به گزارش آتیه‌آنلاین، مطالعات و تحقیقات متعددی در دهه‌های اخیر توسط پژوهشگران رشته‌های گوناگون علوم رفتاری در سطح جهان در زمینه علل بزهکاری نوجوانان و جوانان انجام شده است. برخی‌ از پژوهش‌ها اهمیت احتمالی تأثیر شکست تحصیلی را در به وجود آوردن بزهکاری در کودکان و نوجوانان را بررسی کردند. نتایج برخی از تحقیقات بیانگر همبستگی بین جوانان مجرم و وضع بد مالی خانواده است‌ که به نوعی به رابطه نزدیک بین جرم و شرایط اقتصادی تأکید دارند.

در ایران نیز تحقیقات گسترده‌ای در این زمینه انجام شده است. نتایج پژوهشی تحت عنوان «تحلیلی از شرایط محیط طبیعی و اجتماعی استان کردستان در ارتباط با بزهکاری» نشان داده که بدون توجه به تأثیر عوامل محیط طبیعی و جغرافیایی مطالعه بزهکاری ناکافی بوده و از نظر تأثیر محیط طبیعی و جغرافیایی بر بزهکاری، اثر آب و هوا بیشتر از سایر جنبه‌ها نمایان‌تر است.

همچنین نتایج تحقیقی که سال‌های دور در شهرستان محلات انجام گرفت نشان داد که بین بزهکاری نوجوانان و جوانان و سابقه تحصیلی، وضعیت شغلی، نامناسب‌بودن وضعیت خانوادگی، وضعیت اقتصادی و نیز نامناسب بودن وضعیت اعتقادی رابطه وجود دارد.

پیامدهای بزهکاری کودکان و نوجوانان

کامل دلپسند، دکترای جامعه‌شناسی و پژوهشگر با اشاره به تعاریف گوناگون بزهکاری گفت: به نظر می‌رسد کامل‌ترین تعریف بزهکاری، باتوجه به نظریات کارشناسان رشته‌های مختلف همان اقدام به‌عمل برخلاف مقررات، قوانین و موازین جامعه است که انجام آن پیگرد قانونی دارد و مرتکبان چنین اعمالی، مجرم یا بزهکار نامیده می‌شوند.

دلپسند در گفت‌وگو با آتیه‌آنلاین افزایش بزهکاری نوجوانان و جوانان را یکی از بزرگ‌ترین معضلات اجتماعی از قرن نوزدهم به بعد خواند و افزود: با وجود اینکه در ادوار مختلف، همواره بزهکاری نوجوانان و جوانان جزئی از مسائل جوامع مختلف بوده، اما این مسأله هیچ‌گاه در اندازه مسائل حاد اجتماعی و به صورت بحران در نیامده است. متأسفانه از قرن ۱۹ به بعد این شکل از بزهکاری، جزء ارتکاب جرایم توأم با خشونت و قساوت به شمار آمده و افکار عمومی جهان را نیز نگران کرده است.

این جامعه‌شناس ادامه داد: گزارش‌های سازمان ملل در دهه‌های اخیر در این حوزه گواه افزایش روزافزون میزان جرایم در سطح جهان است به گونه‌ای که به نظر می‌رسد روند صعودی بزهکاری بیش از میزان رشد جمعیت است. به همین دلیل بزهکاری عام و به ویژه در نوجوانان و جوانان یکی از مسائل پیچیده و در عین حال مهمِ تهدیدکننده بسیاری از جوامع محسوب می‌شود که توجه بسیاری از جرم‌شناسان، متخصصان علوم‌تربیتی، روانشناسان و جامعه‌شناسان، را به خود معطوف داشته است.

وی در پاسخ به پیامدهای بزهکاری نوجوانان و جوانان گفت: این مسأله علاوه بر وارد کردن ضرر و زیان همه‌جانبه‌ به افراد و جوامع، احتمال و بیم از دست رفتن سرمایه‌های ملی، تباهی نیروها و استعدادهای جوانان را که از مهم‌ترین سرمایه‌های هر کشور هستند، افزایش می‌دهد.

دلپسند تحمیل هزینه‌های هنگفت هرساله در راستای جبران خسارات وارده بر کشور را یکی دیگر از پیامدهای بزهکاری کودکان و نوجوانان خواند و افزود: دستگیری، پیگیری، نگهداری و بازپروری نوجوانان و جوانان مسئله است و دردناک‌تر اینکه، متأسفانه همواره درمان بزهکاری نیز کافی نبوده و شواهد موجود حاکی است که بخش عظیمی از نوجوانان و جوانان بزهکار در بزرگسالی نیز راه خود را ادامه می‌دهند.

این جامعه‌شناس باتأکید بر اینکه همواره پیشگیری به مراتب مؤثرتر و آسان‌تر از درمان است، گفت: باید ضمن حذف بسترهای پیدایش این‌گونه معضلات در جامعه، تسریع در بررسی علل و عوامل بزهکاری و راه‌های پیشگیری از آن نیز در دستور کار قرار گیرد.

لزوم حمایت قانونی از کودکان در معرض بزه

سید حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران هم با اشاره به اینکه قانون حمایت از کودکان در معرض بزه نقطه عطفی بر سیاستگذاری و قانونگذاری در حوزه مددکاری اجتماعی است بر نقش کلیدی مددکاران در حمایت از این کودکان تأکید کرد.

موسوی چلک در گفت‌وگو با آتیه‌آنلاین نوع مداخلات مددکاران اجتماعی را در این حوزه وابسته به شرایط کودکان دانست و افزود: نوع مداخلات و حمایت‌ها متفاوت است و نمی‌توان یک الگوی ثابت برای تمام کودکان در نظر گرفت. گاهی مداخله به شکل حمایت از کودک در درون خانواده است و گاهی جداسازی موقت کودک از محیطی است که در آن زندگی می‌کند مؤثر خواهد بود.

موسوی چلک افزود: همچنین در برخی از موارد کودکان نیازمند خدمات سجلی هستند و در بعضی مواقع باید از حمایت‌های آموزشی و یا خدمات تخصصی مددکاری اجتماعی، حقوقی و درمانی و یا حمایت از خانواده‌های آنها بهره‌مند شوند.

این مددکار اجتماعی تأکید کرد که در قانون حمایت از کودکان و نوجوانان در معرض خطر و بزه موارد حمایتی و مداخلات موردنیاز پیش‌بینی شده و امیدواریم اجرای این قانون در قالب آیین‌نامه اجرایی اصولی و دقیق، در حمایت از کودکان و نوجوانان جامعه هدف موفق ظاهر شود.

گزارش: مهین داوری