با توجه به اینکه سازمان تامین اجتماعی در دل مجموعه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بیش از ۴۴ میلیون مخاطب دارد، زمینه آغاز فعالیت‌های کارگزاری‌های سازمان تامین اجتماعی چه بود و چه اثری بر روی رضایت آنها گذاشت؟ آیا رضایت مخاطبان سازمان که از عمده خدمات وزارت کار هم استفاده می‌کنند، افزایش یافت؟  

در ایران، یک سری الزامات قانونی داریم که مهم‌ترین آنها در قانون اساسی متبلور می‌شود. بر این مبنا، قانون اساسی، اقتصاد را به شکل خصوصی، دولتی و تعاونی پیش‌بینی کرده است. بر این اساس، برون‌سپاری و میدان دادن به بخش خصوصی مبنای قانونی پیدا می‌کند اما به صورت خاص «قانون ساختار نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی» را داریم که دقیقا در آنجا اشاره شده است که صندوق‌های بیمه‌ای باید امور خود را برون‌سپاری کنند. پیرو همین تاکید قانونگذار، سازمان تامین اجتماعی هدفی را برای خود تعیین کرد. باید توجه داشت که پس از انقلاب به دلیل گردش مثبت سازمان تامین اجتماعی به سمت مردم، جمعیت تحت پوشش سازمان بزرگ‌تر شد. به همین خاطر، سازمان به سراغ جلب رضایت‌مندی بیمه‌شدگان خود رفت و از روش‌های نوین برای جلب رضایت آنها استفاده کرد.  

با توجه به نیاز بیمه شدگان و بازنشستگان تامین اجتماعی به خدمات برون‌سپاری تا چه اندازه اهداف این سازمان را محقق کرد؟

اینگونه سازمان می‌توانست خدماتش را سریعتر ارائه کند؛ البته در سازمان تامین اجتماعی برونسپاری زمانی می‌تواند به صرفه و موثر باشد که درآمدهای سازمان بالاتر برود تا خدماتی که برون‌سپاری در آنها صورت می‌گیرد، با حمایت سازمان گسترش یابند. در گذشته، به دلیل ازدحامی که صورت می‌گرفت، بعضا ناراحتی‌های جسمی و روانی برای  بیمه‌شدگان و همکاران ما در سازمان ایجاد می‌شد. مراجعان هم تحت همین فشارها قرار می‌گرفتند و بسیار از خدمات ناراضی بودند.

چه زمینه قانون موجب پیدایش کارگزاری‌ها شد و روند گسترش آنها چگونه بود؟

در سال ۱۳۸۳ شورای عالی تامین اجتماعی مصوب کرد که برخی اموری که برای آنها تقاضا وجود دارد، از حالت ارائه به صورت متمرکز خارج شوند. از سال ۸۴ کارگزاری‌ها متولد و دارای شخصیت حقوقی شدند. ابتدا ۴ کارگزاری تشکیل شد اما حالا بیش از ۳۰۰ کارگزاری در کشور وجود دارد. سازمان در سال ۱۳۹۸ مطالعه‌ای را انجام داد. بر این اساس، در مقطع ۹۷، حدود ۳۰۰ کارگزاری فعالیت می کردند. روشن شد که هر یک از این کارگزاری‌ها ۱۵۰ متر مربع زیربنا دارند. در نتیجه، ۴۵ هزار متر مربع مساحت خدمات دهی کارگزاری‌ها در سطح کشور است. در اکثر استان‌های کشور کارگزاری داریم؛ البته نزدیک به ۶۰۰ شعبه داریم اما همه آنها کارگزاری‌ ندارند و بعضی از شعب تامین اجتماعی ۲ یا ۳ کارگزاری وجود دارد.

در حال حاضر کارگزاری‌های سازمان تامین اجتماعی چه خدماتی را به جامعه هدف خود ارائه می‌کنند؟  

بازرسی از وضعیت اشتغال مقرری‌بگیران بیمه بیکاری و کارگران ساختمانی، دریافت لیست الکترونیک حق‌بیمه و ارسال آن به تامین‌اجتماعی، پرداخت برخی از تعهدات کوتاه‌مدت مانند پروتز و اروتز، کمک ازدواج، غرامت دستمزد ایام بارداری، بازاریابی بیمه بیمه‌شدگان خاص مانند بیمه‌های اختیاری و مشاغل آزاد، ابلاغ برگه‌های مطالباتی سازمان شامل صورت بدهی، اعلامیه، اخطاریه، اجرائیه و نیز ارسال و مراسلات تمامی نامه‌های اداری شعبه، دریافت مدارک درمانی و اسناد پزشکی برای بررسی و پرداخت هزینه‌های آن و پلاک‌برداری و شناسایی کارگاه‌های جدید از جمله وظایف کارگزاری‌هاست.

کارگزای‌های سازمان تامین اجتماعی در دولت سیزدهم چه عملکردی داشتند؟

در سال ۱۴۰۰، ۷۸۵ هزار نفر بیمه شده جدید شامل تنها ۳۹۱ هزار ۳۳۱ نفر بیمه شده آزاد و اختیاری به این سازمان اضافه شدند که ۴۹.۸ درصد آنها توسط کارگزاری‌ها پذیرش شدند. نتایج آماری در سازمان نشان می دهد که ۴۰ درصد ورودی ها با ۱۲ درصد، ۲۳ درصد ورودی‌ها با نرخ ۱۴ درصد ۳۷ درصد با نرخ ۱۸ درصد و بیمه‌شدگان اختیاری با نرخ ۲۷ درصد حق بیمه پرداخت کرده اند. منابع حاصل از این اقدام کارگزاری اگر فقط برای یکسال تداوم داشته باشد و پایین ترین دستمزد را ملاک محاسبه منابع در نظر بگیریم به بیش از ۱ هزار و ۶۳۲ میلیارد تومان می‌رسد.  

در این دولت تا چه اندازه خدمات «من غیرالحق» را قطع کرده‌اید؟

در سال ۱۴۰۰، ۱۱۸ هزار و ۳۸۳ بازرسی تحقیقی صورت گرفت که تنها به ۱۴۰ هزار و ۹۴۵ ماه صرفه‌جویی در پرداخت مقرری بیکاری انجامید که از این محل به ۴۱۹ میلیارد و ۱۷ میلیون تومان انجامید. با توجه به اینکه این افراد، مجدد بیمه پرداز سازمان تامین اجتماعی شدند، از محل صرفه‌جویی و بازگشت این افراد  بیش از ۵۴۰ میلیارد تومان صرفه‌جوی صورت گرفت. همچنین در سال ۱۴۰۰، بیش از ۱ میلیون بازرسی در زمینه بیمه کارگران ساختمانی صورت گرفت که در نتیجه بیش از ۷۵ هزار غیرمشمول شناسایی شدند. از این محل ۲۰ درصد حق بیمه سهم دولت صرفه جویی شد که مبلغ آن بر پایه دستمزد ۱۴۰۰، که رقم آن به ۵۷۵ میلیارد و ۲۰۰ تومان در این سال می‌رسد. اگر این افراد خارج شده از سیستم ارفاقی به یکی از طرق بیمه‌های آزاد و اختیاری تحت پوشش قرار گیرند بر اساس ضرایب پذیرش بیمه‌های آزاد و اختیاری منابعی به دست می‌آید. میزان این منابع بیش از ۴۵۰ میلیارد تومان است.   در مجموع ۱۰۲۶ میلیارد تومان منابع و صرفه جویی صورت می‌گیرد.

در زمینه بازرسی از دفاتر قانونی و احیای منابع بیمه‌ای که از این محل به دست می‌آید، چه عملکردی داشتید؟

در سال ۱۴۰۰، ۳۲۳۹ گزارش حسابرسی از دفاتر قانونی شرکت‌ها به میزان ۱ میلیون و ۲۳۰ هزار و ۹۷۰ ساعت انجام شد. از این محل، ۵  هزار و ۷۷۴ میلیارد تومان مطالبالت جدید برای سازمان تامین اجتماعی ایجاد شد. با توجه به مبانی مطالباتی و نوع کار حسابرسی کارگزاری‌ها اغلب آن قطعی و مبنای وصول قرار می‌گیرند. در مجموع تنها با این ۴ اقدام، بیش از ۸ هزار و ۹۷۳ میلیارد تومان منابع حاصله و صرفه‌جویی در سازمان تامین اجتماعی به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های مهم وزارت مردم در سال ۱۴۰۰ صورت گرفت.

مصاحبه از: پیام عابدی