به گزارش آتیه‌آنلاین، سرزمین خشک ایران، مکان با پتانسیلی برای تولید انواع و اقسام محصولات نیست. درباره سطح بیابان‌های ایران اتفاق نظر وجود ندارد اما نگاهی به نقشه ایران نشان می‌دهد که نیمی از سطح کشور بیابانی است. مردمان ساکن در چنین کشور خشکی، هزاران سال قبل با ابداع تکنولوژی قنات، خود را با شرایط خشکسالی همراه کردند تا بتوانند در فلات ایران به زندگی خود ادامه دهند.

تدوین برنامه سازگاری برای ۳۰ استان

بخش کشاورزی به‌عنوان بزرگترین مصرف کنننده آب کشور به شدت تحت تاثیر کمبود منابع آبی قرار دارد. بحران آب به حدی جدی است که از ابتدای دولت یازدهم، کارگروه سازگاری با کم‌آبی در وزارت نیرو شکل گرفت تا برنامه‌هایی برای سازگار شدن کشور با این معضل ارائه شود. آن طور که در خبرها آمده است، در حال حاضر برنامه سازگاری با کم‌آبی ۳۰ استان، به تصویب رسیده و برای اجرا ابلاغ شده است.

وابستگی نیمی از نیاز آبی به منابع آب زیرزمینی

منابع آب زیرزمینی در همه جای دنیا جزو ذخایر استراتژیک کشور به حساب می‌آید که برای روز مبادا آن را محافظت می‌کنند اما در ایران خشک، از منابع آب زیرزمینی استفاده می‌کنند تا در کامفیروز خشک، برنج کشت کنند. آن‌طور که مسئولان وزارت نیرو اعلام می‌کنند، تامین ۵۷ درصد نیاز آبی کشور به منابع زیرزمینی وابسته است. سهم آب شرب از این منابع بیشتر است به طوری که ۶۵ درصد مصارف شرب کشور از این منابع و بقیه از آب‌های سطحی تامین می‌شود.

چاه، قنات و چشمه مهمترین منابع آب‌های زیرزمینی کشورمان هستند که در مجموع ۷۳۳ هزار و ۴۴۲ حقله/ رشته را شامل می‌شوند، از این میان ۱۷۳ هزار و ۴۵۲ چشمه و ۴۱ هزار و ۱۱ حلقه قنات تامین آب مورد نیاز بخش‌های شرب و کشاورزی را به عهده دارند.

برداشت بیش از حد از منابع آب زیرزمینی علاوه بر فراهم کردن زمینه کسری مخازن، فرونشست دشت‌ها را به همراه داشته و بسیاری از زیرساخت‌های اصلی کشور را در معرض تهدید قرار داده است. بر اساس آمارهای ارائه شده توسط وزارت نیرو، کسری مخازن آب زیرزمینی به بیش از ۱۳۰ میلیارد متر مکعب رسیده و تداوم این روند می‌تواند ایران و ایرانی را به ورطه نابودی بکشاند.

برنامه‌ریزی برای کاهش سالانه ۹ میلیارد متر مکعب برداشت

شرایط حاد منابع آب زیرزمینی سبب شد تا برنامه‌های سازگاری با کم‌آبی در وزارت نیرو تدوین شود. بر اساس اعلام بنفشه زهرایی، مدیرکل دفتر مدیریت مصرف و ارتقای بهره‌وری آب و آبفا اجرای کامل برنامه‌های سازگاری با کم‌آبی کاهش سالانه ۹میلیارد متر مکعبی برداشت از منابع زیرزمینی را به همراه دارد.

وی افزود: این میزان کاهش برداشت در صورت تحقق، منجر به تعادل بخشی و جلوگیری از افت بیشتر آبخوان‌ها تا سال ۱۴۰۴ خواهد شد.  

این مقام مسئول ادامه داد: همچنین، در قالب برنامه‌های سازگاری با کم آبی استان‌ها، ۳.۲ میلیارد متر مکعب کاهش برداشت از منابع آب سطحی برنامه‌ریزی شده است که منجر به ارتقای پایداری زیست محیطی تالاب‌ها و رودخانه‌ها در تعدادی از استان‌های کشور خواهد شد.

زهرایی بیان کرد: بنابراین در مجموع باید گفت که در دولت دوازدهم ریل‌گذاری و برنامه‌ریزی و نهادسازی لازم برای ترویج مدیریت مصرف آب صورت گرفته است ولی اجرای برنامه‌ها اگر چه تا حدی دنبال شده است ولی عمدتاً باید در طی برنامه هفتم توسعه دنبال شود.

وی ادامه داد: از جمله موارد دیگری که مرتبط با پیاده‌سازی الگوی مصرف، در کارگروه ملی سازگاری با کم آبی دنبال شد، محدودیت کشت برنج در خارج از استان‌های گیلان و مازندران بوده است.

مدیر کل دفتر مدیریت مصرف و ارتقای بهره‌وری آب و آبفای وزارت نیرو گفت:  این موضوع پس از چند ماه بررسی در کار گروه ملی سازگاری با کم آبی مصوب شد و مقرر شد ضمن اعمال محدودیت کشت برنج در خارج از دو استان گیلان و مازندران طی سال‌های ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۰، از سال ۱۴۰۱، ممنوعیت کشت اعمال شود.

زهرایی گفت: این مصوبه البته به دلیل وقوع سال‌های پر بارش ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ و آب گرفتگی اراضی کشاورزی ناشی از سیل به ویژه در استان گلستان و استان‌های غربی و جنوب غربی کشور در اجرا با مشکلاتی مواجه شد.

وی ادامه داد: از ۴۱۶ هزار چاه کشاورزی، حدود ۲۸۰ هزار مشمول اصلاح و تعدیل پروانه بهره‌برداری هستند. اصلاح پروانه‌های بهره‌برداری از دهه‌ی ۸۰ آغاز شده و تا کنون حدود ۱۰۰ هزار پروانه بهره برداری اصلاح شده که از این میزان، ۲۵ درصد آن در دولت دوازدهم صورت گرفته است.

مدیرکل دفتر مدیریت مصرف و ارتقای آب و آبفای وزارت نیرو گفت: تعدیل پروانه‌های بهره‌برداری از چاه‌ها از سال ۱۳۹۵ آغاز شده که تا کنون حدود ۳۶ درصد پیشرفت داشته است.