به گزارش آتیه آنلاین، خبر غافلگیرکننده بود! هشداری که از چند سال پیش از سوی کارشناسان مطرح می‌شد، حالا دارد خودش را در آمارها نشان می‌دهد: «طی ۹ سال، یعنی کمتر از یک دهه، «تعداد بازنشستگان پیش از موعد» در تأمین‌اجتماعی حدوداً چهار برابر شده و از ۱۴ درصد به بیش از ۵۰ درصد رسیده است.» به تازگی مدیریت آمار، اطلاعات و محاسبات سازمان تأمین‌اجتماعی، گزارش آماری «مقایسه سهم بازنشستگان عادی و پیش از موعد» در حد فاصل سال‌های ۹۱ تا ۹۹ را منتشر کرده که بر اساس آن، تعداد بازنشستگان سازمان تأمین‌اجتماعی در سال ۱۳۹۱، یک میلیون و ۱۸۷ هزار و ۶۳۱ نفر بوده است. از این تعداد، ۸۶ درصد بازنشستگان عادی و ۱۴ درصد بازنشستگان پیش از موعد بوده اند؛ اما آمار مذکور نشان می‌دهد در سال ۱۳۹۹، تعداد کل بازنشستگان سازمان تأمین‌اجتماعی به ۲ میلیون و ۲۰۸ هزار و ۳۰۲ نفر رسیده است که ۵۰.۷ درصد آنها بازنشستگان پیش از موعد و ۴۹.۳ درصد آنها بازنشستگان عادی بوده‌اند. به عبارت دیگر؛ تنها طی مدت ۹ سال، بازنشستگان پیش از موعد سازمان تأمین‌اجتماعی به بیش از ۵۰ درصد رسیده است! اینکه چه فرایندی، بازنشستگی در سازمان تأمین‌اجتماعی را به اینجا رسانده، این روند چه تأثیری بر منابع و مصارف سازمان دارد و تا کی و کجا ادامه خواهد یافت و سؤالاتی از این دست، ما را بر آن داشت تا به سراغ ناهید حیدری، مدیرکل مستمری‌های سازمان تأمین‌اجتماعی برویم و از او جریان دقیق و درست امور را بپرسیم.
مطلع هستید که ظرف ۹ سال، بازنشسته‌های پیش از موعد سازمان تأمین‌اجتماعی از ۱۴ درصد در سال ۹۱ به بیش از ۵۰ درصد در سال ۹۹ رسیده است. به نظر شما چرا بازنشستگی در تأمین‌اجتماعی به این رویه دچار شده است؟
علت این روند را باید در تصویب و اجرایی شدن برخی قوانین جست‌وجو کرد. به عبارت دقیق‌تر، تصویب قوانین متعدد بازنشستگی پیش از موعد از جمله «قانون تعیین تکلیف تأمین‌اجتماعی اشخاصی که ۱۰ سال و کمتر حق بیمه پرداخت کرده‌اند» مصوب مهرماه سال ۹۲، «قانون استفساریه قانون اصلاح بند (ب) تبصره (۲) ماده (۷۶) قانون تأمین‌اجتماعی» مصوب شهریورماه سال ۸۰ به منظور بهره‌مندی از بازنشستگی به موجب اشتغال در مشاغل سخت و زیان‌آور، «ماده (۱۰) قانون تنظیم بخشی از مقررات تسهیل نوسازی صنایع» و... موجب شده تا سهم بازنشستگی عادی از ۸۶ درصد در سال ۱۳۹۱ به ۴۹ درصد در سال ۱۳۹۹ تقلیل یابد. نتیجه این شد که ۷۸ درصد بازنشستگان پیش از موعد بر اساس قوانین مذکور بازنشسته شده اند که در این بین سهم بازنشستگی بر اساس قانون تعیین تکلیف تأمین‌اجتماعی اشخاصی که ۱۰ سال و کمتر سابقه پرداخت کرده‌اند ۳۴ درصد، سهم بازنشستگی مشاغل سخت و زیان‌آور ۳۸ درصد و سهم بازنشستگی بر اساس ماده (۱۰) قانون تنظیم بخشی از مقررات تسهیل نوسازی صنایع شش درصد بوده است. از آنجایی که بازنشستگی‌های پیش از موعد، حسب مورد به لحاظ تعیین سنوات ارفاقی، کاهش سابقه بیمه‌پردازی، حذف شرط سنی و... همواره شرایط سهل‌تری را جهت بهره‌مندی بیمه‌شدگان از مزایای مستمری فراهم می‌کند، بنابراین مورد استقبال مشمولان قرار داشته و تمایل افراد را برای ادامه بیمه‌پردازی کاهش می‌دهد.
افزایش تعداد بازنشسته‌های پیش از موعد چه آسیبی به منابع سازمان تأمین‌اجتماعی وارد خواهد کرد؟
اگرچه بازنشستگی‌های پیش از موعد یکی از حمایت‌های سازمان تأمین‌اجتماعی است، اما با توجه به کاهش مدت زمان بیمه‌پردازی افراد و افزایش دوران دریافت مستمری آنان، موجب برهم خوردن توازن ورودی و خروجی سازمان شده و در نتیجه محاسبات آکچوئری را تحت تأثیر قرار داده و این امر بر تغییرات ضریب پشتیبانی اثرگذار خواهد بود. از این رو، عدم ایجاد تمهیدات مناسب توسط تمامی دستگاه‌های مرتبط، اثرات نامطلوب خود را بر پایداری سازمان تأمین‌اجتماعی و منافع شرکای اجتماعی خواهد داشت. در این خصوص و در جهت حفظ و پایداری سازمان، طرح‌های متعددی در قالب اصلاحات پارامتریک ارائه شده است.
برهم خوردن توازن ورودی و خروجی سازمان تأمین‌اجتماعی به زبان اعداد و ارقام چگونه دیده می‌شود؟
به زبان آماری، ۷۶ درصد از کل مصارف سازمان و ۸۶ درصد از کل منابع حق بیمه به تعهدات بلندمدت اختصاص یافته است. در حال حاضر تعداد مستمری‌های برقرار شده سازمان تأمین‌اجتماعی بالغ بر ۳ میلیون و ۳۷۸ هزار و۹۶۰ پرونده است که از این تعداد ۲ میلیون و ۲۸۵ هزار و ۳۰۹ پرونده مربوط به بازنشستگان سازمان است. از مجموع بازنشستگان نیز تعداد ۵۰۲ هزار و ۷۶۵ پرونده در اجرای قوانین مشاغل سخت و زیان‌آور و تعداد ۵۲۰ هزار ۴۳۵ پرونده در اجرای قانون تعیین تکلیف تأمین‌اجتماعی اشخاصی است که ۱۰ سال و کمتر حق بیمه پرداخت کرده‌اند.
به نظر شما اگر روند افزایش بازنشسته‌های پیش از موعد ادامه یابد، چه خواهد شد؟
خروج زودهنگام نیروی کار فعال و متخصص از بازار کار علاوه بر اینکه اثرات نامطلوبی بر چرخه تولید خواهد داشت، به واسطه سنوات بیمه‌پردازی کمتر و مدت زمان دریافت مستمری طولانی‌تر و همچنین دریافت مبلغ مستمری و مزایای بالاتر (به خاطر بهره‌مندی از سنوات ارفاقی)، توازن ورودی و خروجی سازمان را برهم زده و با کاهش نسبت پشتیبانی، اثرات نامطلوبی بر پایداری صندوق تأمین‌اجتماعی وارد می‌کند. این روند در صورت عدم چاره‌اندیشی به هنگام، در آینده بسیار نزدیک می‌تواند بعضاً مشکلاتی را برای سازمان ایجاد کند. البته باید این موضوع را هم ذکر کنم که به منظور پیشگیری از این روند، طرح‌های متعددی در قالب اصلاحات پیشنهادی قانون در جهت توانمندسازی و پایداری سازمان تأمین‌اجتماعی به مجلس شورای اسلامی ارائه شده است.
یعنی قوانین مرتبط با بازنشستگی پیش از موعد مشاغل سخت و زیان‌آور و قانون کار مورد اصلاح و بازنگری قرار می‌گیرند؟
هدف اصلی قانونگذار از تصویب قوانین بازنشستگی مرتبط با مشاغل سخت و زیان‌آور، صیانت از نیروی کار در برابر آسیب‌های جسمی و روحی وارده به موجب اشتغال در مشاغل سخت و زیان‌آور بوده؛ اما متأسفانه تاکنون این هدف محقق نشده است. می‌دانید که مشاغل سخت و زیان‌آور در قانون به دو دسته (الف) و (ب) تقسیم شده‌اند؛ گروه (الف) مشاغلی است که صفت سخت و زیان‌آور با ماهیت شغلی وابستگی دارد، اما می‌توان با به‌کارگیری تمهیدات بهداشتی، ایمنی و تدابیر فنی مناسب توسط کارفرما سخت و زیان‌آوری آنها را حذف کرد و دسته (ب) مشاغلی است که ماهیتاً سخت و زیان‌آور بوده و با به‌کارگیری تمهیدات بهداشتی، ایمنی و تدابیر فنی توسط کارفرما، صفت سخت و زیان‌آوری آنها کاهش یافته اما کماکان سخت و زیان‌آوری آنها حفظ می‌گردد؛ هرچند که دغدغه مدیران و مسئولان سازمان تأمین‌اجتماعی حمایت از کارگران مشغول به کار در مشاغل سخت و زیان‌آور است و همواره خود را ملزم به رسیدگی به درخواست‌های بازنشستگی این گروه از افراد در کوتاه‌ترین زمان ممکن می‌دانند، اما متأسفانه عدم لحاظ ضمانت‌های اجرایی لازم جهت ایمن‌سازی محیط کار به منظور جلوگیری از آسیب‌های جسمی و روحی به بیمه‌شدگان موجب شده تا نه‌تنها پس از سپری شدن بالغ بر ۲۰ سال از اجرای قانون، مشاغل گروه (الف) در طول سال‌های گذشته حذف نشده‌اند و هدف قانونگذار که همانا کاهش یا حذف صفت سخت و زیان‌آوری مشاغل بوده، محقق نشده بلکه افزایش چشمگیر تقاضای افراد را نیز به دنبال داشته است! از این رو بازنگری در قوانین مذکور امری ضروری است و لزوم بازنگری در قوانین و آیین‌نامه‌های اجرایی به دفعات در قالب اصلاحات پیشنهادی قانون (اصلاحات پارامتریک)، آیین‌نامه و همچنین در سال جاری با موضوع طرح توانمندسازی و پایداری سازمان تأمین‌اجتماعی به مجلس شورای اسلامی ارائه شده و امید است با توجه به حساسیت موضوع مورد توجه ویژه نمایندگان قرار گیرد.
با توجه به تسریع افزایش بازنشستگی‌های پیش از موعد، به نظر می‌رسد بازنگری در قوانین با فوریت صورت گیرد؛ موافقید؟
بله! از آنجایی که هدف قانونگذار از تصویب قوانین بازنشستگی زودهنگام، حسب مورد کاهش لطمات جسمی و روحی شاغلان، ایجاد اشتغال و... بوده، بنابراین به منظور نیل به این هدف باید خلأهای قانونی موجود با اصلاح قوانین و آیین‌نامه مربوطه به فوریت در دستور کار دستگاه‌های مرتبط قرار گیرد. حفظ و صیانت از حقوق تمامی شرکای اجتماعی وظیفه ذاتی سازمان تأمین‌اجتماعی است و از این رو به منظور برقراری عدالت در اجرای صحیح قوانین و افزایش ضریب پشتیبانی سازمان، بازنگری در قوانین موصوف اهمیت ویژه‌ای یافته و امید است این امر مورد توجه قانونگذاران واقع شود.
نظر شما