور قبلاً جزو سرطان‌های شایع نبود بخصوص در ۲۵ سال گذشته اما شیوع آن افزایش پیدا کرده است و اکنون در بخش‌هایی از کشور بخصوص نیمه جنوبی شیوع آن از سرطان معده بیشتر شده است. این نوع سرطان پاسخش به درمان بهتر است و این شانس وجود دارد که از طریق کولونوسکوپی تشخیص زودهنگام آن صورت گیرد. مرگ ناشی از این نوع سرطان از مرگ ناشی از سرطان معده کمتر است اما روند فزاینده‌ای دارد و دومین سرطان شایع گوارشی در کشور است. خوشبختانه در مورد سرطان روده بزرگ ما می‌توانیم کارهای غربالگری انجام دهیم. توصیه می‌شود بعد از ۴۵ سالگی مدفوع از نظر خون نهفته بررسی شود و کسانی که سابقه سرطان روده در خانواده دارند و دارای علائمی مانند خونریزی از معقد و وضعیت اجابت مزاج دارند نیاز به بررسی‌های دقیق‌تری دارند. تشخیص سرطان روده بزرگ در کشور رو به بهبود است و بیماران با دیدن ضایعات پیش‌سرطانی که به صورت پولیپ درون روده است از طریق کولونوسکوپی درمان می‌شوند. این در حالی است که ما این شانس را در سرطان معده نداریم. در این سرطان تشخیص ضایعات پیش‌سرطانی مشکل است اما ریشه‌کن کردن هلیکوباکتر می‌تواند مثمرثمر باشد.

وضعیت سرطان کبد در چگونه است؟

سرطان کبد در واقع ناشی از سرطان سایر ارگان‌ها است. به عنوان مثال کسی که سرطان ریه دارد به کبد متاستاز می‌دهد اما سرطان اولیه کبد در کسانی اتفاق می‌افتد که بیماری مزمن کبدی داشته باشند. بیشترین سرطان کبد در دنیا مربوط به انواع هپاتیت‌های ویروسی است. خوشبختانه واکسیناسیون هپاتیت نوع B در کشور ما بیش از ۳۰ سال است که انجام می‌شود و باعث شده شیوع این نوع هپاتیت در کشور کم شود. هپاتیت C هم می‌تواند منجر به سرطان کبد شود. کشور ما جزو کشورهایی است که شیوع این نوع هپاتیت در آن محدود است و بیشتر در کسانی دیده می‌شود که قبل از سال ۷۵ سابقه تزریق خون داشته‌اند و افرادی هم که رفتارهایی پرخطر دارند ممکن است مبتلا شده باشند. هپاتیت C خوشبختانه درمان دارد و از سال گذشته هم درمانش تحت نظر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی قرار گرفته که عملاً رایگان است که کار بسیار مهمی بود. گروه سرطان‌های مربوط با هپاتیت‌های ویروسی در کشور کم شده اما به جای آن سرطان کبد ناشی از کبد چرب و مصرف الکل رو به فزونی گذاشته و شتاب رشد آن نسبتاً زیاد است. سرطان کبد جزو سرطان‌هایی است که درمان مشکلی دارد و گاهی اوقات بیماران نیاز به پیوند نیز پیدا می‌کنند. این در حالی است که پیوند هم همیشه در دسترس نیست. ما الان در شیراز با وجود اینکه سختگیری می‌کنیم برای اینکه افرادی را در لیست پیوند قرار دهیم و بزرگترین مرکز پیوند هم هستیم، سال گذشته نزدیک به ۴۵۰ پیوند انجام شد اما نزدیک به ۱۰۰۰ نفر در فهرست انتظار داریم. ما در مورد سرطان کبد مشکل داریم و باید در مورد پیشگیری از این سرطان بیشتر کار کنیم که این موضوع برمی‌گردد به کبد چرب.

به نظر می‌رسد آمار ابتلا به کبد چرب در کشور فزونی یافته است. علت این موضوع چیست؟

عادات غذایی ما تغییر کرده و بیشتر از غذاهای چرب و قندهای ساده استفاده می‌کنیم. مصرف فست‌فود، نوشابه و الکل هم در به وجود آمدن کبد چرب نقش دارد. این در حالی است که با تغییر سبک غذایی و ورزش و فعالیت بدنی می ‌توان تا ۴۵ درصد از بروز انواع سرطان‌ها پیشگیری کرد.