به گزارش آتیه آنلاین، این شاخص امروز به میزان قابل توجهی گسترش یافته و به بیش از ۷۵ درصد رسیده است؛ به این معنا که بیش از ۷۵ درصد جامعه مشمولان احتمالی تأمین اجتماعی، زیر چتر حمایتی این سازمان قرار گرفته‌اند؛ این در حالی است که ضریب نفوذ بیمه‌ای کلی این سازمان نیز در دهه‌های اخیر رشد قابل توجهی داشته است.

نگاهی به داده‌های آماری

امروز سازمان تأمین اجتماعی به ۵۳ درصد جمعیت کشور، تعهدات بیمه‌ای ارائه می‌دهد؛ این سازمان در حال حاضر چهار میلیون و ۲۰۰ هزار بازنشسته و مستمری‌بگیر، ‌۱۵ میلیون و ۷۰۰ هزار بیمه‌شده اصلی و یک میلیون و ۳۰۰ هزار کارگاه تولیدی و اقتصادی را تحت پوشش دارد. این جمعیت به اضافه‌ افراد تبعی آن‌ها ۵۳ درصد از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند؛ رقم شاخص ضریب نفوذ بیمه‌ای (تعداد بیمه‌شدگان به نسبت ساکنان یک پهنه سرزمینی) در برخی استان‌های کشور که استان‌های کارگرنشین هستند و طیف وسیع‌تری از جمعیت زیر پوشش بیمه‌ای تأمین اجتماعی قرار دارند، از رقم کلی ۵۳ درصد بسیار بیشتر است.

برای نمونه، ۱۶ بهمن‌ماه سال جاری، «علی اشرف تابانی» مدیرکل تأمین‌ اجتماعی ایلام گفت: «در حال حاضر ضریب نفوذ بیمه‌ای در استان ۷۶ درصد است؛ این در حالیست که تعداد افراد تحت پوشش تأمین اجتماعی از ۲۸۹ هزار نفر در سال ۱۴۰۰ به بیش از ۳۲۲ هزار نفر در طول ۲ سال دولت سیزدهم افزایش یافته است».

اما در برخی استان‌ها ضریب نفوذ تأمین اجتماعی از متوسط کشوری پایین‌تر است؛ استان یاسوج یکی از این استان‌هاست که در خردادماه سال جاری، میرهاشم موسوی، مدیرعامل سازمان تأمین اجتماعی، در سفر به این استان گفت: «متوسط ضریب نفوذِ تأمین اجتماعی در سطح کشور ۵۳ درصد است و این در حالی است که در یاسوج ضریب نفوذ بیمه به شکل متوسط حدود ۴۲ درصد است».

در مجموع، براساس جدیدترین آمارهای مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، امروز پهناورترین چتر بیمه‌ای کشور با ضریب پوشش ۵۳ درصدی در اختیار صندوق تأمین اجتماعی است. اما چقدر سازمان تأمین اجتماعی در گسترش چتر حمایت‌های خود موفق عمل کرده است و این چتر تا کجا می‌تواند گسترده‌تر شود؛ راهکارهای رسیدن به ضریب نفوذ ۱۰۰ درصدی در جامعه مشمولان احتمالی و ضریب نفوذ بالای ۸۰ درصدی در میان کل جمعیت کشور چیست؟

بازه مشمولان سازمان و راهکارهای گسترش ضریب نفوذ

علیرضا حیدری، کارشناس رفاه و تأمین اجتماعی، در این رابطه در گفت‌وگو با آتیه آنلاین گفت: برای ارزیابی گسترش ضریب نفوذ تأمین اجتماعی باید نگاهی به بازه مشمولان این سازمان داشت؛ در تأمین اجتماعی دو نوع بیمه داریم، اول بیمه‌های اجباری که کارفرما-محور هستند؛ در بخش بیمه‌های اجباری، متاثر از بازرسی‌ها و برخوردهای قهری تأمین اجتماعی با کارفرمایان متخلف، در سال‌های اخیر ضریب نفوذ بیمه‌ای به میزان قابل قبولی افزایش یافته است.

او افزود: در بحث بیمه‌های اجباری، تأمین اجتماعی توانسته در زمینه شناسایی حق بیمه‌های قابل پرداخت به این صندوق و بکارگیریِ ابزارهای وصول این وجوه بیمه‌ای در راستای عمل به ماده ۵۰ قانون تأمین اجتماعی، موفقیت‌آمیز عمل کند. امروزه تقریباً اکثر کارفرمایان به خصوص در کارگاه‌های متوسط و بزرگ، به عواقب بیمه نکردن کارگران خود واقف هستند و همین آگاهی، اتفاقات مثبتی را رقم زده است.

به گفته حیدری، با این حال، پیشرفت ضریب نفوذ بیمه‌ای تأمین اجتماعی در بخش بیمه‌های اجباری به اهداف غایی نرسیده است؛ هنوز کارگاه‌های زیرزمینی، زیرپله‌ای و غیرقابل دسترس در سراسر کشور داریم که کارگران خود را بیمه نمی‌کنند و تأمین اجتماعی موفق به شناسایی آن‌ها و برخورد با کارفرمایان متخلف در این کارگاه‌ها نشده است.

این کارشناس رفاه و تأمین اجتماعی با تاکید بر اینکه «هنوز در کشور کارگران بیمه نشده داریم» افزود: اگر از بیمه‌های اجباری بگذریم، به بیمه‌های اختیاری برمی‌خوریم که طیف وسیعی از بیمه‌ها از خویش‌فرما گرفته تا بیمه‌های توافقی را دربرمی‌گیرد؛ در این بخش، بیمه شدن امری داوطلبانه است و افراد خودشان برای بیمه شدن به شعب تأمین اجتماعی مراجعه می کنند؛ در این بخش، سازمان از مشوق‌هایی بهره می‌گیرد تا بتواند ضریب نفوذ را افزایش دهد؛ برای نمونه، پرداخت بخشی از حق بیمه ماهانه را برعهده می‌گیرد؛ بدیهی است که اگر به این افراد گفته شود همه حق بیمه را باید خودشان پرداخت کنند، ممکن است ریزش در حوزه بیمه‌ای آنان اتفاق بیفتد.

حیدری اضافه کرد: در این بخش، برعهده گرفتن بخشی از تعهدات توسط دولت، یک ابزار کمکی مهم برای گسترش ضریب نفوذ بیمه است؛ در واقع پرداخت بخشی از پرداخت‌های تشویقی باید برعهده دولت باشد. از قضا، بخش قابل توجهی از بدهی دولت به تأمین اجتماعی نیز در همین حوزه قرار می‌گیرد.

به گفته او، در بخش بیمه‌های غیراجباری، فضای کار بسیار گسترده است و اگر دقت کنیم می‌بینیم درصد قابل توجهی از بیمه‌شدگان جدید سازمان متعلق به همین گروه هستند.

این کارشناس رفاه و تأمین اجتماعی با بیان اینکه «براساس آخرین برآوردها، امروز ضریب نفوذ سازمان تأمین اجتماعی در میان جامعه مشمولان به ۷۶ درصد رسیده است» افزود: به عبارت ساده، هنوز حدود یک‌چهارم مشمولان تأمین اجتماعی که می‌تواند به اجبار یا به اختیار تحت پوشش این سازمان قرار بگیرند، بیرون از چتر حمایت‌های این سازمان بیمه‌گر ایستاده‌اند؛ بنابراین ما همچنان تا آن «فراگیری» و «جامعیت» که از الزاماتِ اصلیِ سیاست‌های کلی تأمین اجتماعی ابلاغی مقام معظم رهبری‌ست، فاصله داریم.

در دهه‌های اخیر، ضریب نفوذ بیمه‌ای تأمین اجتماعی در میان جامعه مشمولان، با نرخ قابل قبولی افزایش یافته و از ۱۹.۵ درصد در سال ۱۳۵۶ به ۷۶ درصدِ امروز رسیده است، اما اگر پیاده‌سازیِ سیاست‌های کلی تأمین اجتماعی با قدرت در دستور کار قرار بگیرد، نرخ این شاخص به ۹۰ درصد یا حتی بیشتر خواهد رسید؛ این هدف به هیچ‌وجه دور از دسترس نیست....