به گزارش آتیه آنلاین، یکی از شاخص‌های مهم توسعه‌یافتگی و حرکت در مسیر تولید موفق و گسترش نگاه تولیدمحور در حوزه فعالیت‌های اقتصادی کشور، نرخ بیکاری و متعاقب آن، نرخ اشتغال است و این مهم نشانگر توجه خاص دولت‌ها به مقوله تولید و برنامه‌ریزی در حوزه‌های مرتبط با اشتغالزایی و توسعه بازار کار است.

بر اساس نظریات کارشناس حوزه کار، اشتغال و تولید، توسعه بازار کار در شرایطی منجر به اشتغالزایی، رونق تولید، افزایش درآمد سرانه و گسترش سطح رفاه در جامعه می‌شود که زمینه‌های لازم در راستای سیاستگذاری حوزه‌های مرتبط فراهم شده و رفاه به عنوان یکی از شاخصه‌های اساسی توسعه و پیشرفت در قالب سیاست‌های کلان دولت‌ها دیده شود و بستر اجرایی شدن آن فراهم آید.

رونق تولید و اشتغال؛ علاج مشکلات کشور

"ابراهیم رئیسی" رئیس‌جمهور، تنها راه علاج مشکلات کشور را رونق تولید دانسته و می‌گوید: «باید نقدینگی‌ در کشور به سمت تولید و اشتغال سوق یابد، چراکه رونق تولید و اشتغالزایی، مسأله محوری دولت سیزدهم است.» از ابتدای فعالیت دولت سیزدهم، در قالب برنامه‌ها و اولویت‌های ارائه شده دولت توسط رئیس‌جمهور و سیاستگذاری وزارتخانه‌های مرتبط با حوزه کار و تولید، مباحث حوزه اشتغال، رونق تولید و نگاه توسعه‌ای به مباحث پیرامون آن، مطرح و مورد توجه قرار گرفته است. رئیس‌جمهور در مدت فعالیت دولت، حوزه اشتغال را به عنوان موتور محرکه اقتصاد کشور معرفی کرده و اشتغالزایی، کاهش نرخ بیکاری، کاهش فقر، رونق تولید و بهبود وضعیت معیشت مردم را از اولویت‌های اساسی دولت در سیاستگذاری‌های کلان مطرح کرده که نیازمند اجرای برنامه‌ها و طرح‌های مختلف در راستای تحقق اهداف اقتصادی و تولیدی کشور است.

نگاه کلان وزارتخانه به موضوع اشتغال

حجت‌الله عبدالملکی از زمان تصدی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با تأکید بر سیاست‌های دولت در حوزه ایجاد اشتغال پایدار و حرکت در مسیر رونق تولید، سیاست‌های منطبق با تولید و اشتغال و همچنین توسعه را در قالب برنامه‌های اجرایی این وزارتخانه مورد تأکید قرار داده است.

وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی با بیان اینکه یکی از اصلی‌ترین مسائل رفاهی کشور، موضوع بیکاری و متعاقب آن یکی از اصلی‌ترین محورهای برنامه‌های وزارت کار بحث اشتغال است، تصریح می‌کند: «با تأکید رئیس‌جمهوری بر ایجاد اشتغال میلیونی، اشتغال یک میلیون شغل در سال امکان‌پذیر است و اینکه گاهاً عنوان می‌شود که اشتغال در حوزه تولید شکل می‌گیرد نیز درست است، اما اشتغال در کشور یک ستاد فرماندهی دارد که فرمانده آن رئیس‌جمهور به عنوان رئیس شورایعالی اشتغال بوده و وزیر کار عملاً دبیر این قرارگاه فرماندهی است.»

اقدامات اساسی در اشتغالزایی و رفع موانع

بر اساس تأکیدات مقام معظم رهبری در دهه گذشته در حوزه تولید و اشتغال به عنوان یکی از اساسی‌ترین مشکلات اقتصاد کشور و نامگذاری سال‌های اخیر با تأکید بر این مسائل و همچنین نامگذاری سال ۱۴۰۰ تحت عنوان «تولید، پشتیبانی‌ها و مانع‌زدایی‌ها» برخی موارد اساسی در بستر رفع مشکلات حوزه تولید و اشتغال را در قالب تسهیل صدور مجوزهای کسب‌وکار، برداشتن انحصار در تولید و خدمات، هماهنگی دستگاه‌ها در راستای اجرای سیاست‌های اشتغال و تولید و همچنین حذف قوانین و مقررات زائد حوزه اشتغال می‌توان مورد اشاره قرار داد.

تسهیل صدور مجوزهای کسب‌وکار در قالب طرحی در مجلس شورای اسلامی در حال بررسی است که به تازگی کلیات آن مورد تصویب قرار گرفته و در قالب این طرح، مسائل مشکل‌زا در راستای تسهیل کارآفرینی و اشتغالزایی و به دنبال آن، رونق تولید مورد توجه قرار گرفته و با تصویب و اجرایی شدن آن، شرایط اشتغال و رونق تولید فراهم خواهد شد.

گفتنی است یکی از مسائل کمتر مورد توجه قرار گرفته در حوزه تولید، اهمیت رفع انحصار در بازار کار و تولید و ارائه خدمات است که در طول سال های شکل‌گیری این انحصار در قالب رانت‌های بازار کار، مشکلات فراوانی را موجب شده و در واقع، بستر ایجاد فساد و رانت را در حوزه اشتغال و تولید باعث شده که البته حذف قوانین و مقررات زائد و ناکارآمد حوزه تولید نیز می‌تواند عامل رفع بخش قابل توجهی از مسائل این بخش باشد.

تأکیدات و توجه دولت سیزدهم در سیاست‌های اشتغالزایی و برنامه‌های حوزه مرتبط با رونق تولید و همچنین طرح اشتغال میلیونی از طرف دولت در سال‌های پیش‌رو، نشانگر اهمیت این مسأله و شکل‌گیری بسیاری از مشکلات کشور بر بستر مسائلی مانند بیکاری و شرایط نامساعد تولید است و دولت در راستای رفع مسائل مرتبط با این بخش می‌تواند با عملیاتی کردن سیاست‌های اثربخش، تحول اساسی را در این حوزه رقم‌زده و اشتغال را به عنوان یکی از اصلی‌ترین مشکلات جوانان و دانش‌آموختگان دانشگاهی کشور در کانون توجه قرار دهد.  

نقش اشتغالزایی در ایجاد توسعه

به طور حتم ایجاد بسترهای مناسب در راستای فعالیت کارآفرینان، سرمایه‌گذاری در زمینه اشتغال و تولید و به دنبال آن بهبود فضای کسب‌وکار و رفاه در جامعه، می‌تواند زمینه‌ساز رشد و توسعه متوازن کشور و گسترش بیشتر چتر رفاه بخصوص در بین اقشار کارگری جامعه باشد. بر اساس شاخص‌های توسعه و کسب‌وکار در جهان، ارتباط مستقیم و دوسویه بین توسعه و پیشرفت و نرخ اشتغال و بیکاری در جوامع وجود دارد و به هر میزان کشوری توسعه‌یافته‌تر باشد، اشتغال بیشتر و نرخ بیکاری کمتری را تجربه می‌کند؛ شرایط اشتغال سخت و نرخ بالای بیکاری در جوامعی رواج دارد که بستر اشتغالزایی، توسعه متوازن و رونق تولید در آنها شکل نگرفته است. ایجاد زمینه در راستای کاهش نرخ بیکاری و ایجاد و افزایش فرصت‌های شغلی برای افراد جامعه، نیازمند سیاستگذاری دولت‌ها در حوزه‌های جذب سرمایه، شرایط فعالیت کارآفرینی، اولویت قراردادن سیاست‌های اشتغال، تخصیص بودجه، تسهیل در صدور مجوزهای کسب‌وکار و نهایتاً تربیت نیروی کار متخصص و ماهر در همه زمینه‌های اشتغال مورد نیاز جامعه است.    طرح‌هایی مانند «کارورزی»، «مشوق‌های بیمه‌ای» و «یارانه دستمزد» به عنوان مهمترین ابزارهای کاهش هزینه‌های اشتغال در کشور از جمله برنامه‌های اجرایی هستند که اشتغالزایی جوانان، بخصوص فارغ‌التحصیلان دانشگاهی را به دنبال خواهد داشت. تمرکز دولت در راستای اشتغال و رونق تولید، نویدبخش خروجی مثبت این طرح‌ها در قالب بسترسازی برای اشتغال بیشتر خواهد بود.

جذب ۷۰ درصدی فارغ‌التحصیلان

یکی از راهکارهای عملیاتی در حوزه جذب فارغ‌التحصیلان در بازار کار، تدوین و اجرای طرح کارورزی معرفی شده و پیش‌بینی‌ها در آغاز اجرای آن در قالب این هدف بود که این طرح بتواند شکاف بین آموخته‌های دانشگاهی و مهارت‌های مورد نیاز در بازار کار را کاهش داده و راهکاری مناسب برای دستیابی به سیر کاهنده آمار بیکاری فارغ‌التحصیلان و افزایش آمار اشتغال باشد. بر اساس اهداف طراحی شده برای طرح کارورزی پس از پایان طرح، حدود ۷۰ درصد کارورزان در همان بنگاه محل انجام طرح، مشغول به کار شده و زمینه تسهیل ورود به بازار کار برای سایر کارورزان نیز با ارتقاء مهارت، مهیا می‌شود. مهمترین مزیت پیش‌بینی شده برای کارآفرینان و کارفرمایان در طرح این است که در صورت جذب کارورز، از معافیت حق بیمه‌ای سهم کارفرما به مدت حداکثر دو سال برخوردار خواهند شد. از زمان تدوین و آغاز اجرای طرح کارورزی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی تاکنون ۱۴۶ هزار و ۲۸۲ نفر فارغ‌التحصیلان دانشگاهی داوطلب در قالب این طرح موفق به ثبت درخواست در سامانه این طرح شده‌اند.

از جمعیت فارغ‌ التحصیلان ثبت‌نام شده در قالب طرح کارورزی، تعداد ۵۶ هزار و ۱۷۶ نفر در کارگاه‌هایی که طرح خود را گذرانده‌اند، مشغول به کار هستند و در واقع از این طریق شغل مورد نظر خود را به دست آورده و به جمع شاغلان کشور اضافه شده‌اند. همچنین تا هفته قبل، بیش از ۱۰ هزار و ۳۰۰  بنگاه‌های تولیدی در قالب طرح کارورزی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی از امکان معافیت بیمه‌ای مشخص شده در این سامانه استفاده کرده‌اند. گفتنی است بیشترین تعداد داوطلب و بالاترین تعداد اشتغال از طریق استفاده از طرح کارورزی، در استان‌های فارس و لرستان به ثبت رسیده که استان فارس با بیش از ۱۴ هزار نفر داوطلب و بیش از ۶ هزار و ۵۰۰ نفر اشتغال فارغ التحصیلان، بالاترین آمار ثبت شده در قالب طرح مذکور را در اختیار دارد.  

طرح انگیزشی کارفرمایان و اشتغال کارجویان

طرح مشوق بیمه‌ای کارفرمایان در چند سال گذشته توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و با هدف تسهیل در جذب و ایجاد فرصت اشتغال فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و نیز تحرک‌بخشی به بازار کار، تولید و اشتغال به اجرا درآمده است. بر اساس این طرح، صاحبان مشاغلی که نیروی کار مورد نیاز خود را از بین فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در قالب طرح مشوق بیمه‌ای کارفرمایان جذب کنند، به مدت دو سال از معافیت حق بیمه سهم کارفرما بهره‌مند می‌شوند.

این طرح در حقیقت در راستای اجرای ماده (۷۱) قانون برنامه ششم توسعه موضوع معافیت کارفرمایان از پرداخت حق بیمه سهم کارفرما در قبال به‌کارگیری نیروی کار جدید از بین دانش‌آموختگان دانشگاهی، تدوین و اجرایی شده و مطابق شیوه‌نامه اجرایی آن، حق بیمه سهم کارفرما برای به‌کارگیری هر تعداد نیروی جدید فارغ‌التحصیل به مدت دو سال توسط وزارت کار به حساب کارفرما واریز می‌شود.

گفتنی است برای بهره‌مندی از مزایای این طرح، کارفرمایان باید دارای مجوز فعالیت از مراجع رسمی کشور بوده و کد کارگاهی تأمین‌اجتماعی داشته باشند و در سامانه مشوق بیمه‌ای ثبت‌نام کنند و همچنین در قالب این طرح، نیروهای کار جدید نباید جایگزین نیروهای قبلی کارفرما شوند و ملاک جدید بودن نیروهای جذب شده، افزایش نیروها نسبت به لیست بیمه دو ماه قبل از ثبت‌نام کارفرما است.

بر اساس شیوه عملیاتی طرح مذکور، نیروهای کار جدید که تمایل به ثبت‌نام در این طرح دارند نباید سابقه پرداخت حداکثر ۳۶ ماه حق بیمه و مدرک تحصیلی پایین‌تر از سطح کارشناسی و سن بیش از ۳۸ سال داشته باشند و کارفرمایان می‌توانند نیروی کار جدید مورد نیازشان را بدون محدودیت و به هر میزان از بین فارغ‌التحصیلان با مدرک کارشناسی به بالا جذب کنند و از این طریق در تحرک بازار کار و کاهش آمار دانش‌آموختگان بیکار، اثرگذار باشند. به دنبال شیوع ویروس کرونا، این طرح با رویکرد حمایت از کارآفرینان و صاحبان کسب‌وکارهای آسیب‌دیده از کرونا و تشویق کارفرمایان کارگاه‌های تولیدی و خدماتی به استفاده از نیروی کار جدید ادامه پیدا کرده است.

مشوق بیمه‌ای و اشتغال برای بیش از ۱۶ هزار نفر

با توجه به جدیدترین آمار و اطلاعات به ثبت رسیده در سامانه طرح مشوق بیمه‌ای کارفرمایان وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، از تعداد بیش از ۱۹ هزار ثبت‌نام‌کننده فارغ‌التحصیل جویای کار تا تاریخ تنظیم گزارش در مهرماه سال ۱۴۰۰، تعداد ۱۶ هزار و ۷۳۹ نفر موفق به جذب در بازار کار از طریق طرح مشوق بیمه‌ای کارفرمایان شده‌اند که در این میان استان‌های آذربایجان شرقی، فارس و خوزستان بیشترین و استان‌های مرکزی، همدان و لرستان کمترین تعداد اشتغال به کار از طریق این طرح را به ثبت رسانده‌اند.   

گفتنی است تا پایان تابستان سال ۱۴۰۰ تعداد ۶ هزار و ۳۱۸ کارفرما در قالب طرح مشوق بیمه‌ای وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اقدام به ثبت‌نام کرده‌اند که در این بین، استان‌های فارس، اصفهان و خوزستان به ترتیب با ۷۹۰، ۵۴۸ و ۵۲۲ فقره بیشترین تعداد ثبت‌نام را در کشور به خود اختصاص داده‌اند. همچنین استان‌های قم، مرکزی و سمنان دارای کمترین تعداد کارفرمای ثبت‌نام شده در این طرح هستند.

همچنین تعداد جویندگان کار فارغ‌التحصیل دانشگاهی که تا به امروز موفق به ثبت‌نام در طرح مشوق بیمه‌ای شده‌اند ۱۹ هزار و ۱۳۵ نفر است که استان‌های فارس و خوزستان با تعداد ثبت‌نام بیش از ۲۰ هزار نفر و آذربایجان شرقی با بیش از ۱۸ هزار نفر، بیشترین ثبت‌نام جوینده کار را در قالب این طرح دارا هستند. در راستای حمایت از فارغ‌التحصیلان و کارفرمایان، سامانه مشوق بیمه‌ای به نشانی

(moshavegh.mcls.gov.ir) توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی راه‌اندازی شده و کارآفرینان و فارغ‌التحصیلان جویای کار در صورت تمایل می‌توانند برای ثبت‌نام به این سامانه مراجعه کنند.

هزینه کردن برای اشتغال نیروی کار جدید

طرح یارانه دستمزد یکی از طرح‌های مؤثر در زمینه توسعه اشتغال است که وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در چند سال گذشته با هدف جذب فارغ‌التحصیلان به بازار کار و تشویق کارفرمایان به استفاده از نیروی کار شغل اولی اجرایی کرده است. این طرح با هدف کاهش هزینه‌های اشتغال نیروی کار جدید برای کارفرما به منظور پایداری تولید و اشتغال، افزایش فرصت اشتغال در بازار کار، حمایت از بنگاه‌های بخش تعاونی و خصوصی به‌شدت آسیب‌دیده از شیوع ویروس کرونا اجرا می‌شود.

در این طرح، جویندگان کار باید تحصیلات متوسطه (دیپلم) و بالاتر داشته باشند و اولویت با فارغ‌التحصیلان دانشگاهی است که سن آنها از ۳۷ سال تمام بیشتر نباشد (برای آقایان طول دوره خدمت سربازی به حداکثر سن افزوده می‌شود) و برای زنان سرپرست خانوار جوینده‌کار نیز شرط سنی تا سقف ۴۵ سال تعیین شده است.

یارانه دستمزد در واقع وجهی است که توسط دولت به موجب این شیوه‌نامه به صورت ماهانه بابت بخشی از دستمزد نیروی کار شغل اولی زیر ۳۵ سال به کارفرما پرداخت و منابع این طرح از محل منابع پیش‌بینی شده اشتغال در قانون بودجه سنواتی، کمک‌های مردمی و منابع ناشی از اجرای هدفمندی یارانه‌ها تأمین می‌شود.

به عبارت دیگر، طرح یارانه دستمزد یکی از برنامه‌ها و سیاست‌های دولت در حوزه اشتغال در شرایط بحران اقتصادی است و با توجه به تصویب افزایش ۳۹ درصدی حداقل دستمزد سال ۱۴۰۰، مبلغ یارانه دستمزد برای نیروهای کار جذب شده در سال جاری نیز افزایش یافته است. طول دوره پرداخت یارانه دستمزد به ازای هر جوینده کار تا سقف ۱۲ ماه، میزان یارانه دستمزد نیز معادل ۳۰ درصد حداقل حقوق دستمزد مصوب شورایعالی کار است و متقاضیان و کارفرمایان در صورت تمایل به ثبت‌نام در این طرح می‌بایست به سامانه (pyd.mcls.gov.ir) مراجعه کنند.