به گزارش آتیه آنلاین به نقل از روزنامه اعتماد، در ایران، ناترازی انرژی به دلایل مختلفی از جمله کنترل و تصمیمات دولتی، عدم ارتقای فناوری و عدم انتقال به سیستم‌های انرژی پایدار ایجاد شده است. دولت‌ها در بخش انرژی به‌خصوص نفت و گاز، نقش بسیار مهمی دارند که این کنترل‌ها ممکن است باعث افزایش هزینه‌ها شود چرا که استفاده از فناوری‌های قدیمی و کاهش سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه نوین‌ترین فناوری‌ها، موجب افزایش هزینه‌های تولید و تحویل انرژی می‌شود. این در حالی است که ایران با داشتن منابع انرژی فراوان، می‌تواند از انرژی‌های پایدار مانند باد و خورشید استفاده کند، اما عدم سرمایه‌گذاری در این زمینه‌ها باعث می‌شود که این امکانات به‌ نتیجه نرسد، ضمن آنکه ناترازی انرژی باعث افزایش هزینه‌های تولید و تحویل انرژی می‌شود که در نهایت به افزایش هزینه‌های زندگی مردم منجر می‌شود.

تاثیر منفی ناترازی انرژی بر اقتصاد

افزایش هزینه‌های انرژی می‌تواند تأثیرات منفی بر اقتصاد کشور داشته باشد و به کاهش سرمایه‌گذاری‌ها و رشد اقتصادی منجر شود. ضمن آنکه استفاده از منابع انرژی قدیمی و کاهش سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پایدار، آلودگی‌های محیط زیست را به همراه دارد. سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه فناوری‌های جدید و ارتقای فناوری‌های موجود نیز می‌تواند به کاهش هزینه‌های انرژی کمک کند. سرمایه‌گذاری در سیستم‌های انرژی پایدار مانند باد و خورشید، می‌تواند به کاهش نیاز به منابع انرژی نیز کمک ‌کند و در کنار آن افزایش انتخاب‌های مردمی و کاهش کنترل‌های دولتی در انرژی هم می‌تواند به بهبود انتقال و توزیع انرژی کمک کند. آنچه مهم است ناترازی انرژی در ایران یکی از مشکلات بزرگ اقتصادی و اجتماعی کشور محسوب می‌شود که نیاز به راه‌حل‌های جامع و مداومی دارد که ارتقای فناوری، انتقال به سیستم‌های انرژی پایدار و کاهش کنترل‌های دولتی نیز می‌تواند به بهبود این مساله کمک کند. بر اساس آمارها در حوزه برق در سال جاری ۱۸ هزار مگاوات ناترازی در کشور وجود دارد و پیش‌بینی می‌شود که اگر تولید و توزیع برق رشد نکند، میزان ناترازی برق به ۳۰ هزار مگاوات برسد. ناترازی گاز ۲۵۰ میلیون تا ۳۰۰ میلیون مترمکعب است و آنگونه که در جدول ۷ ماده ۳۷ برنامه هفتم، آمده جبران ناترازی آب به میزان ۱۵ میلیارد مترمکعب در پایان سال پنجم هدفگذاری شده است که این میزان در ۱۰ سال آینده به ۳۰ میلیارد خواهد رسید. روزنامه اعتماد به تازگی از شما خوانندگان گرامی درخواست کرده که با توجه به بحرانی شدن وضعیت «ناترازی‌ها» به صورت عام، نظرات و پیشنهادهای خود را برای حل این چالش بزرگ که گریبانگیر اقتصاد و جامعه ایران شده، ارایه دهید. آنچه در پی می‌آید، صحبت‌های یک اقتصاددان درباره مشکل ناترازی در کشور و ارایه پیشنهادهایی برای رفع آن است. از جمله اینکه این استاد دانشگاه معتقد است یکی از دلایل بروز ناترازی‌ها، تفکر دولتی مبتنی بر رانت و درآمد نفتی و نبود بازیگران بخش خصوصی در اقتصاد است.

ناترازی‌ها در بخش‌های مختلف در حال گسترش است

وحید شقاقی شهری، اقتصاددان و استاد دانشگاه در مورد ناترازی انرژی در کشور به خصوص در بخش برق و گاز بر این باور است که بحث ناترازی‌ها محصول یک نگاه و یک تفکر اقتصادی اشتباه در گذشته بوده که تنها به گاز، برق و آب محدود نمی‌شود و انواع مختلفی از گروه‌ها را در برمی‌گیرد. این کارشناس اقتصادی در ادامه گفت: این ناترازی‌ها هر چند در بخش گاز و برق و بنزین خود را نشان داده است اما در بخش‌های دیگر هنوز خودش را نشان نداده است، یا اثراتش هنوز روشن نیست؛ مثلا ما در ورود و خروج نیروی کار یا ورود و خروج سرمایه انسانی هم ناترازی داریم. به این معنی که سرمایه‌های انسانی ما از کشور در حال خروج هستند و مابه ازای آن جذب سرمایه انسانی نداریم. او ادامه داد: ناترازی‌های دیگری نیز در حوزه‌های پولی و بانکی و... داریم، اما برخی از این ناترازی‌ها ملموس و قابل مشاهده هستند مثل ناترازی بنزین، گاز، برق، اما برخی از ناترازی‌ها مشهود و روشن نیستند، مثل ناترازی در ورود و خروج سرمایه یا ناترازی در ورود و خروج سرمایه انسانی و نیروی کار که ممکن است در آینده حتی اثرات شدیدتری به دنبال داشته باشد.

ناترازی‌هایی که گریبان‌گیر اقتصاد می‌شود

شقاقی شهری تصریح کرد: البته موضوع مهم این است که برخی از ناترازی‌ها مثل ناترازی حوزه آب یا فرونشست زمین جزو مواردی هستند که در آینده گریبان اقتصاد ایران را خواهند گرفت. همه این ناترازی‌ها ریشه در یک تفکر و اندیشه اقتصادی غلط دارد که در کشور حاکم شده است و تا زمانی که ما نتوانیم این تفکر اقتصادی را تغییر دهیم این ناترازی‌ها اصلاح نخواهند شد. او با بیان این پرسش که چرا این ناترازی‌ها ایجاد شده است؟ ادامه داد: این ناترازی‌ها به دلیل عدم سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و عدم سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف اقتصادی بوده و مساله بعدی به دلیل بهره‌وری پایین و قیمت‌گذاری‌های دستوری و محیط اقتصاد کلان است که منجر به بی‌ثباتی و پیش‌بینی ناپذیری اقتصادی شده است. این کارشناس اقتصادی در ادامه گفت: این ناترازی‌ها ریشه‌ای هستند و علت اصلی آن این است که محیط اقتصاد کلان پذیرای بخش خصوصی نشده است و تفکر ما در اقتصاد یک تفکر اقتصادی - رانتی، نفتی و با قیمت‌گذاری‌های دستوری بوده که ماحصل آن این ناترازی‌ها شده است، این در حالی است که اگر کشور به سمت بخش خصوصی می‌رفت و تمرکز خود را بر توسعه بخش خصوصی می‌گذاشت، خلاقیت و نوآوری را در پی داشت. او با بیان اینکه بخش خصوصی ریخت و پاش‌های دولتی‌ها را ندارد، افزود: بخش خصوصی معمولا از تکنولوژی‌های روز استفاده می‌کند و سرمایه‌گذاری‌های خوبی را در اقتصاد انجام می‌دهد.

ناترازی‌ها، پیامد سوء مدیریت‌هاست

شقاقی شهری خاطرنشان کرد: متاسفانه تاکنون اقتصاد را با محوریت تفکر دولتی و منابع متکی به نفت و رانت نفتی اداره کردیم و قیمت‌گذاری‌ها هم دستوری بوده که ماحصل آن عدم سرمایه‌گذاری‌های جدید، عدم بهره‌وری و عدم استفاده از تکنولوژی‌های نو و ایده‌ها و خلاقیت‌های جدید بوده است.

این اقتصاددان افزود: ناترازی‌ها پیامد سوء مدیریت‌هاست و زمانی که اقتصاد را با یک تفکر دولتی نفتی-رانتی اداره می‌کنیم ماحصل آن سوء مدیریت، عدم خلاقیت، حیف و میل منابع و افزایش فساد و قیمت‌گذاری دستوری است. او خاطرنشان کرد: اگر تفکر اقتصادی اصلاح نشود و اقتصاد را به متولی خودش یعنی بخش خصوصی برنگردانیم همچنان این ناترازی‌ها تشدید خواهد شد، اما اگر به بخش خصوصی میدان بدهیم می‌تواند در بخش برق، توسعه نیروگاه‌ها و انرژی‌های پاک سرمایه‌گذاری کند اما با قیمت‌گذاری‌های دستوری، انحصارها و ذی‌نفعانی که در دولت‌ها حضور دارند اجازه حضور بخش خصوصی را ندادیم. شقاقی شهری در خاتمه گفت: آنچه مهم است به دنبال حل ناترازی‌ها با تفکرات دولتی نباید بود، چرا که ناترازی‌ها محصول تفکر دولتی هستند. این در حالی است که اگر به بخش خصوصی میدان داده شود و قیمت‌گذاری‌های دستوری حذف شود و محیط را برای بخش خصوصی فراهم کنیم و نظام رقابت را برای بخش خصوصی فراهم کنیم این بخش هم در زیرساخت‌ها سرمایه‌گذاری می‌کند و از تکنولوژی‌های روز استفاده می‌کند.