به گزارش آتیه آنلاین، در اردیبهشت ماه امسال، هیات دولت وقت، اصلاح آیین نامه «نحوه تأمین بار مالی افزایش مرخصی زایمان از ۶ ماه به ۹ ماه» را به تصویب رساند. این مصوبه در اواخر همان ماه به سازمان تأمین‌اجتماعی ابلاغ و فرایند اجرایی شدن آن آغاز شد. بر این اساس، سازمان تأمین‌اجتماعی موظف شد تا در اجرای مصوبه دولت در خصوص افرادی که این سازمان موظف به پرداخت کمک هزینه بارداری (مرخصی زایمان) به آن‌هاست، نسبت به پرداخت این کمک هزینه، از ۶ ماه به ۹ ماه اقدام و هزینه‌های ناشی از اجرای آن را هر ساله به منظور پیش‌بینی در لوایح بودجه سنواتی به سازمان برنامه و بودجه کشور اعلام کند.

مشکل و رفع مشکل

سازمان تأمین‌اجتماعی از زمان تصویب قانون قبلی در مجلس شورای اسلامی ‌و در طول سال‌های اخیر همواره اعلام کرده بود که در صورت تأمین بار مالی و حتی پذیرش تعهد بار مالی این قانون و بدون دریافت منابع مالی مورد نیاز، آماده اجرای این قانون است. اختیاری بودن اجرای قانون قبلی مرخصی زایمان باعث شکل‌گیری دادخواست‌های زیادی در دیوان عدالت اداری شده بود و سازمان تأمین‌اجتماعی نیز به دلیل نامشخص بودن نحوه تأمین بار مالی، امکان افزایش مرخصی زایمان به ۹ ماه را نداشت. دستگاه‌های دولتی نیز به صورت اختیاری مرخصی زایمان ۹ ماهه را برای کارکنان خود برقرار کرده بودند، اما با مصوبه امسال و دستورالعملی که به واحدهای اجرایی سازمان تأمین‌اجتماعی ابلاغ شد، مرخصی زایمان برای تمامی ‌بانوان تحت پوشش سازمان تأمین‌اجتماعی تا ۹ ماه قابل اجرا شد. شرایط مورد نیاز برای اجرای این قانون از اردیبهشت ۱۴۰۰ فراهم و دولت متعهد به پرداخت منابع مالی مورد نیاز شد، بنابراین سازمان تأمین‌اجتماعی مرخصی زایمان تا ۹ ماه را برای تمامی‌بانوان تحت پوشش اجرا می‌کند و منابع مورد نیاز به عنوان دیون دولت لحاظ می‌شود. با افزایش مرخصی زایمان از ۶ ماه به ۹ ماه دادخواست‌هایی هم که در دیوان عدالت اداری در این زمینه ثبت شده بود منتفی شده و بانوان مشمول این قانون از مرخصی تا ۹ ماه استفاده می‌کنند.

غرامت دستمزد ایام بارداری

به طور کلی حمایت‌های سازمان تأمین‌اجتماعی از فرد بیمه‌شده از روز تولد تا زمان مرگ را دربر می‌گیرد؛ اما این تعهدات ‌و حمایت‌ها به دو نوع کوتاه‌مدت و بلندمدت تقسیم می‌شوند. مجموعه حمایت‌هایی که از سوی سازمان در خصوص بیمه‌شدگان ‌در قالب تعهدات کوتاه‌مدت صورت می‌گیرد شامل حمایت‌های درمانی در موارد بیماری، حوادث، غرامت دستمزد ‌ایام بیماری، هزینه سفر و اقامت بیمار و همراه، تأمین هزینه وسایل کمک‌پزشکی، غرامت نقص عضو مقطوع، ‌کمک‌هزینه ازدواج، هزینه کفن‌ودفن و مقرری بیمه بیکاری است. مشخصه این تعهدات، کوتاه‌مدت بودن آنهاست. یعنی در ‌مقطعی از زمان ارائه می‌شوند و به پایان می‌رسند، اما پرداخت مستمری بازنشستگی، مستمری ازکارافتادگی کلی، مستمری ‌از کارافتادگی جزیی، مستمری بازماندگان و مزایای نقدی، غیرنقدی و عیدی مستمری‌بگیران (کمک عائله‌مندی، کمک‌هزینه ‌اولاد و عیدی)، حمایت‌هایی است که از سوی سازمان درخصوص بیمه‌شدگان در قالب تعهدات بلندمدت صورت می‌گیرد. ‌ بر این اساس، طبیعی است که غرامت دستمزد ایام بارداری در دسته تعهدات کوتاه‌مدت سازمان تأمین‌اجتماعی قرار داشته باشد.

خدمات بیمه ای یا درمانی؟

بر اساس قانون الزام سازمان تأمین‌اجتماعی به اجرای بندهای «الف» و «ب» ماده (۳) قانون تأمین‌اجتماعی، حمایت در برابر ‌حوادث و بیماری‌ها و بارداری از تعهدات سازمان است. ارائه خدمات درمانی به بیمه‌شدگان مرتبط با حوزه وظایف بخش ‌درمان سازمان است، اما انجام کلیه امور مربوط به پرداخت تعهدات کوتاه‌مدت از جمله پرداخت کمک ‌هزینه بارداری ‌(مرخصی زایمان) به عهده بخش بیمه‌ای سازمان است که بر اساس اسناد از سوی واحد امور بیمه‌شدگان شعب صادر و ‌برای اداره‌کل امور مالی ارسال می‌شود تا به حساب ذی‌نفعان واریز شود. از این رو، در سال ۱۳۹۹ بابت پرداخت غرامت ‌دستمزد ایام بارداری بیش از ۱۹۲ هزار سند، مبلغ ۵۹۰ میلیارد تومان و در چهار ماه نخست سال جاری حدود ۵۹ هزار سند به مبلغ ۲۱۴ میلیارد تومان پرداخت شده است. ‌

شرایط دریافت کمک‌هزینه بارداری

بیمه‌شدگان زن شاغل در کارگاه‌های مشمول قانون تأمین‌اجتماعی که پرداخت مرخصی زایمان آنان به عهده این سازمان است با ارائه گواهی ولادت و شناسنامه نوزاد و مادر می‌توانند در صورت عدم اشتغال به کار، حسب ضوابط قانونی از ‌غرامت دستمزد ایام بارداری و مرخصی زایمان بهره‌مند شوند. کمک‌هزینه بارداری در صورتی به بیمه‌شدگان زن پرداخت می‌شود که ظرف یک سال قبل از زایمان، حق بیمه ۶۰ روز کار را به سازمان تأمین‌اجتماعی پرداخت کرده و در مدت ‌استراحت مشغول کار نبوده و مزد یا حقوق دریافت نکرده و در تاریخ اعلام بارداری مشغول به کار بوده و یا در مرخصی ‌استحقاقی باشند، یعنی در زمان زایمان و همچنین در دوره مرخصی ۹ ماهه ارتباط بیمه‌ای آنها با کارفرما قطع نشده باشد.

روش محاسبه میزان کمک‌هزینه بارداری

غرامت دستمزد، جبران بخشی از مزد است و سازمان تأمین‌اجتماعی طبق حکم مقرر در مواد ۶۳ و ۶۷ قانون تأمین‌اجتماعی و تکلیفی که دارد، دو سوم حقوق و مزایایی که کارفرما برای بیمه‌شده در نظر گرفته است را پرداخت می‌کند. بر این اساس میزان کمک‌هزینه بارداری، معادل دوسوم آخرین مزد یا حقوق بیمه‌شده با در نظر گرفتن روزهای استراحت است. نحوه ‌محاسبه آخرین مزد یا حقوق بیمه‌شده هم به این ترتیب است که «کل مبالغ مشمول کسر حق بیمه» که بیمه‌شده در ‌آخرین ۹۰ روز قبل از استراحت دریافت کرده، با هم جمع می‌شود و بر تعداد روزهای کارکرد بیمه‌شده در این مدت ‌تقسیم می‌شود. ‌

محاسبات زمانی

کمک‌هزینه بارداری از نخستین روز شروع استراحت، محاسبه و پرداخت می‌شود و مدت دریافت غرامت دستمزد ایام بارداری، ‌جزو سوابق بیمه‌ای بیمه‌شدگان زن محسوب می‌شود. چنانچه بیمه‌شده زن شاغل به استناد گواهی پزشک معالج قبل از ‌تاریخ زایمان به دلیل استعلاجی (غیر از مسأله بارداری) نیاز به استراحت پزشکی داشته باشد، مدت مرخصی استعلاجی از ‌مدت استراحت زایمان آنان کسر نخواهد شد و مطابق ضوابط و پس از تأیید مرجع پزشکی ذی‌ربط ایام بیماری قابل پرداخت ‌خواهد بود. ‌ سازمان تأمین‌اجتماعی برای این افراد، جدا از آن   ۹ ماه، پرداخت غرامت ایام بارداری (مرخصی زایمان) در دوران بیماری را نیز پرداخت خواهد کرد. انجام تعهدات مرخصی زایمان ۹ ماهه برای سازمان تأمین‌اجتماعی به صورت اجبار است ولی استفاده از این مدت برای  بیمه‌شدگان به صورت اختیاری است و بیمه‌شده در صورت تمایل می‌تواند ۶ ماه یا ۹ ماه را انتخاب کند.

آمارها چه می‌گویند؟

بر اساس بررسی‌های به عمل آمده و آمارهای موجود، پیش‌بینی می‌شود تعداد مشمولان این مصوبه سالانه حدود ۷۵ هزار نفر ‌خواهند بود و ‌طبق برآوردهای به عمل آمده، بار مالی مربوط به اجرای مصوبه مورد اشاره در سال ۱۴۰۰ معادل۵۶۰ میلیارد تومان پیش‌بینی می‌شود. در سال گذشته ۷۲ هزار بیمه‌شده زن از غرامت ایام بارداری استفاده کردند و مبلغ ۴۴۰ میلیارد تومان بابت آن پرداخت شد. همچنین طی ۴ ماه اخیر امسال، بالغ بر ۵۹ هزار سند غرامت بارداری برای بیمه‌شدگان صادر شده است که بالغ بر ۲۱۵ میلیارد تومان بار مالی داشته است. با توجه به دائمی‌ بودن قانون مذکور و افزایش سالانه سطوح دستمزدی و همچنین افزایش تعداد استفاده کنندگان، بارمالی مربوطه همه ساله افزایش خواهد یافت که بر این اساس ضرورت پیش بینی منابع مالی مورد نیاز و پرداخت آن به سازمان تأمین‌اجتماعی در بودجه سنواتی کل کشور جهت ارائه خدمت مطلوب به مادران گرامی‌ضروری است.

خدمات الکترونیکی

به منظور تسهیل در پرداخت مرخصی زایمان به مادران و کاهش مراجعه آنان به واحدهای اجرایی، امکان ارائه درخواست و بارگذاری مستندات و مدارک مربوطه از طریق مراجعه به درگاه غیرحضوری به نشانی ES.tamin.ir فراهم شده است. سیستم به صورت هوشمند، مدارک بارگذاری شده بیمه‌شده (اعم از گواهی ولادت فرزند، شناسنامه مادر و گواهی پزشک یا بیمارستانی که زایمان در آن انجام شده) را کنترل و احراز شرایط  می‌کند و بعد از محاسبه مبلغ، غرامت دستمزد ایام بارداری را به شماره حسابی که بیمه‌شده اعلام کرده است واریز می‌کند. پرداخت مرخصی زایمان به استناد مدارک مذکور و با بهره گیری از سرویس‌های سایر مراجع ذی‌ربط از جمله سازمان ثبت احوال کشور در زمینه کنترل تاریخ ولادت فرزند و ارتباط نسبی مادر و فرزند به صورت غیرحضوری صورت می‌پذیرد.

پرداخت ماهانه

با هدف تسهیل و رضایتمندی هر چه بیشتر بیمه‌شدگان در شرایط اقتصادی موجود و ایجاد معیشت بهتر برای خانواده‌ها و رفع دغدغه آنان، دستورالعمل «پرداخت دستمزد ایام بارداری بیمه‌شدگان تأمین‌اجتماعی به صورت ماهانه» به واحدهای اجرایی این سازمان ابلاغ شده و از این رو دستمزد ایام بارداری بیمه‌شدگان تأمین‌اجتماعی ماهانه پرداخت می‌شود. در گذشته، چنانچه بیمه‌شده ای به مرخصی زایمان می‌رفت، از آن مدت، می‌توانست مبالغی را به صورت علی الحساب هر دو یا سه ماه دریافت و بعضا به پایان مهلت استراحت موکول کند. این مورد، بر اساس تقاضای بیمه‌شده انجام می‌گرفت و بیمه‌شدگان درخواست خود را اعلام می‌کردند و واحدهای اجرایی سازمان در آن مقطع، دستمزد ایام بارداری را پرداخت می‌کردند. در تصمیم جدید، این تکلیف برای سازمان تأمین‌اجتماعی ایجاد شده است که ماهانه در وجه بیمه‌شدگان مشمول، پرداخت صورت گیرد و نیازی به درخواست و پیگیری بیمه‌شده نباشد. براین اساس به محض ارسال لیست حق بیمه هر ماه توسط کارفرمای مربوطه (با کارکرد صفر)،   مبلغ مرخصی زایمان آن ماه بدون انجام تشریفات اداری مربوط به معرفی به مراجع پزشکی و تکمیل فرم معرفی به¬کار توسط کارفرما، صورت خواهد پذیرفت. اکنون این دستورالعمل به واحدهای اجرایی سازمان تأمین‌اجتماعی ابلاغ شده و نرم افزاری که زمینه پرداخت هوشمند ماهانه را ممکن می‌سازد در شرف نهایی شدن است و به محض تکمیل آن، زمینه اجرا به طور کامل فراهم می‌شود. با توجه به اینکه اجرای موفق طرح پرداخت ماهانه و کنترل ضوابط قانونی جهت ارائه تعهد مذکور از جمله بررسی عدم قطع ارتباط بیمه ای با کارفرما و همچنین احراز عدم دریافت حقوق و مزد از کارفرما در دوره مرخصی زایمان مستلزم ارسال لیست حق بیمه با کارکرد صفر می‌باشد، لذا ضروریست کارفرمایان گرامی‌ در این زمینه اهتمام لازم مبذول دارند.

تمامی‌ خدماتی که برای این بخش‌ها انجام می‌شود به صورت غیر حضوری است و بیمه‌شدگان به منظور استفاده از این خدمت، بایستی با مراجعه به سامانه خدمات غیر حضوری سازمان تأمین‌اجتماعی به نشانی es.tamin.ir  مدارک خود را بارگذاری کنند. ساز و کار نظارتی این بخشنامه، به صورت کاملا هوشمند و سیستماتیک انجام می‌شود.