قائدنیای جهرمی با ابراز نگرانی از گرایش روزافزون نوجوانان و جوانان زیر ۱۸ سال کشور به مصرف مواد اعتیادآور از جمله سیگار، قلیان، حشیش، ماری‌جوانا و گل، در خصوص اشکال اختلال مصرف در کودکان می‌گوید: گاهی فرد به طور مستقیم مصرف‌کننده است و یا به دلیل قرارگرفتن در محیط آلوده و تنفس در آن فضا درگیر مصرف مواد می‌شود.
او ادامه می‌دهد: اعتماد به نفس پایین و ضعف در مهارت‌های زندگی تأثیر چندانی در گرایش فرد به مصرف مواد مخدر و روانگردانها در دوران کودکی ندارند و در این دوره سنی خانواده مهم‌ترین عامل در تمایل کودک به مصرف مواد به حساب می‌آید.
این روانشناس بالینی والدین مصرف‌کننده را اثرگذارترین افراد در ترغیب کودک به مصرف مواد می‌داند و تأکید می‌کند: اگرچه والدین درگیر مصرف مواد در این زمینه مؤثرند اما در این میان نمی‌توان از نقش تشدیدکننده وضعیت اقتصادی ناسالم خانواده، بیکاری و یا طلاق در تمایل به مصرف مواد مخدر از سوی کودکان غفلت کرد.
این مشاور بالینی همچنین بر عوامل اجتماعی در گرایش کودک به مصرف مواد تأکید می‌کند و می‌گوید: محل سکونت ناسالم و همسالان درگیر مواد از جمله عوامل اجتماعی اثرگذار در این زمینه‌اند. بنابراین در راستای توقف سرعت افزایش آمار اعتیاد و به ویژه در کودکان دارای سوء مصرف علاوه بر افزایش راه‌اندازی مراکز خانه امن، در زمینه ایجاد فضاهای ورزشی و شاد به منظور برون‌ریزی احساسات مردم و به‌ویژه کودکان باید در کشور اقدامات عاجلی در دستور کار قرار گیرد.
آمارهای هشداردهنده
به مرور که منافع مادی فروش مواد مخدر و روانگردانها در تجارت آشکار شده، سوداگری آن در تمام جهان گسترش پیدا کرده و روز به روز این مواد در حال قربانی‌گرفتن نیروی فکری و جسمی افراد هستند. تحقیقات متعدد نشان می‌دهند که مصرف مواد مختلف ممنوعه مانند مکمل‌ها، موادمخدرها، روانگردانها و داروهای بدون تجویز پزشک از مشکلات عمده و بزرگ در دنیا به شمار می‌آیند. علاقه به مصرف این مواد در سطح بین‌المللی همچنان در حال افزایش بوده و توجه به این نکته می‌تواند هشداردهنده باشد.
مطالعات این حوزه نیز به نتایج قابل تأملی در این زمینه دست یافته‌اند. این که سن اعتیاد در اکثر کشورها رو به کاهش است و نتایج بسیاری از تحقیقات نشان می‌دهد که میانگین سن شروع مصرف سیگار بین ۱۱-۱۲ سالگی بوده و مصرف اکثر مواد ممنوعه در نوجوانی شروع می‌شود. البته برخی تحقیقات نیز زمان اوج مصرف را در پایان نوجوانی و ابتدای جوانی گزارش کرده‌اند.
مسئله مهم دیگر، تغییر مواد مصرفی است. به تدریج با افزایش گرایش مردم از مصرف مواد مخدر طبیعی به سمت مصرف مواد مخدر مصنوعی مانند هرویین، اکستاسی و ...، درصد افراد معتاد به این مواد نیز بیشتر شده و سن اعتیاد نیز کاهش پیدا کرده است.
یک مقاله پژوهشی با عنوان «بررسی میزان شیوع مصرف مواد مخدر در دانش‌آموزان ایرانی و ویژگی‌های جمعیت شناختی مرتبط با الگوی مصرف این مواد» در سال ۱۳۹۴ نشان داده که شیوع مصرف مواد مخدر در بین پسران دانش‌آموز ایرانی ۵.۲۵ درصد و در بین دختران دانش‌آموز ایرانی ۳.۷۵ درصد بود.
محمود شیخ، دانشیار دانشگاه تهران و علی کاشی، استادیار پژوهشگاه تربیت بدنی و علوم ورزشی نویسندگان مقاله موردنظر در تحلیل نتایج بررسی خود نکاتی را مطرح کردند. اینکه مهم‌ترین متغیرهای اثرگذار در مصرف این مواد شامل میزان ساعات بیکاری فرد، مصرف سیگار، تعداد فرزندان خانواده، میزان تحصیلات مادر، شغل پدر، داشتن فعالیت‌های ورزشی، نمره آگاهی کلی از وضعیت مصرف مواد مخدر و روان‌گردان، مصرف مواد نیروزا توسط دانش‌آموز و میزان شناخت نام موادمخدر و روان‌گردان است.
نویسندگان همچنین با اشاره به اینکه مصرف مواد مخدر و روانگردانها در بین دانش‌آموزان ایرانی دارای نرخ شیوع بالایی است بر لزوم تدوین برنامه‌های پیشگیری با توجه به کنترل متغیرهایی اثرگذار در مصرف این مواد تأکید کردند.
دلایل و عوامل اصلی خطرزا
کامل دلپسند، جامعه‌شناس در گفت‌وگو با آتیه‌آنلاین در مرور دلایل اصلی و عوامل خطرزای مصرف مواد روان گردان و یا مخدر می‌گوید: نتایج تحقیقات متعدد انجام شده بر روی این مواد نشان می‌دهد که حدود بیست متغیر به عنوان دلایل اصلی و یا عوامل خطرزای مصرف مواد روان‌گردان و یا مخدر شناخته شده‌اند. فشارهای روحی و روانی و حالات انگیزشی و هیجانی، تمایل برای افزایش شور و هیجان و ارتباط اجتماعی و خوش مشربی از دلایل مهم هستند. وضعیت اقتصادی – اجتماعی و عمدتاً درآمد کم بسیار اثرگذار است. مصرف مواد توسط دوستان و همسالان، والدین و همکاران و نداشتن شغل نیز از دلایل اصلی‌گرایش به مصرف مواد هستند.
دلسپند با اشاره به تأثیر کنترل کم خانواده به عنوان یک عامل دیگر خطرزای گرایش به مصرف مواد مخدر تأکید می‌کند که عدم آموزش فرد، ضعف آموزش خانواده، داشتن نگرش مثبت به این مواد بی‌توجهی والدین و یا مشکلات درون خانواده، عملکرد تحصیلی ضعیف یا شکست تحصیلی نیز در این زمینه آثار تخریبی به جا می‌گذارند.
او می‌گوید: رفتارهای بزهکارانه، کنجکاوی و کسب حالات غیرهوشیارانه، داشتن استرس زیاد، مصرف تنباکو و کانابیس و انگیزه افزایش قوای جنسی از دیگر دلایل اصلی مصرف مواد روان‌گردان و یا مخدر هستند. با کنترل این موارد می‌توان گامی مهم در جهت کاهش مصرف این مواد برداشت.
این جامعه‌شناس عوامل دیگری مانند در دسترس بودن و قاچاق مواد در افزایش تعداد نوجوانانی‌که به مصرف مواد مخدر اقدام می‌کنند بسیار مؤثر می‌داند.
دلپسند با اشاره به آمار نتایج پژوهش سازمان ملل متحد در خصوص پیامد مصرف مواد مخدر و روانگران‌ها می‌گوید: سوء‌مصرف مواد اعتیادآور نه تنها زندگی شخصی افراد را از هم می‌پاشد، بلکه ارزش‌ها و هنجارهای جامعه را نیز در معرض خطر قرار می‌دهد. پژوهش سازمان ملل در سال ۱۹۸۹ نشان می‌دهد که ۲۰ تا ۳۵ درصد از خودکشی‌ها، ۶۲ درصد از نزاع‌ها و درگیری‌ها، ۴۹ درصد از قتل‌ها، ۶۸ درصد از درگیری‌های منجر به قتل، ۵۲ درصد از تجاوزهای جنسی، ۵۰ درصد از مرگ‌و میرهای ناشی از سوانح رانندگی، ۳۸ درصد از کودک آزاری‌ها و ۵۰ درصد از همسر آزاری‌ها مربوط به مصرف این مواد بوده است.
او می‌افزاید: بروز اینگونه از مسائل و آسیب‌ها نشان دهنده ضرورت اتخاذ راهکارهایی در راستای به حداقل رساندن اثرات یاد شده از طریق شناساندن داروهای ممنوعه و عوارض جانبی مصرف آنها به آحاد جامعه به ویژه نوجوانان و جوانان است. در صورت توجه به این مهم، علاوه بر کاستن از دامنه خطرات جدی تهدیدکننده سلامت جوانان، از هزینه گزافی که بر دولت و خانواده‌ها به منظور بهبود افراد آسیب‌دیده تحمیل می‌شود، جلوگیری خواهد شد.
نظر شما