هفدهم تیرماه سال جاری، «میرهاشم موسوی» مدیرعامل سازمان تأمین‌اجتماعی گفت: «۷۳ درصد از جامعه ۸۵ میلیون نفری ایران تحت پوشش خدمات بیمه‌ای قرار دارند؛ بنابراین ضریب پوشش بیمه در ایران امروز ۷۳ درصد است. به عبارت دیگر، تنها ۲۷ درصد از جمعیت ساکن درون مرزهای ایران بدون بیمه هستند. در واقع امروز بیش از ۶۲ میلیون نفر از شهروندان ایران، تحت پوشش بیمه و خدمات اجتماعی قرار دارند و کمتر از ۲۳ میلیون نفر از شهروندان، خارج از چتر حمایت بیمه ایستاده‌اند.»
در سال‌های قبل از انقلاب، نه‌تنها ضریب پوشش بیمه‌های اجتماعی به‌شدت پایین؛ بلکه «ضریب نفوذ سازمان تأمین‌اجتماعی» به معنای نسبت بیمه‌شدگان بخش خصوصی به جمعیت شاغل کشور نیز، بسیار ناچیز و زیر۲۰ درصد بوده است. بر اساس داده‌های رسمی، در سال ۵۷ از جمعیت حدود ۳۶ میلیون نفری کشور، تعداد بیمه‌شدگان اصلی و تبعی تأمین‌اجتماعی حدود ۶ میلیون نفر شامل یک میلیون و ۸۰۰ هزار نفر بیمه‌شده اصلی بوده و به این ترتیب در آن زمان، ضریب نفوذ بیمه تأمین‌اجتماعی؛ یعنی نسبت تعداد بیمه‌شدگان تأمین‌اجتماعی به کل جمعیت شاغل، حدود ۱۸ درصد بود. در دهه‌های بعد از پیروزی انقلاب، هم ضریب پوشش بیمه‌های اجتماعی و هم نرخ نفوذ تأمین‌اجتماعی به شیوه معنادار صعود کرد؛ تا پایان سال ۱۴۰۱، ضریب نفوذ تأمین‌اجتماعی به حدود ۵۳ درصد رسید.
معاون بیمه‌ای سازمان تأمین‌اجتماعی نیز تیر ماه سال جاری در یک برنامه تلویزیونی اعلام کرده بود: «در حال حاضر 18 میلیون و 500 هزار نفر تحت پوشش صندوق‌های بیمه‌ای هستند که بیشترین افراد شاغل، تحت پوشش سازمان تأمین‌اجتماعی هستند و این سازمان 10 میلیون و 500 هزار نفر را در بخش بیمه اجباری تحت پوشش دارد و حدود 5 میلیون نفر نیز بیمه‌شدگان اختیاری هستند. در این حال، آمارها از وضعیت اشتغال در کشور حاکی است مجموع شاغلان رسمی و غیررسمی 23 میلیون نفرند که تنها 18 میلیون و 500 هزار نفر تحت پوشش بیمه اجتماعی هستند و در مجموع حدود پنج میلیون نفر تحت پوشش بیمه‌های اجتماعی نیستند. یکی از وظایف اصلی ما و راهبرد سازمان تأمین‌اجتماعی این است که به هر نحوی این افراد را تحت پوشش قرار دهد.»
اولویت؛ توسعه پوشش بیمه‌ای
با روی کار آمدن دولت سیزدهم و استقرار تیم جدید مدیریتی رویکرد مدیریت منابع مورد توجه قرار گرفت. بیمه‌پردازی عمده‌ترین منبع درآمدی برای صندوق‌های بازنشستگی به شمار می‌رود و در این راستا سازمان تأمین‌اجتماعی با توسعه طرح بیمه فراگیر خانواده ایرانی، علاوه بر افزایش ضریب پوشش خود بخش دیگری از جمعیت ایران را تحت پوشش خود قرار داد.
آمارها بیانگر این است که در دو سال اخیر بستر پوشش بیمه‌ای بسیاری گروه‌ها نظیر پزشکان بدون بیمه، زنان خانه‌دار، دانشجویان، امددگران، دامپزشکان، شاغلان پلتفرمی و دیگر شاغلان اصناف در تأمین‌اجتماعی فراهم شده است. این سازمان در راستای توسعه چتر بیمه‌ای برای حدود ۳۰ درصد افراد بدون بیمه جامعه با بهره‌مندی از ابزار بیمه‌های توافقی، علاوه رسالت گسترش بیمه‌های اجتماعی، رشد سهم پوشش بیمه را در توافق گروهی با اصناف دنبال می‌کند. در این راستا، جذب بیش از دو میلیون نفری در مدت فعالیت دولت سیزدهم در تأمین‌اجتماعی محقق شد.
بیمه هنرمندان
در آخرین روزهای اسفندماه سال 1400 خبر با عنوان «تداوم خدمت‌رسانی سازمان تأمین‌اجتماعی به هنرمندان، نویسندگان و خبرنگاران» روی سایت سازمان تأمین‌اجتماعی قرار گرفت. در متن این خبر آمده بود: «درباره بیمه هنرمندان، خبرنگاران و نویسندگان بین سازمان تأمین‌اجتماعی و صندوق اعتباری هنر وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی همکاری خوبی برقرار است و آمار هنرمندان، نویسندگان و روزنامه‌نگاران تحت پوشش تأمین‌اجتماعی طی ماه‌های اخیر روند افزایشی دارد و صندوق اعتباری هنر همه افراد واجد شرایط را شناسایی و به سازمان تأمین‌اجتماعی معرفی می‌کند. این عزیزان از بیمه مشاغل آزاد سازمان تأمین‌اجتماعی استفاده می‌کنند و صندوق اعتباری هنر 10 درصد حق‌بیمه را پرداخت می‌کند.» اما این پایان راه ماجرای بیمه هنرمندان نبود. 28 تیرماه سال 1402 در نشست مدیرعامل سازمان تأمین‌اجتماعی با رییس سازمان سینمایی و مدیرعامل خانه سینما در خصوص راه‌های همکاری سازمان در خصوص بهره‌مندی هنرمندان از از پوشش بیمه‌ای و بهبود و تکمیل شرایط بیمه‌ای این قشر مورد بررسی قرار گرفت. در این نشست، میرهاشم موسوی، مدیرعامل سازمان تأمین‌اجتماعی از آمادگی این سازمان برای تحت پوشش قرار دادن هنرمندان و فعالان تمامی حوزه‌های فرهنگی و هنری از جمله سینماگران خبر داد و گفت: «باید شرایطی فراهم کنیم که هنرمندان نیز همچون همه اقشار جامعه از خدمات جامع و کامل تأمین‌اجتماعی استفاده کنند. معاونت بیمه‌ای سازمان نیز نهایت همکاری را برای بیمه هنرمندان داشته باشد و برای قراردادهای هنری از همه ظرفیت‌های قانونی برای کمک به هنرمندان استفاده کند. در حوزه بیمه‌ای سازمان تأمین‌اجتماعی قراردادهای هنری با رویکردی بررسی شود که هنرمندان و تهیه‌کنندگان برنامه‌های هنری با رضایت خاطر با سازمان تأمین‌اجتماعی تعامل داشته باشند.» محمد خزاعی معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و رییس سازمان سینمایی نیز در این جلسه گفته بود: «یکی از دغدغه‌های اصلی هنرمندان موضوع بیمه است. هنرمندان در سنین بالاتر به فکر بازنشستگی می‌افتند و در برخی موارد مشکلات زیادی دارند. امیدواریم با همکاری سایر دستگاه‌ها، تمهیدات مشخصی برای هنرمندان پیشکسوت ایجاد شود. برخی هنرمندان به دلیل وجود مشکلات با سنوات پایینی بازنشسته شده‌اند که وضعیت مناسبی ندارند.»
موسوی در این نشست، پیشنهاد تشکیل کارگروه مشترک بین سازمان سینمایی و تأمین‌اجتماعی برای بیمه هنرمندان را داد که با استقبال طرف مقابل روبه‌رو شد.
بیمه ورزشکاران
از دیگر اقدامات سازمان در راستای توسعه چتر پوشش بیمه‌های اجتماعی در کشور، خبر خوب برای ورزشکاران بود. در دوزادهم آذرماه سال جاری سازمان تأمین‌اجتماعی اعلام کرد همه ورزشکاران، اعضای تیم‌های ورزشی، مربیان و سایر فعالان حوزه‌های ورزشی می‌توانند حسب مورد در قالب بیمه‌شده اجباری یا خویش‌فرما و پرداخت حق‌بیمه مقرر از خدمات متنوع بیمه‌ای و درمانی تأمین‌اجتماعی برخوردار شوند. در متن اطلاعیه سازمان تأمین‌اجتماعی در خصوص افراد و شرایط بیمه‌ای آن‌ها آمده است: «برای توسعه پوشش بیمه اجتماعی در میان ورزشکاران و فعالان این حوزه، چندی پیش دستوری اداری از سوی مدیرعامل سازمان تأمین‌اجتماعی صادر شد. به موجب این بخشنامه، در اجرای ماده (یک) قانون تأمین‌اجتماعی و به منظور تعمیم و گسترش پوشش بیمه‌ای، بیمه فعالان حوزه‌های ورزشی اعم از ورزشکاران، اعضای تیم‌های ورزشی، قهرمانان ملی، مربیان و کمک مربیان، داوران، مشاوران ورزشی، سرپرستان تیم‌های ورزشی، باشگاه‌داران، امور خدمات، حمل‌ونقل و اشخاصی که به هر صورت با باشگاه‌های ورزشی ارتباط شغلی دارند و در عین حال فاقد پوشش بیمه‌ای نزد سایر صندوق‌های بازنشستگی باشند، مورد توجه قرار گرفته است. بر اساس این دستور اداری، چنانچه ورزشکاران دارای رابطه کاری و مزدبگیری با کارفرما باشند، از مصادیق بند «الف» ماده (4) قانون تأمین‌اجتماعی تلقی می‌شوند که در این صورت با توجه به ماهیت این نوع بیمه (اجباری) کارفرمایان مربوطه مکلفند نسبت به ارسال لیست و پرداخت حق‌بیمه افراد موردنظر مطابق مواد (36)، (30)، (28) و (39) قانون تأمین‌اجتماعی اقدام کنند... در این دستور اداری همچنین تصریح شده است امکان‌پذیرش و بیمه‌پردازی سایر فعالان حوزه ورزش نیز که فاقد رابطه کاری و مزدبگیری با کارفرمایی مشخص هستند در قالب بیمه‌های اختیاری و به صورت گروهی (توافقی) یا انفرادی (صاحبان حرف و مشاغل آزاد و ادامه بیمه به طور اختیاری) فراهم است و ادارات کل تأمین‌اجتماعی با همکاری باشگاه‌های ورزشی ملزم به پیگیری جدی توسعه پوشش بیمه به گروه‌های مختلف ورزشکاران و فعالان این حوزه هستند.»
همچنین در همین ماه مدیرعامل سازمان تأمین‌اجتماعی در دیدار سجاد انوشیروانی رییس فدراسیون وزرنه‌برداری و بهداد سلیمی از مدال‌آوران این رشته از عزم این سازمان برای توسعه پوشش بیمه به همه اقشار فاقد بیمه اجتماعی و از جمله ورزشکاران و فعالان این حوزه خبر داد و گفته بود: «با تدبیر اخیر سازمان تأمین‌اجتماعی و بخشنامه‌ای که در این زمینه صادر شده در تلاش هستیم تا همه ورزشکاران، اعضای تیم‌های ورزشی، مربیان و سایر فعالان حوزه‌های ورزشی بتوانند از خدمات متنوع بیمه‌ای و درمانی تأمین‌اجتماعی برخوردار شوند... به استناد اصل (29) قانون اساسی جمهوری اسلامی و با توجه به بندهای «یک» و «5» سیاست‌های کلی تأمین‌اجتماعی ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری که برخورداری از تأمین‌اجتماعی را به لحاظ پوشش بیمه بازنشستگی، ازکارافتادگی، فوت و درمان، حقی همگانی می‌داند و همچنین در اجرای ماده یک قانون تأمین‌اجتماعی، توسعه پوشش بیمه اجتماعی به همه اقشار جامعه، از اولویت‌های راهبردی سازمان تأمین‌اجتماعی است.»
بیمه مشاغل اینترنتی
با توسعه فناوری‌های نوین؛ بخصوص اینترنت، زندگی بشر نیز شاهد تغییرات بسیاری بود. تحول فرم کار، دورکاری، خوداشتغالی و تفاوت رابطه کارگر و کارفرما بر اساس قانون کار از جمله این موارد است. ظهور این مشاغل نوپدید منجر به بروز مسائل متفاوتی برای بیمه آنان شد. یکی از آن‌ها همان‌طور که گفته شد عدم مطابقت با قانون کار است. بر اساس ماده (3) قانون کار، کارفرما شخصی است حقیقی یا حقوقی که کارگر به درخواست و به حساب او در مقابل دریافت حق‌السعی کار می‌کند. مدیران و مسئولان به طور عموم کلیه کسانی که عهده‌دار اداره کارگاه هستند، نماینده کارفرما محسوب می‌شوند. در ایران مشاغل اینترنتی به دو گروه کلی تبدیل می‌شوند: مشاغل باواسطه و بی‌واسطه.
شاغلان باواسطه افرادی هستند که از طریق پلتفرم‌های اینترنتی بمانند اسنپ، تپسی، الوپیک و... مشغول به کارند. شاغل بی‌واسطه نیز خود بدون عضویت در هیچ پلتفرمی فعالیت می‌کنند که فعالان حوزه رسانه‌های اجتماعی و سایت‌های فروش محصولات متعدد از جمله آن‌ها به حساب می‌آیند.
اما موضع سازمان تأمین‌اجتماعی در خصوص این دو گروه از شاغلان را میرهاشم موسوی در دهمین جلسه شورای معاونان این سازمان (شهریورماه سال جاری) اعلام کرد: «توسعه پوشش بیمه‌ای به همه شاغلان، مأموریت قانونی و اولویت سازمان تأمین‌اجتماعی است و ما آمادگی و برنامه لازم را برای پیگیری و برقراری پوشش بیمه‌ای شاغلان کسب‌وکارهای حوزه فضای مجازی و شاغلان سکوهای (پلتفرم‌ها) مختلف این حوزه در بخش‌های مختلف حمل‌ونقل و سایر خدمات اینترنتی در دستور کار داریم. به صراحت اعلام می‌کنیم که بر اساس قانون به سراغ این کسب‌وکارها خواهیم رفت و نمی‌گذاریم حق شاغلان ضایع شود. کسانی که در این حوزه‌ها مشغول به کار هستند، باید خودشان و خانواده‌شان در برابر شرایط سخت، بیماری، بیکاری، ازکارافتادگی و بازنشستگی بتوانند از مواهب بیمه‌ای استفاده کنند و به همین منظور موضوع را به جد پیگیری می‌کنیم و به سراغ سایر بخش‌ها و مشاغل فاقد پوشش بیمه‌ای نیز خواهیم رفت... نزدیک به سه تا چهار میلیون نفر از افراد بیمه‌نشده در قالب سکوها یا پلتفرم‌های مجازی مانند تاکسی‌های اینترنتی و انواع خدمات و کسب‌وکارهای اینترنتی شاغل هستند که برای بیمه شدن این گروه نباید با توقف در تعریف روابط کار بین کارگر و کارفرما، کار را متوقف کنیم.»
بستر قانونی پوشش بیمه‌ای
بر اساس اصل (29) قانون اساسی، پوشش بیمه‌ای آحاد مختلف جامعه و برخورداری از تأمین‌اجتماعی از نظر بازنشستگی، بیکاری، پیری، ازکارافتادگی، بی‌سرپرستی، درراه‌ماندگی، حوادث و سوانح و نیاز به خدمات بهداشتی و درمانی و مراقبت‌های پزشکی به صورت بیمه و غیره حقی همگانی شناخته شده است. بهره‌مندی از این حقوق؛ به‌ویژه برای شاغلان اصناف برعهده سازمان‌ها و صندوق‌های بیمه‌ای نظیر تأمین‌اجتماعی است. همچنین با ابلاغ سیاست‌های کلی تأمین‌اجتماعی فصل جدیدی در اهمیت و جدیت متولیان امر بیمه اجتماعی در کشور ایجاد شد. حال سازمان تأمین‌اجتماعی به عنوان یکی از اصلی‌ترین متولیان امر بیمه اقدامات خود را جهت توسعه چتر بیمه‌ای با شناسایی و ایجاد سازوکار متناسب با حوزه فعالیت آنان در نظر گرفته است.
نظر شما