رضا دهقان در گفت‌گو با آتیه‌آنلاین کارآفرینی اجتماعی را تلفیقی از کارآفرینی با مسائل اجتماعی خواند و گفت: این شکل از کارآفرینی تلاش دارد که در مسیر رفع مسایل اجتماعی حرکت کند. کارآفرینی اجتماعی فعالیتی است که کارآفرین با بهره‌گیری از مهارت‌های کارآفرینانه خود و براساس مدل‌ها، تئوری‌ها و فرایند کارآفرینی انجام می‌دهد اما محور، علت و اصل انجام این فعالیت کارآفرینانه بر حل یک مسأله اجتماعی متمرکز است.

وی افزود: در کارآفرینی به‌رغم اینکه دنبال فرد به دنبال یک ارزش افزوده و ریسک‌پذیر است از طرفی نتیجه و خروجی فعالیت نیز می‌تواند مکانیسمی برای پاداش یا رضایت‌مندی او از کارآفرینی باشد.

دهقان گفت: انتظار می‌رود در سازمان‌هایی که ماهیت مدیریت مسائل اجتماعی دارند از جمله سازمان‌های مرتبط با حوزه‌های محیط زیست، منابع طبیعی، فعالیت‌های بشردوستانه، مددجویی و کمک‌های خیریه، ارائه‌دهندگان خدمات سلامت‌محور، پزشکی، درمانی و بهداشتی که به عموم مردم خدمات ارائه می‌دهند به این مهم توجه داشته باشند.

گستره وسیع کارآفرینی اجتماعی

این مدرس دانشگاه ادامه داد: به عبارت دیگر، اساساً هر سازمان، صنعت یا بخش خدماتی با ماهیت اجتماعی و یا ارائه‌دهنده آموزش‌های عمومی می‌توانند در زمینه کارآفرینی ورود کنند.

وی افزود: می‌توان از ظرفیت دانش و مهارت‌های کارآفرینی با تمرکز بر ماهیت و ظرفیت قانونی این سازمان‌ها در راستای حل مشکلات اجتماعی در گستره یک محله، شهر، منطقه، کشور و یا حتی فراتر از یک کشور بهره جست.

این مدرس کارآفرینی گفت: در کارآفرینی شناسایی خلاء‌ها، مسائل، مشکلات و تحلیل و اولویت‌بندی درست آنها می‌تواند در موفقیت روند کارآفرینی اجتماعی مؤثر باشد.

چالش های کارآفرینی اجتماعی

دهقان بزرگترین چالش پیش‌روی کارآفرینی اجتماعی نبود شناخت کافی از مأموریت‌های سازمانی خواند و افزود: اگر در سازمان‌ها تحلیل و رصد صحیح و مناسب از جریان اطلاعات وجود نداشته باشد، همچنین شناخت دقیق از فلسفه وجودی یا مأموریت راهبردی به سمت چشم‌انداز یا اهداف کلان و جایگاه متعالی سازمان سازمان وجود نداشته باشد.

او ادامه داد: مهم تر اینکه هیچ تصوری از مسیر پیمایش وضعیت کنونی تا مطلوب در آینده نداشته باشند در چنین شرایطی این سازمان‌ها در انجام فعالیت کارآفرینانه اجتماعی یا شکست خواهند خورد و یا نمی توانند با حداکثر اثربخشی به هدف خود در استقرار کارآفرینی اجتماعی دست پیدا کنند.

وی تأکید کرد: بنابراین آنچه که در روند کارآفرینی اجتماعی به عنوان یک اصل مدنظر باید قرار بگیرد یک تحلیل استراتژیک و درست و صحیح و دقیق از وضعیت آن سازمان و نهادی است که اساساً ماهیت آن نهاد حل مسائل اجتماعی در گستره مشخصی هست. اگر این اتفاق به درستی انجام شود قاعدتا مسیر کارآفرینی اجتماعی توسط آن سازمان‌ها و مجموعه مدیران آنها می‌تواند مسیر درست، مؤثر و نتیجه‌بخشی باشد.

دهقان با اشاره به اینکه کارآفرینی یک مفهوم نزدیک با مسئولیت‌اجتماعی است، افزود: آنچه که می‌توانیم مورد توجه جدی قرار دهیم این است که در تمام دنیا مسائل مرتبط با کارآفرینی اجتماعی همانند مسائل مرتبط با مسئولیت اجتماعی می‌تواند در اندازه و سطح متفاوتی توسط دولت‌ها و ملت‌ها مورد توجه قرار گیرد.

این مدرس دانشگاه توضیح داد: اساساً می توان گفت که کارآفرینی اجتماعی علی‌الرغم اینکه فعالیتی کارآفرینانه و نزدیکی مفهومی‌ای با حوزه‌های اقتصادی، کسب و کار، ریسک پذیریری، تشخیص و خلق فرصت‌ها است و بعضاً تطابق دارد اما اساساً این جنس از کارآفرینی با رویکرد انساندوستانه و جامعه‌پذیری در راستای حل تعارضات و مشکلات اجتماعی اتفاق می افتد.

وی افزود: در هر یک هر از جوامع بشری که با موضوعی به نام بشریت یا انسان سروکار دارند اساساً موضوع کارآفرینی اجتماعی نیز به القوه موضوعیت دارد. مهم این است که جمعی از یک جامعه، یک گروه یا تیم یا به عبارتی جمعی از انسان‌ها دور هم قرار می گیرند و با نگاه و الگوهای کارآفرینی به مسائل اجتماعی می پردازند و حل مسأله می کنند.

لزوم اهمیت بخشی بر کارآفرینی اجتماعی در جوامع اسلامی و اخلاق محور

دهقان گفت: کارآفرینی اجتماعی بسیار ارزشی‌تر از سایر شقوق کارآفرینی است چرا که این شکل از کارآفرینی موضوع رفع مشکلات انسان‌هاست. انسان اشرف مخلوقات است و در ادیان الهی و به خصوص در دین اسلام تمرکز بر رفع مسائل اجتماعی برای فراهم‌ کردن مسیر تعالی و کمال او تأکید شده است. بنابراین به هر میزان در ادیان الهی به سمت مباحث متعالی‌تر در حوزه کرامت انسانی قرار می گیریم ناخودآگاه موضوع کارآفرینی اجتماعی اهمیت و جایگاه والاتر و بالاتری پیدا می‌کند.

این مدرس دانشگاه ادامه داد: ما در حقیقت باید خود را در چنین شرایطی ببینیم که بر مبنای ارزش‌های اسلامی و فرهنگ متعالی برگرفته از دین اسلام و مکتب تشیع بتوانیم مفاهیم کارآفرینی اجتماعی را عینیت ببخشیم و در جامعه اسلامی خود از الگوهای کارآفرینی اجتماعی مثال‌های بیشتری به نسبت آنچه که در سطح دنیا مطرح هست عرضه کنیم.

دهقان افزود: این کار مسئولیت ما را سنگین‌تر می کند. در کشور ما وظایف متخصصان مدیریت و کارآفرینی ، وظایف مدیران سازمانها و نهادهای دولتی و عمومی و مسئولیت افرادی که مصادیق فعالیت های کارآفرینی اجتماعی هستند سنگین می شود چرا که باید بتوانند فعالیت‌های کارآفرینانه اجتماعی خود را با کمک دانشگاهیان و متخصصان حوزه کارآفرینی روشمند کنند. تلفیقی از تجربیات کارآفرینی اجتماعی را با متدلوژی ها و تئوری های کارآفرینی اجتماعی داشته باشند که بتوانند در سطح بین‌الملل نیز مدل‌های موفق و تجربیات مؤثری در کارآفرینی اجتماعی مستند و منعکس کنند و در نهایت فرهنگ سازی عمومی در این حوزه در سطح جامعه مؤثر واقع شود.

لازمه توسعه و ارتقاء کارآفرینی اجتماعی

وی گفت: اگر بتوانیم به یک زبان و مفهوم مشترک درعرصه جهانی از کارآفرینی اجتماعی برسیم، همچنین شناخت ما از وضع موجود و مسائل و مشکلاتی که با آن مواجه هستیم و به موازی آن به یک ادبیات علمی‌، به روز و با مفهوم و زبان مشترک راه حل‌ها و روش‌های حل مسائل مرتبط با جامعه در د نیا برسیم قائدتاً می توان در حوزه تولید دانش با محوریت کارآفرینی اجتماعی در عرصه جهانی نقش آفرین باشیم.

دهقان افزود: شخصاً دیدگاه من این است که جمهوری اسلامی ایران در زمینه کارآفرینی اجتماعی حتی نقش پیشرو، پیشران و راهبر را در دنیا دارد چرا که در فرهنگ و تمدن دیرینه ما همواره بر مسائل اجتماعی و رفع مشکلات و دغدغه مردم ایران تأکید می‌شود بوده .

وی ادامه داد: اساساً نگاه مردم ایران همواره نگاهی جامعه پذیرانه و تعامل محور با تمام مردمان دنیا بوده است و این نگاه نشان می دهد که مردمان روحیه کارآفرینی اجتماعی قوی تری دارند و ذاتاً دنبال کارآفرینی اجتماعی هستند. این ذات و خصوصیت از گذشتگان به جا مانده و هرچه قدر در این مسیر رویکرد ارزشی، فرهنگی و اخلاقی تکامل بیشتری در طول زمان پیدا کرده بر میزان روحیه کارآفرینی اجتماعی مردم نیز افزوده شده است.

دهقان با اشاره به برخی از نگاه ها و سوء برداشت های اشتباه نسبت به کارآفرینی اجتماعی گفت: ممکن است مشکلاتی در این حوزه وجود داشته باشد، سوءاستفاده هایی که ممکن است برخی با عنوان کارآفرینی اجتماعی داشته‌باشند که در این گونه موارد تأکید بر سودآوری و فعالیت اقتصادی کسب و کارهایی است که باید که در اصل بررفع مشکلات اجتماعی متمرکز باشند در چنین شرایطی به جای تأکید بر مسائل اجتماعی برمسائل اقتصادی فرد یا افرادی که کسب و کار راه اندازی کرده اند توجه می شود و رویکرد کارآفرینی اجتماعی او را تحت شعاع قرار می‌دهند.

گفت و گو: مهین داوری