به گزارش آتیه‌آنلاین، بر اساس آمارهای موجود، تولید محصولات پتروشیمی از ۳ میلیون تن در سال ۱۳۵۷ به ۸۳.۵ میلیون تن در پایان سال ۱۳۹۹ رسیده  و هم‌اکنون ۵۰ طرح در چارچوب جهش دوم و سوم صنعت پتروشیمی در مراحل مختلف اجرایی قرار دارند که پیش‌بینی می‌شود با تکمیل و راه‌اندازی آن‌ها ظرفیت این صنعت تا پایان سال ۱۴۰۴ به ۱۳۰ میلیون تن ‌می‌رسد. در این پیش‌بینی تولید، به تأمین نیاز صنایع پایین‌دست پتروشیمی به‌عنوان مهم‌ترین منبع ایجاد اشتغال در زنجیره صنعت پتروشیمی، توجه ویژه‌ای شده است.

ایران با تولید ۳۰ میلیون تن محصولات پایه صنعت پتروشیمی توانسته جایگاه دوم منطقه را در این حوزه از آن خود کند و پیش‌بینی می‌شود با اجرایی شدن طرح‌های برنامه جهش دوم و سوم صنعت پتروشیمی، تا انتهای برنامه هفتم توسعه کشور، مقدار تولید محصولات پایه پتروشیمی در ایران به ۵۷ میلیون تن افزایش یابد که این موضوع نه‌تنها ایران را در این بخش به جایگاه نخست منطقه ارتقا می‌دهد، بلکه چرخ‌های رشد و توسعه صنایع پایین‌دست پتروشیمی را با سرعت بیشتری به حرکت در می‌آورد و رشد اشتغال و رونق اقتصادی را در پی خواهد داشت.

حاصل این رخداد، ایجاد ارزش افزوده بالاتر برای صنعت پتروشیمی و تولید طیف متنوعی از تولیدات مختلف در این صنعت است که نیازهای مختلف کشور را تأمین خواهد کرد.

بر اساس اعلام وزیر نفت، بیش از ۶۵ مجتمع پتروشیمی در کشور وجود دارد که با توجه به توان مطلوب این مجتمع‌ها، ۴۰ میلیون تن ظرفیت محصولات پتروشیمی در آن موجود است که پیش‌بینی می‌شود صادرات محصولات پتروشیمی ایران امسال به ۴ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار برسد.

افزایش ۸ درصدی تولید محصولات پتروشیمی در نیمه نخست سال ۱۴۰۰

بر اساس آمار ارائه شده از شرکت ملی صنایع پتروشیمی، مجتمع‌های پتروشیمی در ۶ ماه نخست امسال ۳۲.۸ میلیون تن انواع محصولات پتروشیمی را تولید و پس از رفع نیاز داخل به بازارهای جهانی عرضه کردند.

به گفته سیدجلال میرهاشمی، مدیر کنترل تولید شرکت ملی صنایع پتروشیمی اولویت تولید، تأمین نیازهای داخلی است و پس از آن صادرات انجام می‌شود، در این راستا تولید انواع محصولات پتروشیمی بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده در ۶ ماه نخست امسال رشد را تجربه کرد، به‌طوری که نسبت به مدت مشابه پارسال افزایش هشت درصدی تولید ثبت شده است.

صنعت پتروشیمی ایران از صنایع مادر و مهم‌ترین ارکان توسعه و موتور محرک بخش‌های گوناگون اقتصاد کشور به شمار می‌آید و رویکرد شرکت ملی صنایع پتروشیمی تکمیل زنجیره تولید، تأمین خوراک موردنیاز صنایع داخلی و ارتقای ارزش سبد محصولات تولیدی در این صنعت است.

بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، رشد و جهش تولید صنعت پتروشیمی ایران هدف‌گذاری شده است، شرایط و زیرساخت‌ها برای تحقق جهش تولید در صنعت پتروشیمی ایران فراهم شده و افزون بر راه‌اندازی و بهره‌برداری طرح‌های جدید، با اقدام‌های انجام‌شده امسال نیز از ظرفیت‌های خالی تولید بعضی از مجتمع‌های موجود حداکثر بهره‌برداری می‌شود.

در نقشه راه صنعت پتروشیمی در مجموع ۱۰ طرح از طرح‌های جهش دوم هنوز باقی مانده است که باید به بهره‌برداری برسند و ۴۰ طرح نیز در قالب طرح‌های جهش سوم از جمله طرح‌هایی هستند که پس از سال ۱۴۰۰، (از سال ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۴) به بهره‌برداری می‌رسند، این مجموعه ۴۰ طرح، ظرفیت این صنعت را از ۱۰۰ میلیون تن به ۱۳۳ میلیون تن می‌رساند که سرمایه‌گذاری مورد نیاز آن ۲۰ میلیارد دلار است.

تنوع تولید محصولات پتروشیمی

صنعت پتروشیمی محصولات متنوعی تولید می‌کند که چند گروه اصلی همچون پلیمرها، مواد شیمیایی، آروماتیک‌ها، کودها (در بخش کشاورزی) و هیدروکربورهایی را که صرف سوخت و خوراک می‌شوند شامل می‌شود، با ظرفیتی که در صنعت پتروشیمی وجود دارد، سالانه ۳۵ میلیون تن محصول وارد بازار می شود  که افزون بر بهره‌مندی صنایع پایین‌دستی داخل کشور از این محصولات، مازاد بر نیاز آن نیز صادر می‌شود. در حال حاضر بنا بر اعلام مسوولان آن چیزی که در داخل قابل جذب است بیشتر از ۳۰ درصد نیست و بیش از ۷۰ درصد محصولات پتروشیمی ایران صادر می‌شود.

سال گذشته حدود ۴۰ میلیون تن از منابع بالادستی یعنی هیدروکربورها در صنعت پتروشیمی جذب شده که این مقدار از نظر انرژی معادل ۹۹۲ هزار بشکه نفت خام در روز است، البته بیشترین حجمی که در منابع بالادستی استفاده می شود گاز طبیعی است. استفاده از خوراک گاز طبیعی برای تولید محصولات پتروشیمی تا سه برابر و با توسعه و تکمیل زنجیره ارزش تا ۳۰ برابر این مقدار، ارزش افزوده ایجاد می‌کند.

سهم ۲۵ درصدی پتروشیمی‌ها از صادرات غیرنفتی

محصولات پتروشیمی در صادرات غیرنفتی ایران سهم بزرگی دارند، از این‌رو با کاهش درآمدهای نفتی به دلیل تحریم‌های یک جانبه آمریکا علیه صادرات نفت ایران، توجه به صادرات غیرنفتی برای افزایش ورود ارز به کشور مورد توجه قرار گرفت. این موضوع آن چنان اهمیت یافت که دولت جدید نیز در همان روزهای ابتدایی شروع به کار خود بر آن تاکید داشته و حتی موضوع سیاست تجاری و ارزی و راه‌های افزایش و توسعه صادرات غیرنفتی در نشست ستاد هماهنگی اقتصادی دولت بررسی شد.

افزایش ۱۰ درصدی سهم پتروشیمی‌ها از صادرات غیرنفتی

حسن عباس‌زاده، مدیر برنامه‌ریزی و توسعه شرکت ملی صنایع پتروشیمی در خصوص سهم محصولات پتروشیمی در صادرات غیرنفتی ایران گفت: صادرات غیرنفتی محدوده وسیعی از محصولات شامل محصولات معدنی، کشاورزی و پتروشیمی و ... است.

به گفته وی، در سال ۹۹، با توجه به این که قیمت محصولات پتروشیمی در بازارهای جهانی به دلیل افت قیمت نفت و شیوع کرونا با کاهش همراه شده بود، صادرات پتروشیمی سهمی ۲۵.۲ درصدی از صادرات غیر نفتی را داشتند که این رقم در سال ۹۸، ۲۳ درصد بوده است. بر این اساس مجموع درآمد کشور از صادرات غیرنفتی ۳۵ میلیارد دلار برآورد شده که از این میزان ۹ میلیارد دلار سهم محصولات پتروشیمی بوده است.

به گفته مدیر برنامه‌ریزی و توسعه شرکت ملی صنایع پتروشیمی، درآمد ۹ میلیارد دلاری در حالی محقق شد که پیش‌بینی ما از درآمد حاصل از صادرات محصولات پتروشیمی برای سال گذشته ۱۲ میلیارد دلار بود که به دلیل کرونا و کاهش قیمت‌ها عملی نشد.

اما در ابتدای امسال قیمت محصولات پتروشیمی تقویت شد و برآورد این است که درآمد صادرات پتروشیمی امسال به ۱۴ میلیارد دلار برسد. عملکرد ۵ ماه گذشته نیز نشان می‌دهد که رسیدن به درآمد ۱۴ میلیارد دلاری در سال جاری امکان‌پذیر است.

بر اساس اعلام مسوولان به نظر می‌رسد، باتوجه به روند افزایشی تولید محصولات پتروشیمی در سال‌های آینده، سهم پتروشیمی در صادرات غیرنفتی تا ۱۰ درصد افزایش یابد.

رشد ۲ درصدی سهم ایران در تجارت محصولات پتروشیمی خاورمیانه

بنا بر آمارهای موجود، سهم ایران از تجارت محصولات پتروشیمی خاورمیانه در سال ۹۸ برابر با ۲۰.۲ درصد بود و در پایان سال ۹۹ به ۲۲.۱ درصد رسید که حکایت از رشدی ۲ درصدی دارد.     

به گفته کارشناسان، شاخص‌های متفاوتی برای سنجش وضعیت تولید پتروشیمی در جهان وجود دارد، از نظر ظرفیت تولید در سال ۱۳۹۸ ایران سهم ۲.۵ درصدی از تولید محصولات پتروشمی دنیا داشته که این سهم با بهره‌برداری از طرح‌های جهش دوم صنعت پتروشیمی در پایان سال گذشته به ۲.۷ درصد افزایش پیدا کرده است. افزایش سهم ایران از ظرفیت تولید پتروشیمی جهان در حالی است که اغلب کشورها برای ارتقای ظرفیت خود کار می‌کنند. این افزایش ظرفیت در مقیاس خاورمیانه برای ایران بیشتر بوده و در خاورمیانه ایران در حالی در سال ۹۸،   ۲۴.۹ درصد از ظرفیت پتروشمی این منطقه را در اختیار داشته که این رقم در پایان سال گذشته به ۲۶.۵ درصد رسیده است.

در حال حاضر حدود ۷۰ درصد از محصولات پتروشیمی ایران صادر می‌شود. سهم ایران در تجارت محصولات پتروشیمی جهان در سال ۹۸ حدود ۵.۳ درصد بوده و در پایان سال ۹۹ با توجه به افزایش صادرات، ۵.۹ درصد از صادرات جهان را داشته است.

به گفته مدیر برنامه‌ریزی و توسعه شرکت ملی صنایع پتروشیمی، سهم ایران در تجارت پتروشیمی خاورمیانه ۲۰.۲ درصد در سال ۹۸ بوده که با رشدی حدود ۲ درصدی به ۲۲.۱ درصد در پایان سال ۹۹ رسیده است.

هدف‌گذاری برای رسیدن به رتبه نخست تولید محصولات پایه پتروشیمی در خاورمیانه

ایران اکنون با ظرفیت تولید ۳۰ میلیون تن محصولات پایه پتروشیمی مانند متانول، الفین‌ها، آمونیاک، آروماتیک‌ها و ... رتبه دوم را پس از عربستان در خاورمیانه دارا است، اما با اجرای طرح‌های در دست اقدام پتروشیمی تا پایان سال ۱۴۰۵، این ظرفیت به ۵۷ میلیون تن در سال برای ایران می‌رسد و در آن مقطع رتبه اول محصولات پایه در خاورمیانه برای ایران خواهد بود و عربستان با ظرفیت تولید ۴۸ میلیون تن در رتبه دوم قرار خواهد داشت.

اهمیت تولید محصولات پایه پتروشیمی از آن جهت است که این محصولات سرشاخه ایجاد زنجیره ارزش در این صنعت هستند.

در حال حاضر سهم ایران از درآمد محصولات پتروشیمی ۱۷ میلیارد دلار است. ارزش محصولات پتروشیمی و شیمیایی در جهان سالانه ۳.۷ هزار میلیارد دلار برآورد می‌شود که البته این ارزش تمامی محصولات پتروشیمی و شیمیایی را در بر می‌گیرد که حتی محصولات شیمیایی دارویی که در هر گرم ارزش بالایی دارند و در مجموعه پتروشیمی ها قرار نمی‌گیرند را نیز شامل می‌شود؛ بنابراین مقایسه این دو عدد تناسب چندانی ندارد.

بر اساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی در پایان سال ۱۴۰۰ به ۹۵ میلیون تن می‌رسد، ضمن آنکه پیش‌بینی شده است، با بهره‌برداری از چند طرح در ابتدای سال آینده ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی در ایران به  ۱۰۰ میلیون تن افزایش یابد.

در پایان سال ۱۴۰۴ ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی به ۱۳۶ میلیون تن افزایش پیدا می‌کند و درآمدهای کل به ۳۷ میلیارد دلار خواهد رسید.

توجه به تکمیل زنجیره ارزش در گام چهارم صنعت پتروشیمی

تدوین گام چهارم پتروشیمی نیز در صنعت پتروشیمی ایران نهایی شده است، در این برنامه تمرکز بر طرح‌های تکمیل زنجیره ارزش گذاشته شده و طرح‌ها در ۳ گروه به عنوان گام چهارم مطرح شده است.

گروه اول طرح‌های پیشران در ۶ زنجیره  است. با توسعه طرح‌های پیشران ۲۰ محصول جدید به سبد محصولات پتروشیمی اضافه می‌شود  و ارزش محصولات بیشتر می‌شود.

با اجرای طرح‌های پیشران همچنین از واردات ۱.۳ میلیارد دلار محصول پتروشیمی به کشور جلوگیری خواهد شد و خوراک صنایع تکمیلی تامین می‌شود.  

گروه دیگر طرح‌ها در گام چهارم پتروشیمی شامل ۳ طرح خوراک ترکیبی است. اجرای این طرح‌ها که به ۱۲ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد، ۱۵ میلیون تن به ظرفیت پتروشیمی کشور اضافه می‌کند.

گروه سوم در گام چهارم پتروشیمی، توجه به تولید پروپیلن است، تولید پروپیلن از دو مسیر تبدیل پروپان به پروپیلن و تبدیل گاز طبیعی به پروپیلن در کشور دنبال می‌شود.

با تعریف طرح‌های جدید و پیشران در صنعت پتروشیمی، آن‌گونه که مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی اعلام کرده، درآمد این صنعت تا سال ۱۴۰۶ به بیش از ۵۰ میلیارد دلار در سال می‌رسد که در مقایسه با درآمد ۱۵ میلیارد دلاری در سال ۹۹، رشد ۲۳۰ درصدی را تجربه خواهد کرد.

در حال حاضر ۵۰ طرح فعال در صنعت پتروشیمی وجود دارد که تا پایان سال ۱۴۰۴ به بهره‌برداری می‌رسد و ظرفیت تولید را به ۱۳۵ میلیون تن در سال می‌رساند.

سال گذشته ۲۵ میلیون تن به ظرفیت پتروشیمی کشور اضافه شد و سال گذشته ۳۴ میلیون تن محصول نهایی فروخته  شده که ۱۵ میلیارد دلار درآمد به همراه داشته است.

براساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، امسال ۴۳ میلیون تن محصول نهایی تولید خواهد شد که ۳۳ میلیون تن آن صادر می‌شود و ۱۰ میلیون تن در داخل کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد و برای نخستین بار درآمد صنعت پتروشیمی به ۲۱.۵ میلیارد دلار می‌رسد.

گام بعدی صنعت پتروشیمی که تا سال ۱۴۰۶ محقق خواهد شد، در ۳ طبقه‌بندی طرح‌های خوراک ترکیبی، طرح‌های جدید تولید پروپیلن و طرح‌های پیشران تعریف شده است که در  مجموع ۴۷ پروژه را شامل می‌شود تا در سال ۱۴۰۶ درآمد صنعت پتروشیمی به ۵۰ میلیارد دلار برسد.

با اجرای این طرح‌ها، تا سال ۱۴۰۶ سرمایه‌گذاری تجمعی در این صنعت ۱۲۵ میلیارد دلار برآورد خواهد شد.