اعتماد در گفتگو با آتیه آنلاین درباره زلزله احتمالی در شهری به بزرگی تهران گفت: زلزله برای زمین، همانند نفس‌کشیدن برای انسان است. بنابراین آنچه مهم به نظر می‌رسد آمادگی شهرها برای مقابله با این حادثه طبیعی است. با وجود ساختمان های بی بادبند و غیرمقاوم و عدم امکان دسترسی به مراکز درمانی و امدادی بیم بروز تلفات سهمگین ناشی از وقوع زلزله را در شهرها چندین برابر افزایش می دهد.

او با اشاره به نتایج مطالعات خود درباره آمادگی شهرهای ایران در برابر زلزله گفت: کشور ما یکی از زلزله‌خیزترین کشورهاست و تهران بیش از دیگر شهرها در معرض وقوع زلزله قرار دارد. نتایج مطالعات نشان می‌دهد یکی از دلایل دو چندان شدن خسارات ناشی از زلزله، ساخت‌وساز بر روی گسل‌هاست.

اعتماد با اشاره به اظهارنظر برخی از مسئولان درباره عدم ساخت ساختمان‌ها بر روی گسل‌های شهر تهران افزود: بعضاً مسئولان به دلیل عدم آگاهی اظهارنظر کردند که در تهران گسلی وجود ندارد و یا ساخت‌وسازی بر روی گسل‌ها صورت نگرفته است. در صورتی که بر خلاف این اظهارنظرها، ساختمان‌هایی وجود دارند که در حریم و یا روی گسل‌ها بنا شده‌اند. گسل‌ها حتما و باید دارای حریم باشند. متخصصان زلزله بر اساس نوع، عمق، عرض و پهنای گسل، حریم را مشخص می‌کنند.

ضرورت ایجاد دسترسی های متعدد به مراکز درمانی و امدادی

توزیع مناسب مراکز درمانی، امدادی و ستاد مدیریت بحران در شهر یکی از موارد مهم دیگر در کاهش خسارات ناشی از زلزله است که این دانش آموخته معماری و شهرسازی در ادامه به آن اشاره کرد و گفت: این مراکز نباید در یک نقطه از شهر متمرکز باشند. باید در نقطه نقطه شهر ایجاد شوند که اگر نقطه و یا نقاطی از شهر تخریب شد امکان دسترسی به مراکز در دیگر نقاط وجود داشته باشد.

این دانش‌آموخته معماری و شهرسازی با اشاره به اهمیت امکان دسترسی‌های متعدد به امکانات درمانی و امدادی در زمان وقوع افزود: زمانی که یک منطقه تخریب و جاده‌ای مسدود می‌شود باید جاده‌های دیگری وجود داشته باشد. بنابراین در طرح ایجاد شبکه رفت‌وآمد شهری، باید دسترسی‌های متعددی برای نقاط حساس و مهم تعبیه و ایجاد شود.

اعتماد افزود: وجود فضاهای باز و گسترده مانند پارک‌ها و جاهای امن برای فرود هلیکوپتر نیز باید در نظر گرفته شود. حتی ساختمان‌های امن بلندمرتبه نیز می‌توانند مکان‌های مناسبی برای فرود هلیکوپتر باشند. در این صورت انتقال و جابه‌جایی مجروحان و امدادرسانی آسان‌تر می‌شود.ا

نبود امکان امدادرسانی عامل مهم تلفات بالای انسانی زلزله

او با اشاره به نتایج مطالعه‌ای درباره پیش‌بینی میزان خسارات زلزله احتمالی تهران گفت: نزدیک 10 تا 20 سال گذشته اعلام شد که اگر زلزله‌ای در تهران رخ دهد در دقایق اولیه وقوع نزدیک 2 میلیون نفر جان خود را از دست می‌دهند در صورتی که بیشتر از این تعداد به دلیل عدم امکان و یا تأخیر در امدادرسانی فوت خواهند کرد.

اعتماد از ایجاد فضاهای مناسب برای اسکان افراد پس از وقوع به عنوان یکی دیگر از ضرورت‌های آمادگی شهر در برابر زلزله اشاره کرد و افزود: پارک‌ها و استادیوم‌های مناسب و ایمن باید وجود داشته باشند که زلزله‌زدگان بتوانند در آنها با برپایی چادر و کانکس اقامت کنند.

اشتباه بزرگ ساخت بیمارستان ها بر روی گسل ها و مسیل ها

وی بر امن بودن ساختمان‌های مهم شهر نیز به عنوان یک ضرورت دیگر تأکید کرد و گفت: بیمارستان‌ها و ستادهای امداد و نجات و دیگر مراکز مهم خدماتی باید ایمن باشند. متأسفانه به این مهم در کشور ما توجه نمی‌شود. در بازدید از مناطق زلزله‌زده برازجان به عینه دیدیم بیمارستان نوسازی که باید به عنوان مرکز درمانی اصلی شهر برای معالجه مجروحان مورد استفاده قرار می‌گرفت متأسفانه مجبور شده بودند به سبب اینکه بیمارستان بر روی یک مسیل ساخته شده بود و دیوارهای آن ترک‌های عجیبی برداشته بود آن را تخلیه کنند. این مسأله مایه شرمساری و گریه‌آور است.

اعتماد در ادامه با اشاره به مقاوم‌سازی اغلب ساختمان‌ها در کشور ژاپن گفت: در سفری به ژاپن در طبقه نهم هتلی ساکن بودم. به ناگاه با وقوع زلزله سرآسیمه از اتاق گریختیم. بعد خروج از اتاق متوجه شدیم که به دلیل امن و مقاوم بودن هتل کسی جز ما از اتاقش خارج نشده و آب از آب تکان نخورد.

این مهندس معمار در ادامه بر اهمیت مقاوم‌سازی ساختمان‌ها تأکید کرد و افزود: مقاوم‌سازی یکی از اقدمات مفیدی است که در شهر می‌توان انجام داد. مقاوم سازی نسبت به تخریب کامل و ساخت مجدد کم هزینه‌تر و عملی‌تر است.

اعتماد در ادامه با اشاره به عضویت خود در «مؤسسه دیده‌بان لرزه‌ای»، درباره اقدامات این مؤسسه در راستای مقاوم‌سازی ساختمان‌ها گفت: این گروه عمدتاً متشکل از متخصصان زلزله بود اما معماران، اقتصاددانان و جامعه‌شناسان نیز در آن عضویت دارند. مؤسسه تجارب اندکی در حوزه مقاوم‌سازی ساختمان‌ها دارد. اواخر دهه80 قرار شد با مشاوره این مؤسسه ضمن اعلام داوطلبانه ساکنین، تعدادی از ساختمان‌های مسکونی منطقه ۱۰ با اعطای وام 5 میلیون تومانی مقاوم‌سازی شوند.

مؤسسه پیشنهاد داد که صندوقی متشکل از دیده‌بان لرزه‌ای‌، مالک و مشاوران تشکیل و مبلغ وام به حساب صندوق واریز شود اما بانک نپذیرفت و نخستین وامی که به مالک پرداخت شد او از مقاوم‌سازی واحد مسکونی خود سرباز زد و تسهیلات کم‌بهره را در جای دیگری مورد استفاده قرار داد و طرح ما متوقف شد. در آن بازه زمانی تنها ساختمان یک حسینیه مقاوم‌سازی شد.

اعتماد با اشاره به مقاوم‌سازی برخی ساختمان‌های بروجرود بعد از اولین زلزله گفت: این شهر پس از زلزله اول دوباره شاهد وقوع زلزله دیگری بود که خوشبختانه ساختمان‌های مقاوم‌سازی شده در زلزله های بعدی چندان تخریب نشدند.

ساختمان‌هایی بی بادبند

این دانش‌آموخته معماری با اشاره به اینکه «به‌کارگیری بادبند یا مهاربند در ساختمان‌ها ضرورتی انکارناپذیر است»، افزود: شاهد بودم که متأسفانه در منطقه 10 تهران اغلب از بادبند اجاره‌ای در ساخت‌و سازها استفاده می‌شد. مهاربند قبل از بازدید مسئول شهرداری و مهندس ناظر گذاشته و بعد بازدید، برداشته می‌شد. در این صورت دیوار معمولی ای ساخته می‌شد که هیچ مقاومتی در برابر زلزله نداشت.

اعتماد گفت که این موضوع را مانند بسیاری از تخلفات معماری و شهرسازی گزارش کردند اما گوش‌شنوا و مسئولی نیافتند و او در ادامه تأکید کرد: آن کسی که این مسایل را می‌بیند و متوجه نمی شود یا ناآگاه است که نباید ناظران ناآگاه و بی‌سواد برای نظارت بر پروژه‌ای انتخاب شوند و یا اینکه می‌بیند اما چشمش را می‌بیند که گناه و تقصیر بیشتری متوجه او می‌شود.

گفت و گو: مهین داوری