به گزارش آتیه آنلاین، بدلیل اشتغال در کارهای غیررسمی و نبود اطلاعات مشخص از افراد شاغل خارجی در کشور، آمار دقیقی از میزان حضور و فعالیت اتباع دیگر کشورها در بازار کار داخلی وجود ندارد و شاید یکی از دلایل عدم سیاستگذاری کارآمد و درست در زمینه ساماندهی بازار کار برای نیروی کار غیرایرانی؛ عدم وجود اطلاعات دقیق از حضور آنها در بازار کار ایران باشد.

بر اساس نظرات کارشناس حوزه اشتغال و بازار کار و با نگاهی به آمارهای غیررسمی وجود، بیش از سه میلیون اتباع کشورهای خارجی در کشورمان که بخش بزرگی از آنها را افغانستانی‌ها تشکیل می‌دهند و اینکه بخش قابل توجهی از فرصت‌های شغلی در برخی مشاغل در اختیار این نیروی کار خارجی است و با توجه به شرایط خاص اقتصادی و اشتغال در کشور، ورود نیروی کار خارجی به بازار کار کشور به نقطه اشباع رسیده است.

نیروی کار افغانستانی در بازار کار ایران

بر اساس سرشماری سال ۹۵ مرکز آمار ایران از مجموع یک میلیون و ۶۵۰ هزار تبعه خارجی در ایران، یک میلیون و ۵۸۰ هزار نفر را اتباع افغانستانی تشکیل می‌دهند و عمده دلایلی که مهاجران افغانستانی را برای مهاجرت به ایران ترغیب می‌کند، وضعیت سیاسی و اقتصادی این کشور و امید برای اشتغال و تامین معیشت است.

همسایگی ما با کشورهای افغانستان و پاکستان و شرایط خاص اقتصادی این کشورها و جنگ داخلی در دهه‌های گذشته در همسایه شمالی‌تر، شرایطی را ایجاد کرده است تا جمعیت میلیونی از این کشور با اهداف گوناگون از جمله کاریابی به ایران مهاجرت کرده و بخش قابل توجهی از مشاغل کشور را در این سال‌ها در اختیار داشته باشند. البته بسیاری از اقتصاددانان معتقدند این نیروهای کار عمدتاً افغان در بسیاری از مشاغلی به کار گرفته می‌شوند که یا ایرانیان رغبتی به پذیرفتن آنها ندارند و یا نرخ بیکاری در این حرفه‌ها بسیار پایین است.

حضور چالش برانگیز نیروی کار خارجی در کشور

نگاهی به آمارهای نرخ بیکاری در کشور و شرایط سخت اشتغالزایی به دلایل مختلف از جمله تحریم‌های بین‌المللی و خطاهای سیاستگذاری در دولت‌های مختلف و نیز عدم توجه کافی به مقوله سرمایه‌گذاری و جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی در مسیر ایجاد اشتغال نشان می‌دهد که در دهه‌های اخیر شرایط اشتغال مناسبی را در کشور تجربه نکرده‌ایم و عواملی مانند پذیرش مهاجران و اشغال فرصت‌های شغلی از طرف آنها به مسأله اشتغال و بیکاری در کشور دامن زده و آن را تبدیل به چالشی بزرگ برای کشور کرده است.

باید توجه داشت بستن مرزهای کشور به روی خارجیان و کارجویان سایر کشورها امکان‌پذیر نیست و هیچ کشور دیگری هم با این پدیده اینگونه برخورد نمی‌کند، اما نکته حائز اهمیت این است که اشغال موقعیت‌های شغلی در بازار کار داخلی از سوی خارجیان، آن هم در شرایط سخت کنونی و بیکاری بیش از ۳ میلیون نفری در کشور، باعث از دست رفتن فرصت اشتغال برای کارجویان ایرانی می‌شود.

بر اساس ماده (۱۲۰) قانون کار، اتباع بیگانه نمی‌توانند در ایران مشغول به کار شوند مگر آنکه اولاً دارای روادید ورود با حق کار مشخص بوده و ثانیا مطابق قوانین و آیین‌نامه‌های مربوطه، پروانه کار دریافت دارند.

بر اساس اعلام وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، در حال حاضر ۶۰ درصد مهاجرین در صنعت ساختمان و مابقی در بخش‌های کشاورزی، خدمات و تولید اشتغال دارند.

آمار فعالیت اتباع در بازار کار

به اساس گزارش وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی  در سال ۱۳۹۹  تعداد روادید کار با حق کار مشخص برای اتباع بیگانه ماهر، ۲هزار و ۷۳۹ مورد و برای اتباع خارجی غیرمشمول موافقت هیات فنی اشتغال، ۱۱۶ مورد عنوان شده و همچنین تعداد پروانه کار تمدید شده برای نیروی کار خارجی ماهر، چهارهزار و ۷۹۷ مورد و برای تبعه خارجی غیرمشمول موافقت هیات فنی اشتغال یکهزار و ۶۴۷ مورد و نیز تعداد ۲۵ هزار و ۶۷۵ کار کار موقت صادر و میزان ۱۸۰ هزار و ۸۲۱ کارت کار موقت توسط وزارت کار تمدید شده است.

شناسایی بیش از ۲۹ هزار تبعه شاغل غیرمجاز

گزارش آماری وزارت کار نشان می‌دهد که در سال گذشته تعداد ۲۹ هزار و ۲۰۶ (نفر- شاغل) تبعه خارجی شاغل غیرمجاز در کشور شناسایی شده که بیشترین آنها در استان تهران با ۱۲هزار و ۴۱۸ نفر و کمترین تعداد آنها به ترتیب در استانهای اردبیل با چهار نفر، کردستان با پنج نفر و آذربایجان غربی بدون شناسایی نیروی کار خارجی غیرمجاز بوده اند.

بر اساس تعریف قانونی، اشتغال تبعه بیگانه‌ای که فاقد پروانه‌کار، پروانه‌کار موقت یا کارت کار موقت بوده و مطابق قانون کار اجازه اشتغال در کشور را ندارد، غیرقانونی است و در صورت اشتغال، کارفرمای وی متخلف محسوب شده و مشمول جریمه خواهد بود.

نقش تاثیرگذار تبادل نیروی کار در ارتباط دوسویه کشورها

"حسین حبیبی" عضو هیات مدیره کانون عالی شوراهای اسلامی کار در گفت‌وگو با آتیه‌آنلاین درباره حضور و اشتغال نیروی کار خارجی در کشور گفت: اشتغال اتباع کشورهای مختلف در ایران و بصورت متقابل حضور نیروی کار ایران در دیگر کشورها در واقع یک رابطه دوسویه را بین دولت‌ها، کارفرمایان و نیروی کار ایجاد می‌کند.

این فعال و کارشناس حوزه کار با بیان این نکته که نگاه‌ها و برخوردهایی که منجر به ترد نیروی کار کشورهای دیگر در کشورمان خواهد شد، مناسب و مطابق با الگوی ارتباط مناسب بین کشورها نیست، تصریح کرد: در واقع اگر به دنبال ایجاد شرایط لازم و زمینه‌سازی و جذب سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف در کشور داشته باشیم، باید تعامل در حوزه روابط کار و تبادل نیروی کار را در دستور کار و سیاستگذاری کلان کشور داشته باشیم.

تاثیر تحولات افغانستان در بازار کار ایران

"حمید حاج‌اسماعیلی" کارشناس بازار کار در گفت‌وگو با آتیه آنلاین در تحلیل شرایط روز کشور افغانستان و خیل عظیم نیروی کار خواهان ورود به کشور گفت: اتفاقاتی که در ماه‌های اخیر در کشور همسایه، افغانستان شکل گرفت، نگرانی‌هایی را برای ما در خصوص بازار کار کشور ایجاد کرده است که باید مورد توجه مسئولان قرار گیرد.

وی ادامه داد: با توجه به اینکه دهه‌ها است که مهاجران افغانستانی با ورود به بازار کار کشور، بخشی از فرصت‌های شغلی را در اختیار داشته و به صورت کاملاً جدی و رسمی در کشور اشتغال دارند، برآوردها حاکی از این است که در حدود ۳ میلیون فرصت شغلی در کشور در اختیار نیروی کار خارجی و عمدتاً افغانستانی است.

این کارشناس بازار کار افزود: زمانی که در بازار کار با مشکل جذب کارجویان مواجه هستیم - و نرخ بیکاری دورقمی در کشور به ثبت می‌رسد- تعداد میلیونی نیروی کار خارجی به هیچ عنوان به مصلحت نیست و اولویت باید با جذب نیروی کار داخلی باشد؛ همچنین باید توجه داشت که بیکاری هزینه‌ها و آسیب‌های مختلفی در حوزه‌های اقتصادی و اجتماعی را در کشور موجب می‌شود و هزینه آن برای دولت و حاکمیت بیش از سودی است که از محل ورود نیروی کار خارجی در بازار کار کشور عاید می‌شود.

وی اظهار داشت: البته باید توجه داشت که قانون اساسی و قانون کار منعی برای ورود نیروی کار خارجی به کشور ایجاد نکرده‌اند و از قضا قانون کار، آن را کاملاً تسریع کرده، اما در این چارچوب، حضور نیروی کار افغان قابل پذیرش نیست؛ به دلیل اینکه اکثریت آنها روادید سیاسی و پروانه کار ندارند و بخش قابل توجهی از بازار کار کشور را اشتغال کرده‌اند که نیروی کار ایرانی باید جایگزین آنها شود.

این فعال و کارشناس حوزه اشتغال و بازار کار در ادامه تصریح کرد: نکته دیگری که مطرح می‌شود این است که نیروی کار خارجی موجود در کشور که عمدتاً از اتباع افغانستان هستند، نه دانشی برای افزودن به بازار کار کشور دارند و نه کالاهای سرمایه‌ای، دستگاه و فناوری را وارد کشور کرده‌اند که انتقال دانش و فناوری صورت گرفته باشد.

وی با اشاره به اینکه با نگاه به مسائل گفته شده باید در نظر داشت که اولویت جذب در بازار کار باید در اختیار نیروی کار ایرانی باشد و مشکلاتی که در سال‌های گذشته در بازار کار داشته‌ایم، نشان‌دهنده این است که اگر نیروی کار خارجی در کشور به این میزان نبود، تعداد بیکاران به این اندازه افزایش پیدا نمی‌کرد.

کارت اقامت یا مجوز اشتغال، شرط بیمه‌ای اتباع خارجی

مدیرکل امور بیمه شدگان سازمان تأمین اجتماعی پیش از این در گفت‌وگو با آتیه آنلاین، در خصوص چگونگی و نحوه و شرایط تحت پوشش سازمان تامین اجتماعی قرار گرفتن اتباع خارجی مقیم ایران گفت: اتباع خارجی ساکن در ایران باید دارای کارت اقامت یا مجوز اشتغال باشند.

مهدی شکوری، با بیان این که بنا به آخرین آمارها تا اسفند ماه سال گذشته بیش از ۷۸ هزار نفر از اتباع خارجی و بالغ بر ۹۵  هزار نفر ایرانیان خارج از کشور تحت پوشش سازمان تامین اجتماعی هستند، گفت: به استناد مواد ۱۲۰ تا ۱۲۹ قانون کار، مرجع صادرکننده مجوز اشتغال اتباع خارجی در ایران، اداره کل اشتغال اتباع خارجی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و یا ادارات تعاون، کار و رفاه اجتماعی در سطح استانها است.

شکوری در خصوص تعهدات و حمایت‌های سازمان از بیمه شدگان اتباع خارجی گفت: بیمه شدگان اتباع خارجی مانند بیمه‌شدگان ایرانی از تمامی تعهدات و حمایت‌های سازمان به غیر از بیمه بیکاری برخوردار هستند.