به گزارش آتیه آنلاین، مقام معظم رهبری امسال را به نام «تولید؛ دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرینی» نامگذاری کردند؛ شعاری که به اعتقاد فعالان بخش صنعت، در صورت اجرای دقیق و درست می‌تواند گره از مشکلات بخش صنعت باز کرده و زمینه ورود ایران به بازارهای جهانی را فراهم کند. به دنبال حضور در بازارهای جهانی، چرخ اشتغالزایی به حرکت در آمده و شعار سال محقق خواهد شد. به اعتقاد فعالان بخش صنعت، مهمترین مشکل پیش روی این بخش، غیرقابل رقابت بودن قیمت تمام شده محصولات ایرانی در بازارهای جهانی است. مصرف انرژی و آب هم در صنایع ایران بالاست. شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند با ارائه راهکارهای مناسب به بخش تولید، زمینه کاهش هزینه‌ها را فراهم کنند تا کالای ایرانی در بازارها رقابت‌پذیر شود. از نگاه آنها شرکت‌های دانش‌بنیان قدرتمندی در ایران وجود دارند که علاوه بر حل مشکلات صنایع داخلی، می‌توانند راهکارهای مناسبی به دیگر واحدهای تولیدی در سراسر جهان ارائه کنند. به اعتقاد فعالان بخش صنعت، عدم رعایت مسائل مرتبط با حقوق تولیدکننده دانش فنی و قوانین مرتبط با کپی‌رایت، سرمایه‌گذاری در حوزه تولید، علم و فناوری را با خطر جدی مواجه خواهد کرد و سد راه تولید دانش‌بنیان‌ها در ایران خواهد بود.
مقام معظم رهبری در نخستین دقایق آغاز سال ۱۴۰۱، در پیامی این سال را سال «تولید؛ دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرینی» نامیدند. شعاری که به گفته فعالان بخش صنعت در صورت اجرایی شدن می‌تواند چرخ تولید و اشتغال را در کشور به حرکت درآورد و نیازهای اساسی کشور را هم برطرف کند. آرمان خالقی قائم مقام خانه صنعت، معدن و تجارت کشور در گفت‌وگو با آتیه‌نو درباره اثر شرکت‌های دانش‌بنیان در بخش تولید بیان می‌کند: «اینکه چرا شرکت‌ها ما دانش‌بنیان نشدند، موضوعی است که امروز بخش صنعت با آن درگیر است. دانش‌بنیان بودن، خلاقیت و نوآوری در کشور، یک الزام است و این مسأله را هر مدیر بنگاهی می‌داند.»
او ادامه می‌دهد: «به دلایل متعدد، واحدهای تولیدی مختلف به سمت تولید دانش‌بنیان حرکت نمی‌کنند و نمی‌خواهند که خودشان منبع تولید دانش فنی در بنگاه باشند. بلکه بیشتر به دنبال کپی‌کاری هستند و اسمش را مهندسی معکوس می‌گذارند که وجهه محترمانه به آن بدهند یا دنبال خرید دانش فنی می‌روند.»
خالقی درباره دلایل عدم تمایل واحدهای تولیدی به دانش‌بنیان بودن و تولید علم می‌گوید: «اگر شرکتی دانش‌بنیان باشیم یعنی بر لبه تکنولوژی حرکت می‌کنیم و آخرین فناوری را به دست می‌آوریم. وقتی یک دانش فنی یا ایده‌ای دارید و آن را تجاری می‌کنید، آن دانش تبدیل به یک فناوری می‌شود که بر مبنای یک ایده جدید و علم جدید، محصولی با قابلیت رقابتی را به بازار عرضه می‌کند. این مسأله باعث می‌شود کالای شما ارزان‌تر و با کیفیت بالاتر به دست مشتری برسد.»
او اضافه می‌کند: «اگر بخواهیم از دانش فنی استفاده کنیم باید سواد، دانش و مهارت لازم را داشته باشیم تا بتوانیم دانش فنی جدید را تبدیل به یک ایده تجاری کرده و کالا تولید و عرضه کنیم. اما مسأله اصلی در ایران این است که حتی اگر توان علمی در یک حوزه داشته باشیم، بحث مالکیت علمی و صنعتی در ایران بسیار پیچیده است و ثبت اختراعی که انجام می‌دهیم از حمایت کافی و یا از امنیت اقتصادی کافی برخوردار نیست. بنابراین رقبای ما به راحتی ایده تولید شده را کپی کرده یا مشابه‌سازی می‌کنند. در چنین شرایطی تولیدکننده ایده نمی‌تواند به عنوان مالک آن روند تولید دانش را ادامه دهد زیرا ایده‌های جدید رایگان به دست نمی‌آید و باید برای تولید آنها هزینه کرد. بارها آزمون و خطا و تست انجام داد تا کالای مطلوب به دست آید.»
به گفته قائم مقام خانه صنعت، معدن و تجارت کشور عدم امنیت ایده‌های جدید و برخورداری دیگران از منافع آن سبب می‌شود که تولیدکننده دانش متحمل هزینه شود، در نتیجه انگیزه تولید دانش در مدیران اقتصادی از بین می‌رود و آنها به سمتی نمی‌روند که دانش فنی را به کار گیرند.
او اضافه می‌کند: «از آنجا که در کشور امنیت در حفظ ایده‌ها نداریم، استقبال از تولید دانش فنی کم بوده است. حق کپی‌رایت در ایران به خوبی جا نیفتاده است. قانون حقوق مؤلفان و مصنفان را داریم اما خیلی جا نیفتاده است. در قانون ثبت اختراعات، اکتشافات و مالکیت صنعتی وقتی ایده‌ای را ثبت می‌کنید، بعدها باید در قوه قضاییه برای استیفای حقوق خود شکایت کنید که خیلی مراحل طولانی داشته و هزینه‌بر است. بعضاً هم دردسرساز است و جرائمی که برای این حوزه دیده شده، اصلاً بازدارنده نیست. در ایران اگر دانش فنی تولید می‌کنید، باید آنقدر پیچیده باشد که کسی به سادگی نتواند آن را کپی کند. در حالی که ایده‌هایی مثل بسته‌بندی و طرح به سادگی قابل کپی کردن هستنند و افراد می‌توانند به فرمول آن دست یابند.»
پیشتازی در بازار به کمک دانش‌بنیان‌ها
خالقی درباره مزایای استفاده از دانش‌بنیان‌ها عنوان می‌کند: «اگر ما منابع نو داشته باشیم، کالای جدید با قیمت مناسب به بازار ارائه می‌دهیم و به این ترتیب در بازار پیشتاز می‌شویم. وقتی من مطمئن باشم که می‌توانم محصولی جدید تولید کنم که در دست خودم باشد، یک سر و گردن از رقبا جلو می‌افتم و بین کالای من و آنها تفاوت ایجاد می‌شود. وقتی این تفاوت ایجاد شد، من در بازار مزیت رقابتی پیدا می‌کنم.»
او ادامه می‌دهد: «دانش‌بنیان بودن می‌تواند مزیت رقابتی را برای یک بنگاه خلق کند و باعث تحریک بخش تولید می‌شود، تیراژ بالا می‌رود و شما در صدر قرار می‌گیرید. معمولاً شرکت‌های بزرگ دنیا و کسانی که لوکومتیو و پیشران اقتصادی یا پیشتاز هستند؛ یعنی کسانی که مد یا محصول جدید را می‌آورند، برای بازار تعیین تکلیف می‌کنند. در واقع آنها معرفی سلیقه می‌کنند. این افراد به مشتریان می‌گویند که فلان کالا مطلوب شما است. مثلاً در بسته‌بندی کنسرو، یک شرکت بسته‌بندی کلیددار و یا آسان بازشو می‌گذارند. در بازار مردم خواهی و نخواهی به جای اینکه به سراغ کنسروهای قدیمی‌تر بروند که نیاز به در بازکن دارد، یک کنسرو با بسته‌بندی آسان بازشو برمی‌دارند. بنگاهی که اولین‌بار آسان بازشو را آورد، قطعاً فروشش به مراتب از دیگران بالاتر می‌رود و می‌تواند تفاوت ایجاد کند.»
قائم مقام خانه صنعت، معدن و تجارت می‌گوید: «همین مسائل باعث ایجاد مزیت رقابتی می‌شود. اگر کسی در عرصه بین‌المللی چنین شرایطی را ایجاد کند، قطعا مزیت‌های خیلی بزرگتری را در اختیار خواهد داشت.» به گفته خالقی در ایران شرکت‌های دانش‌بنیان زیادی در حوزه زیست فناوری، دارو و غذا داریم که کارهای زیادی در این حوزه‌ها انجام داده‌اند. در بحث نانو موادها یا بحث علم نانو کشور ما در خلق دانش و تولید دانش، جزء هشت کشور اول دنیا است. در بعضی حوزه‌های چندگانه در فناوری‌های نو، علوم هوا فضا، نانو موادها، مواد جدید، مباحث رباتیک یا در بحث الکترونیک و نرم‌افزار شرکت‌های دانش‌بنیانی داریم که حرفی برای گفتن در سطح دنیا دارند و فاصله بین دانش روز و دانش در ایران را کم کرده‌اند.
او اضافه می‌کند: «ایران در همه زیرگروه‌ها و رشته‌های زیست فناوری حرفی برای گفتن دارد. ما توانستیم کاری کنیم که رتبه خود را بین ۲۰ کشور اول زیست فناوری قرار دهیم و جزء هفت تا هشت کشور اول در این حوزه هستیم.»
قائم‌مقام خانه صنعت، معدن و تجارت بیان می‌کند: «برای تولید محصول جدید باید علوم مختلف دست به دست هم دهند که محصولی جدید و با کیفیت بهتر تولید شود. برخی موارد بین‌رشته‌ای هستند.»
او یادآور می‌شود: «در بحث تبدیل شدن به یک ساختار دانش‌بنیان، اول باید ببینیم چه می‌خواهیم. ارتباط صنعت با دانشگاه را به درستی برقرار کنیم تا زنجیره ارزش را تکمیل کند. مراکز تحقیقاتی، دانشگاهی و تحقیق و توسعه درون دانشگاه و R&D (تحقیق و توسعه) باید همسو شوند. نیاز واحد تولیدی را بشناسند و بدانند تولیدکننده چه می‌خواهم تا با آخرین فناوری روز دنیا محصول تولید شود.»
خالقی ادامه می‌دهد: «ابتدا باید نیازسنجی شود. خلق دانش شده و سپس به سمت تولید برویم. اینها را در امتداد هم قرار دهیم. دانشگاه و صنعت باید در امتداد هم باشند و بعد در خدمت تولید باشند تا به نتیجه مطلوب برسیم. اگر هر کس راه خود را برود، فاصله تکنولوژی ما با دنیا کم نمی‌شود. برای دستیابی به این هدف ابتدا باید زیرساخت‌ها را فراهم کنیم. باید از تولید دانش و سرمایه‌گذاری در حوزه تولید فناوری حفاظت کرد.»
حرکت به سمت دانش‌بنیان‌ها به دلیل کمبود منابع
ابوالفضل روغنی رییس کمیسیون صنایع اتاق ایران نیز در گفت‌وگو با آتیه‌نو درباره تأثیر دانش‌بنیان‌ها بر بخش تولید عنوان می‌کند: «صنعت در ذات خود دانش‌بنیان است، چون افکار، نظرات و رفتار مهندسی در هر شرکت یا واحد و بنگاه تولیدی وجود دارد، تمام کارها در این بخش به یک جریان دانش‌بنیان باز می‌گردد.»
او اضافه می‌کند: «امروزه به دلیل مشکلاتی که در بخش تولید به‌وجود آمده و به لحاظ کمبود منابع، کمبود انرژی و بسیاری از مباحثی که در دنیا اتفاق افتاده است، طبیعتاً باید شرکت‌ها به سمت دانش‌بنیان حرکت کنند. شعاری که امسال رهبری مطرح کردند، معنا و مفهوم‌اش این است که امروزه صنعت ما به تولیدات دانش‌بنیان نیاز دارد. امروز مهمترین مشکلی که در صنعت ما وجود دارد، بحران قیمت تمام شده است. به دلیل اینکه نمی‌توانیم با دنیا و همسایگان‌مان در جریان قیمت تمام شده، رقابت کنیم.»
رییس کمیسیون صنایع اتاق ایران می‌گوید: «شرکت دانش‌بنیان باید به بخش صنعت کمک کند و به این بخش بگوید که از چه ابزار، سیستم و امکاناتی استفاده کند تا روان‌سازی در کار انجام شود و با کاهش قیمت تمام شده فضای رقابتی برای خود ایجاد کند.»
او ادامه می‌دهد: «به عنوان مثال در خودروسازی با بعضی از پوشش‌هایی که در شرکت‌های دانش‌بنیان کشف شده است، عمر قطعات یدکی را چند ۱۰ برابر کرده‌اند. به جای اینکه عمر قطعه یکسال باشد، یکباره ۱۰ یا ۱۱ سال شده است. این دستاورد هم می‌تواند منابع کشور را مدیریت کند و هم کاهش قیمت تمام شده در بخش تولید ایجاد کند. بنابراین امروز شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند به ما کمک کنند تا قیمت تمام شده را کاهش دهیم و استفاده بهینه از منابع داشته باشیم.»
به گفته روغنی به کمک شرکت‌های دانش‌بنیان، بخش تولید می‌تواند به شکلی رفتار کند که این واحدها به نقطه مناسب برسند و در مواردی مثل مصرف آب، برق، گاز و به‌طور کلی انرژی شرکت‌های دانش‌بنیان در راستای کاهش مصرف می‌توانند راهکار ارائه کرده و کمک بزرگی به کاهش مصرف و بهبود هزینه‌های شرکت داشته باشد.
او ادامه می‌دهد: «شرکت دانش‌بنیان می‌تواند ظرفیت‌سازی کند که شرایط بهتری برای تولید ایجاد کنیم و کاهش قیمت داشته باشیم. ضمن اینکه کیفیت بهتر و مناسب‌تری برای کالا و محصول به‌وجود آوریم.»
رییس کمیسیون صنایع اتاق ایران به این پرسش که آیا شرکت‌های دانش‌بنیان در ایران قادر به پاسخگویی به نیازهای بخش تولید هستند، اینگونه پاسخ می‌دهد: «در معاونت عملی ریاست‌جمهوری بسیاری از شرکت‌های ایرانی هستند که روی صنایع ما تأثیرات زیادی گذاشتند و توانستند با یکسری ابداعات و اختراعات، کیفیت‌ها را عوض کنند. طول عمر به قطعات بدهند. با تغییر تکنولوژی و دانش فنی، توانستند کاهش قیمت تمام شده ایجاد کنند. حتی شرکت‌هایی هستند که به خارج از کشور می‌توانند این سرویس‌ها را ارائه دهند.»
او می‌گوید: «این شعار سال می‌تواند شرایطی ایجاد کند که به کل صنعت کمک شود. راهکارهای شرکت‌های دانش‌بنیان می‌تواند منجر به توسعه صادرات شود. اکنون موضوعی که داریم این است که در فضای رقابتی با دنیا، امکان صادرات برای محصولات ایرانی کمی محدود شده است. یکی از دلایل این محدودیت بحث قیمت تمام شده است. از دلایل دیگر باید به مناسب نبودن شبکه‌های توزیع، نامناسب بودن کیفیت کالا و بسته‌بندی اشاره کرد. مجموعه این عوامل روی توسعه بازار اثر دارد.» روغنی یادآور شد: «در حال حاضر اگر شرکت‌های دانش‌بنیان وارد عرضه خدمات به بخش تولید شوند و بتوانند بر روی حوزه‌های بسته‌بندی، ماندگاری و پایداری همچنین کاهش قیمت تمام شده اثر بگذارند، به این بخش در کاهش قیمت تمام شده در امر صادرات، زیباسازی، افزایش کیفیت و راندمان محصول کمک می‌کنند.»
نظر شما