به گزارش آتیه‌آنلاین به نقل از هفته‌نامه آتیه‌نو، «دینا» دانش‌آموز یکی از دبیرستان‌های تهران این روزها تلاش دارد خود را با آموزش‌های روزانه آنلاین مدرسه همراه و هماهنگ کند. وی درپاسخ به مزایای آموزشی برگزاری کلاس‌های آنلاین می‌گوید: «اینه که نیاز نیست صبح زود از خواب پا بشیم و بریم مدرسه خوبه و با خیال راحت تو خونه ساعت هفت‌ونیم پا می‌شیم و پشت لپ‌تاپ تو کلاس‌ها شرکت می‌کنیم و سرظهر ناهار می‌خوریم عالیه.»
این دانش‌آموز در ادامه در بیان مصادیق مشکلات آموزش آنلاین اضافه می‌کند: «گاهی وقتا یه دفعه‌ای از کلاس خارج می‌شیم و نمی‌تونیم برگردیم به کلاس و یا نمی‌شه تکالیف‌مون رو بارگذاری بکنیم. صدای معلم قطع می‌شه یا صدای دانش‌آموز شنیده نمی‌شه، مودم و اینترنت مختل می‌شه و گاهی هم که مطلبی رو متوجه نمی‌شیم از معلم می‌پرسیم می‌گه ضبط شده کلاس رو گوش کن، اما وقتی گوش می‌کنیم، بازم متوجه نمی‌شیم.»
او در پاسخ به اینکه «آیا خانواده‌ها توانسته‌اند جایگزین مدرسه باشند یا خیر»، اضافه می‌کند: «خونواده‌ها نمی‌تونن تو درس‌های محاسباتی به بچه‌هاشون کمک کنن. در کل خونه‌نشینی خوب نیست، جشن‌ها و اردوهای مدرسه یادش بخیر، خدا کنه زودتر کرونا تموم بشه بریم مدرسه.»
جیمی. دی‌آتن، روانپزشک، در مقاله‌ای در نشریه «سایکولوژی‌تودی» هشدار داده که بیشتر اختلالات بهداشت روان که در بزرگسالی نمود پیدا می‌کند، از دوران کودکی آغاز می‌شود. اختلالاتی که اگر زود شناسایی و درمان نشوند، به طور بالقوه منجر به ضعف در سلامت و پیامدهای اجتماعی می‌شود. او هشدار داده است که تحت‌تأثیر کرونا میلیون‌ها کودک و نوجوان صبح‌ها در خانه یا اتاق شخصی‌شان محبوس هستند. پیامدهای این شرایط منجر به کاهش شدید تحرک کودکان، محدودیت ارتباط آنها با دیگران و مصرف خارج از حد تعادل اینترنت و تلویزیون می‌شود. چالش اساسی در این میان نقشی است که به خانواده‌ها محول شده است. تعطیلی مدارس به معنای تغییر نقش از معلم به والدین است، اما کم نیستند والدینی که برای پذیرش این نقش هم آمادگی کافی ندارند.
عدالت آموزشی در سایه مدرسه آنلاین
لیلا کریمی، دانشجوی دکترای علم ارتباطات اجتماعی که فرزندش دانش‌آموز دبستانی است با اشاره به اینکه خانواده‌ها نمی‌توانند جایگزین مدرسه باشند، به ما گفت: «باید در نظر داشت که همه والدین از نظر دانش و مهارت در سطح یکسانی نیستند. در واقع ساعات کار متنوع و طولانی و بعضاً نداشتن مهارت و تجربه کافی در زمینه آموزش مانع جدی در کمک رساندن و آموزش آنها به فرزندان‌شان در ایام کرونا است. »
وی آموزش آنلاین را یک آموزش سطحی خواند و افزود: «در زمان آموزش آنلاین برای آموختن مفاهیم، تمرکز کافی وجود ندارد و کنترل و ارزیابی واقعی از سطح تحصیلی و رفع اشکال نیز ممکن نیست. تنهایی و نبود بستر اجتماعی شدن در تعامل با همسالان، بی‌تحرکی و مشکلات جسمی ناشی از آن نیز قطعاً تبعاتی به دنبال خواهد داشت.»
کریمی تأکید کرد: «افزایش مهارت‌های معلمان و دانش‌آموزان در استفاده از فضای مجازی و مطالب چندرسانه‌ای از ثمرات مثبت کرونا است و در کنار آموزش حضوری کمک‌کننده خواهد بود، فرصت پیش‌رو هزینه‌های آموزش حضوری را کاهش داده و می‌توان از آن در زمان‌های لازم مانند تعطیلی‌ها استفاده کرد. برای دانش‌آموزانی که امکان حضور فیزیکی در مدارس را ندارند فرصت خوبی است و تا حدودی عدالت آموزشی نیز برقرار می‌شود. »
بروز مشکلات فیزیکی در آموزش آنلاین
این دبیر آموزش و پرورش، استفاده بیش از حد دانش‌آموزان از صفحات مجازی در بروز مشکلات بینایی و کم‌تحرکی آنها مؤثر دانست و گفت: «اگرچه بهره‌مندی از آموزش آنلاین برای همه دانش‌آموزان فراهم نیست، اما دانش‌آموزان بهره‌مند نیز به جهت زیاده‌روی در استفاده از آن دچار مشکلات بینایی، کم‌تحرکی و چاقی می‌شوند. » رفیعی تأکید کرد: «خانواده‌ها هرگز نمی‌توانند جایگزین مدرسه شوند؛ چراکه بسیاری از آنها نه تنها برای رفع مشکلات درسی فرزندان‌شان، اطلاعات و تحصیلات لازم را ندارند، بلکه بعضی اوقات به دلیل مشغله کاری حتی زمان اندکی نیز برای رسیدگی به مشکلات درسی آنها اختصاص می‌دهند.»
این دبیر فیزیک در پاسخ به چشم‌انداز ملی و بین‌المللی وضعیت آموزشی پساکرونا گفت: «ایران به جهت کم‌تجربگی در آموزش رسمی آنلاین، به مراتب از دیگر کشورهای توسعه‌یافته مشکلات بیشتری دارد و خواهد داشت. هم‌اکنون بستر و زیرساخت برقراری ارتباط از راه دور برای تمام مناطق کشور وجود ندارد و متأسفانه بسیاری از دانش‌آموزان مناطق کم‌برخوردار حتی فاقد وسیله ارتباطی برای حضور در کلاس مجازی هستند. با طولانی شدن زمان شیوع کرونا و تداوم آموزش آنلاین، فرصت تعامل، ارتباط فرهنگی و پرورش دانش‌آموزان - بخصوص در پایه‌های مهم پیش‌دبستانی و دبستان- از میان می‌رود. این تنزل روزافزون رشد اجتماعی و فرهنگی در زندگی اجتماعی آینده افراد و جامعه به معضلی بزرگ تبدیل خواهد شد. »
خانواده، جایگزین مدرسه نیست
علی‌نقی نجفی، دبیر فیزیک شهر الیگودرز با اشاره به ارزشمندی تداوم آموزش رسمی کشور در یک سال اخیر در بیان برخی مشکلات آموزش مجازی گفت: «نفس آموزش آنلاین اتفاق خوب و مثبتی است، اما در نبود نظارت و کنترل خانواده با توجه به فضای باز و بی‌حد و مرز اینترنت، ممکن است زمینه‌ساز بروز برخی مشکلات اجتماعی و اخلاقی شود. »
وی در پاسخ به اینکه «آیا خانواده جایگزین مدرسه شده است یا خیر»، تصریح کرد: «به هیچ‌وجه! تعطیلی آموزش حضوری نشان داد که مدرسه و معلم چه خدمات ارزشمندی به جامعه ارائه می‌کرد که اغلب نادیده گرفته می‌شد. همه‌گیری ویروس کرونا آشکار کرد که هیچ چیز نمی‌تواند جایگزین مدرسه و معلم شود. مدرسه به موازات آموزش، حس نوع‌دوستی، تعامل با یکدیگر، گذشت، فداکاری و... را به دانش‌آموزان می‌آموزد؛ مسائل مهمی که این روزها خلاء آموزش گروهی آنها بسیار احساس می‌شود. »
این دبیر فیزیک با اشاره به مسئولیت معلم و دانش‌آموز در ایام کرونا افزود: «آموزگاران باید کلاس‌ها را خوب و بانشاط برگزارکنند، از دانش‌آموزان تکلیف بخواهند و آنها را به صورت حساب شده وادار به درس خواندن، تحقیق و استفاده درست از فضای مجازی کند. البته در کنار آن، خانواده نیز باید نظارت مستمر و تعامل با مدرسه داشته باشند. صدا و سیما نیز می‌تواند مؤثر باشد، اگر درست عمل کند.»
ضرورت آموزش خودمراقبتی به دانش‌آموزان
سید حسن موسوی‌چلک، رییس انجمن مددکاران اجتماعی ایران در گفت‌وگو با آتیه‌نو با ابراز خرسندی از تعطیل نشدن آموزش رسمی در دوران کرونا گفت: «یکی از مهمترین وظایف دولت‌ها در شرایط عادی و حتی در بحران‌ها فراهم کردن بستر آموزش رسمی و همواره آخرین گزینه، تعطیلی آموزش است. خوشبختانه تقریباً یک ماه بعد از کرونا، آموزش رسمی با بهره‌گیری از شبکه‌های تلویزیونی، سامانه شاد و برخی سامانه‌های خاص مدارس و گروه‌های مجازی معلمان ادامه یافت.»
وی با تصریح بر پایین‌تر بودن کیفیت آموزش در فضای مجازی نسبت به آموزش حضوری گفت: «آموزش آنلاین تجربه متفاوتی بود که ما بتوانیم بر توسعه زیرساخت‌های سیستم آموزش کشور کار کنیم و استفاده از این فضا تا حدودی بر سواد افراد در چگونگی کمک کرد. »
موسوی‌چلک با اشاره به اینکه «کارکرد مدرسه تنها محفوظات نیست»، ادامه داد: «نظم‌پذیری در بیدار شدن، خروج و برگشت به موقع مدرسه و منزل با حضور در مدرسه اتفاق می‌افتد. همچنین مسئولیت‌پذیری در قبال سایر دانش‌آموزان، مشارکت در امور مربوط به مدرسه، یادگیری کارهای گروهی و برخی از هنجارها و ارزش‌های اجتماعی در جامعه تنها در تعامل با دیگران رخ می‌دهد.»
وی اضافه کرد: «برقراری ارتباط با همسالان و دوستیابی در فضای مجازی بسیار متفاوت از ارتباط حضوری است. محبت و مهربانی بین دوستان، موتور محرکه مثبتی برای دانش‌آموزان در مدارس بود. آنها وقتی با همسالان خود ارتباط برقرار می‌کنند، فرصت ارزشمندی برای تمرین و یادگیری برخی مهارت‌ها ایجاد می‌شود، یاد می‌گیرند که چگونه سازگار باشند و در مقابل خواسته‌های نابجای دوستان چگونه «نه» بگویند. تصمیم‌گیری در شرایط خاص را می‌آموزند، برنامه‌های اردویی و گروهی، مسابقات ورزشی، برقراری رابطه مؤثر با دیگران و بیان خواسته دلخواه دانش‌آموز تنها در محیط مدرسه محقق می‌شود که در این ایام کاملاً از میان رفته است. »
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران با تصریح بر اینکه هیچ چیز نمی‌تواند جای خلاء آموزش حضوری را پر کند، گفت: «خانواده نمی‌تواند جای محیط اجتماعی مدرسه که برای دانش‌آموزان جذابیت‌های خاصی دارد را پر کند. هرگز آن فضایی که یک دانش‌آموز با همکلاسی‌های خود تجربه می‌کند با سایر اعضای خانواده نمی‌تواند تجربه کند؛ ضمن اینکه توان اعضای خانواده در حد پاسخگویی به سؤالات و نیازهای آموزشی دانش‌آموزان نیست و به‌رغم اینکه امکانات اولیه از جمله گوشی هوشمند را فراهم کرده باشند، اما نمی‌توانند خلاء کارکردهای اجتماعی و روانی را پر کنند. در این میان، حتی بسیاری از خانواده‌ها به دلیل مشغله زیادی که دارند - و گاهی اصلاً حضور ندارند و یا با این فضا بعضاً بیگانه هستند- کلاً کار آموزش را رها کرده‌اند.»
موسوی‌چلک در بیان راهکار کاهش تبعات ناشی از کرونا بر دانش‌آموزان گفت: «خودمراقبتی یکی از مهارت‌های لازم در همه شرایط به ویژه وضعیت بحرانی است و دانش‌آموزان باید بر این موضوع متمرکز شوند و بیاموزند چگونه در این ایام مراقب خودشان باشند و به موازات آن خودمراقبتی خانوادگی و مدارس هم مسأله‌ای ضروری است. همه ما پابه‌پای کسب مهارت تاب‌آوری باید بپذیریم که در بروز این بحران نقشی نداشته‌ایم تا بتوانیم این شرایط را بهتر مدیریت کنیم و از تأثیرات منفی آن کمتر آسیب ببینیم. »
گزارش: مهین داوری، روزنامه‌نگار
نظر شما