اشتغال را می‌توان پاشنه آشیل اقتصاد دانست. بر این اساس دولت‌های مختلف همواره توجهی ویژه نسبت به این موضوع داشته و دارند. سید ابراهیم رییسی نیز طی دو سال فعالیت خود و حتی قبل از آن بر ایجاد سالانه یک میلیون شغل تأکید داشت.
در این میان، در سال‌های گذشته همواره بر این نکته تأکید شده که امروزه دیگر راهکارهای قبل برای اشتغال پاسخگو نیست و لازم است کسب‌وکارهای نوینی ایجاد شود؛ تا جایی که زمانی حاتم شاکرمی، معاون وقت روابط کار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی گفته بود «در بسیاری از مشاغل آینده، مهارت‌های امروز کاربردی نیستند و باید به فکر مهارت‌های تازه باشیم. در آینده کمبود اصلی در حوزه مهارت‌هاست؛ چنانچه بر اساس گزارش‌ها ۶۵ درصد کودکانی که اکنون وارد دبستان می‌شوند مشاغلی را انتخاب خواهند کرد که امروز وجود ندارد. لذا دولت‌ها و ملت‌های تمام دنیا باید خود را برای تغییرات بازار کار آماده کنند و بر اساس مهارت‌آموزی و نیازهای آینده کار وارد بازار کار شوند.»
اکنون توسعه فناوری اطلاعات و ضریب نفوذ اینترنت موجب شده فضای کسب‌وکارها دستخوش تغییرات متعدد شود. بر این اساس با بهره‌گیری از پلتفرم‌های مختلف شاهدیم حتی بخشی از جامعه مانند زنان خانه‌دار که در سال‌های گذشته هیچگاه سابقه اشتغال نداشته‌اند اکنون با استفاده از این فضا به ارائه توانمندی‌های خود پرداخته و از کارهای دستی و هنری خود تا توانایی‌هایی که در پخت‌وپز دارند را به کار می‌گیرند و در بسیاری موارد حتی بدون اینکه از خانه خارج شوند به فعالیت پرداخته و کسب درآمد می‌کنند.
البته قطعاً هر فعالیتی را نمی‌توان اشتغال در نظر گرفت و باید شاخص‌های مختلفی را مدنظر قرار داد؛ اما در هر صورت نمی‌توان منکر این موضوع شد که شرایط ایجاد شده و دسترسی به اینترنت محیط و کلیات کسب‌وکارها را دستخوش تغییر کرده است؛ حال آنکه در این فضا شرکت‌هایی مانند استارت‌آپ‌ها تا چه اندازه در اشتغال تأثیر دارند، موضوعی است که جای بررسی‌ دارد.

استارت‌آپ چیست؟
اگر بخواهیم تعریفی کلی از استارت‌آپ‌ها ارائه دهیم استارت‌آپ‌ها (که به آنها شرکت‌های نوپا یا نوآفرین نیز گفته می‌شود) کسب‌وکارهایی هستند که اغلب در نتیجه کارآفرینی یک یا چند نفر ایجاد می‌شوند و در بسیاری موارد امکان رشدی سریع دارند؛ چراکه به واسطه راهکاری نوآورانه قادر به رفع نیازی خاص هستند.
برخی آمارهای غیررسمی گویای آن است که هر استارت‌آپ می‌تواند برای هفت نیروی تحصیلکرده اشتغال ایجاد کند. طبق برخی مستندات منتشر شده ۵۳ درصد از بنیانگذاران کسب‌وکارهای نوپا در ایران در مقطع کارشناسی ارشد تحصیل کرده‌اند. سهم فارغ‌التحصیلان کارشناسی در ایجاد و بنیانگذاری این شرکت‌ها به ۳۰ درصد می‌رسد و دارندگان مدرک دکترا ۱۵ درصد از بنیانگذاران استارت‌آپ‌ها را تشکیل می‌دهند.
همچنین آمارهای ارائه شده گویای آن است که بیش از ۶ هزار شرکت استارت‌آپی در ایران فعالیت دارند که از این میان داده‌های بیش از ۵۰۰ استارت‌آپ ایرانی نشان می‌دهد بیش از ۵۰ درصد از این کسب‌وکارهای نوپا توسط یک نفر تأسیس شده؛ در حالی که سهم استارت‌آپ‌هایی با دو بنیانگذار به ۵/۳۲ درصد می‌رسد. همچنین ۷/۱۳ درصد از کل استارت‌آپ‌های بررسی شده توسط سه نفر تأسیس شده است. در این بین نسبت‌های خانوادگی از دیگر موضوعات بررسی شده در بین بنیانگذاران استارت‌آپ‌های ایرانی است که برخی گزارش‌ها گویای آن است که دست‌کم در ۲۰ درصد از استارت‌آپ‌ها، بنیانگذاران با هم نسبت خانوادگی دارند.

سهم استارت‌آپ‌ها از بازار ایران و جهان
آمارهای موجود گویای آن است که تا سال ۱۳۹۷، استارت‌آپ‌های بخش خرید وفروش کالا و ایجاد فروشگاه‌های اینترنتی۲۰ درصد، خدمات فناوری اطلاعات و ارتباطات ۱۲ درصد، مشاوره‌های آموزشی و سرگرمی ۱۰ درصد، اطلاع‌رسانی و درج آگهی‌ها ۷ درصد، حمل‌ونقل و لجستیک ۵/۵ درصد، تبلیغات، غذا،گردشگری ۴/۴ درصد را شامل شده‌اند. البته با توجه به گذشت چندین سال از این گزارش‌ها قطعاً این آمارها اکنون با تغییرات متعددی مواجه شده، اما در نهایت همچنان در قیاس با سایر کشورهای دنیا فاصله به نسبت قابل توجهی داریم (جدول شماره یک تفاوت سهم استارت‌آپ‌های ایرانی در حوزه خرید آنلاین را با برخی کشورهای دنیا مقایسه کرده است).
با توجه به آمارهای ارائه شده تا پایان سال ۱۳۹۹ تعداد ۲۴۷ مرکز نوآوری، ۱۴۴ شتاب‌دهنده، ۶ هزار استارت‌آپ جدید، هزار و ۴۰۰ شرکت خلاق و ۵ هزار و ۶۸۴ شرکت دانش‌بنیان در کشور فعالیت داشته‌اند و می‌توان روندی صعودی برای گردش مالی شرکت‌های نوآورانه کشور در نظر گرفت.
اما در میان شرکت‌های استارت‌آپی برخی از آنها با رشدی قابل توجه مواجه شده و بر این اساس حتی به سمت یک اکوسیسـتم تجـارت الکترونیـک گام برمی‌دارند که شاید دیگر اطلاق عنوان استارت‌آپ برای آنها درست نباشد؛ هرچند که ممکن است همچنان نام آنها در میان شرکت‌های استارت‌آپی مطرح باشد. برخی نیز خود را سوپرآپ می‌دانند.
برخی گزارش‌های منتشر شده از فضای استارت‌آپی کشور تعداد نیروی انسانی برخی از این شرکت‌ها تا پایان سال ۱۴۰۱ را اعلام کرده‌اند که در این میان به طور مثال دیجی کالا برای ۸ هزار و ۱۹۹ نفر، اسنپ ۶ هزار و ۵۶۱ نفر، علی‌بابا ۹۸۰ نفر و جاباما برای ۱۵۰ نفر اشتغال ایجاد کرده‌اند.
البته باید به این نکته نیز تأکید کرد با توجه به پیشرفت سریع فناوری ممکن است فرصت‌ها به سرعت از دست رفته و در شرایطی که هنوز بهره کاملی از اشتغال استارت‌آپ‌ها گرفته نشده، تهدیداتی مانند هوش مصنوعی پا به عرصه گذارند. شاهد این ماجرا این است که در روزهای گذشته یک استارت‌آپ هندی ۹۰ درصد از نیروهای خود را اخراج و یک ربات هوش مصنوعی گفت‌وگوگر را جایگزین آنها کرد و از این موضوع راضی هم هست؛ چراکه ادعا می‌کند پس از این کار، زمان پاسخگویی در خدمات پشتیبانی مشتری از یک دقیقه و ۴۴ ثانیه به صفر ثانیه کاهش یافته است.