کمی درباره فعالیت‌های شرکت کاغذسازی کاوه توضیح می‌دهید؟
کاوه یکی از شرکت‌های تولیدکننده کاغذ بسته‌بندی در کشور است که بیش از ۳۰ سال قدمت دارد و از قدیمی‌ترین شرکت‌های ایران محسوب می‌شود. این کارخانه در شهرستان ساوه واقع شده و تمام محصول خود را با استفاده از آخال (یا همان ضایعات کارتن بازیافتی) تولید می‌کند. محصولات این شرکت نیز شامل تست لاینر، فلوتینگ و لاینر است که برای ساخت کارتن بسته‌بندی به کارگاه‌ها و کارخانه‌های ورق‌سازی ارائه می‌شود.

یکی از مباحث اساسی در صنایع و صنعتی مانند کاغذ بحث‌های زیست‌محیطی است. رویکرد شما در این حوزه برای حفاظت از محیط زیست چگونه بوده است؟
همان‌طور که اشاره شد کاغذ تولیدی این شرکت بازیافتی است. در فرایند تولید کاغذ بازیافتی به ازای تولید یک تن کاغذ از قطع ۱۷ اصله درخت جلوگیری می‌شود و بدین‌ترتیب ما سالانه ۴۶۰ هزار اصله درخت را برای طبیعت حفظ می‌کنیم و مساحتی بالغ بر ۲ هزار زمین فوتبال، زیر سایه درختان باقی می‌ماند.

وضعیت تجهیزات شما چگونه است؟
ماشین‌آلات تولید کاغذ ما از قدمت بسیار بالایی برخوردارند. ماشین خط یک، حدود یک صد سال عمر دارد و ساخت ماشین خط دو به ۶۰ سال قبل بازمی‌گردد. این ماشین‌آلات در گذر زمان مورد بازسازی و نوسازی قرار گرفته‌اند، اما با گذر عمر و فرسودگی نمی‌توان جنگید. در این مدت نیز تلاش پرسنل این مجموعه چرخ‌های این کارخانه را در گردش و تولید نگه داشته است.

با توجه به وضعیت بسته‌بندی در دنیا جایگاه ایران را چطور ارزیابی می‌کنید؟
دنیا اینک در صنعت بسته‌بندی بیشتر به سمت استفاده از کاغذ بسته‌بندی پیش می‌رود و ترجیح هم این است که در این عرصه برای حفاظت از محیط زیست از مواد بازیافتی استفاده شود. علاوه بر این، تولید کاغذ از آخال حداقل ۶۰ درصد صرفه‌جویی در مصرف انرژی را به همراه خواهد داشت. اکنون حتی اعماق اقیانوس‌ها به مواد پلاستیکی و حتی بطری‌های شیشه‌ای نیز آلوده شده بر همین اساس کاغذ برای بسته‌بندی ارجحیت دارد؛ چراکه قابلیت بازیافت دارد. علاوه بر این، کاغذ بسته‌بندی نقش بسیار ویژه‌ای در رشد اقتصادی کشورها دارد؛ چراکه می‌توان گفت مانند دماسنج اقتصاد است. اگر در کشوری صنایع مختلف خوب کار کنند برای بسته‌بندی محصولات خود به کاغذ نیاز خواهند داشت و در شرایطی که اقتصاد خوب باشد، مصرف کاغذ بسته‌بندی نیز افزایش می‌یابد که این موضوع نشان‌دهنده رشد اقتصادی کشورهاست. البته باید به این نکته نیز توجه داشت که ما هنوز از نظر استانداردهای جهانی در زمینه مصرف کاغذ بسته‌بندی فاصله‌ای قابل توجه داریم. در دنیا سرانه مصرف این نوع کاغذ در برخی کشورها به ۶۰ کیلوگرم رسیده و در کشورهایی مانند چین این نرخ به‌شدت بالاست. این موضوع نشان می‌دهد دنیا به سمت استفاده از این کاغذها در حرکت است و جا دارد ما در این زمینه در کشورمان بیشتر کار کنیم. سیاستگذاران کلان صنعت لازم است توجه بیشتری به بسته‌بندی داشته باشند؛ چراکه این صنعت فروشنده خاموش است، اما اگر مواد اولیه این صنعت تأمین نشود با مشکلات متعددی مواجه خواهیم شد. اکنون هم شاید تا حدی دیر شده اما امید داریم قوانین خوبی در این خصوص وضع شود تا سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته به ثمر رسد.

در بازیافت کاغذ درآمدزایی بالایی وجود دارد. اکنون شرایط چگونه است؟
متأسفانه در کشور ما قاعده و قانون مشخصی درباره بازیافت کاغذ، جمع‌آوری و استانداردسازی آخال وجود ندارد و آمارهای بسیار متفاوتی در این عرصه عرضه می‌شود. با توجه به اینکه نهادی مسئولیت این کار را برعهده ندارد، آمار دقیقی در این بخش وجود ندارد، اما به طور تقریبی می‌توان گفت سالانه حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار تن کاغذ در کشور بازیافت می‌شود که جمع‌آوری این ضایعات یا از سوی کارگاه‌های شهرداری یا از سوی افرادی که در خیابان‌های شهر به جست‌وجوی سطل پسماندها می‌پردازند، صورت می‌گیرد و به دلیل فقدان متولی مشخص، ما از دسترسی به آمار دقیق محرومیم.

آیا واردات آخال هم داریم؟
سالانه حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار تن آخال باکیفیتی به مراتب بهتر از آخال داخلی از کشورهایی مانند عراق و چند کشور همسایه وارد می‌شود که باید موانع واردات این کالا را برداریم تا واردات این بخش بتواند کیفیت پایین آخال داخلی را جبران کند.

دلیل بهتر بودن کیفیت آخال وارداتی چیست؟
طبق استانداردهای جهانی، کاغذ بسته‌بندی تا هشت بار امکان بازیافت دارد؛ چراکه در غیر این صورت طول الیاف کاغذ تولیدی کاهش می‌یابد، اما در ایران شاهدیم گاه یک کاغذ تا ۲۵ بار هم مورد بازیافت قرار می‌گیرد که بر این اساس طول الیافی که باید مکمل این کاغذها باشد ،کاهش می‌یابد و به ناچار باید از مواد شیمیایی برای کاهش طول الیاف استفاده کرد. به همین دلیل، آخال وارداتی کیفیت به مراتب بالاتری دارد و ضایعات غیرسلولزی آن نیز کمتر است؛ چراکه آنجا بر اساس استانداردهای جهانی کاغذهای بازیافتی جمع‌آوری می‌شوند.

آیا می‌توان با فرهنگسازی در این زمینه از واردات آخال خارجی بی‌نیاز شد؟
با قاطعیت می‌توان گفت حتی اگر فرهنگسازی کافی صورت گیرد و تمام ظرفیت کاغذهای بازیافتی نیز مورد استفاده واقع شود همچنان با توجه به حجم کارخانه‌ها و ظرفیت آنها نیاز به واردات مواد اولیه داریم. این روند اتفاقی است که نه‌تنها در ایران بلکه در تمام کشورهای بزرگ تولیدکننده کاغذ از جمله چین نیز رخ می‌دهد. به همین دلیل اکنون کشوری مثل چین که از تولیدکنندگان اول این حوزه است از تمام شهرهای بزرگ دنیا که دارای بندر هستند برای بارگیری آخال بهره می‌گیرد و در نهایت ایران نیز در هر شرایطی نیاز به واردات آخال دارد و درغیر این صورت شرایط مطلوب نخواهد بود.

در بخشی از صحبت‌های خود درباره کاغذ کاوه به قدیمی شدن تجهیزات اشاره کردید. نوسازی این دستگاه‌ها به چه میزان هزینه نیاز دارد؟
با توجه به نوسانات نرخ ارز شاید نتوان هزینه دقیق این کار را اعلام کرد، اما در حال حاضر ماشین خط یک ما نیاز به تعویض دارد و بیش از صد سال کار کرده، در حالی که در دنیا عمر مفید تجهیزات صنعتی ۳۰ تا نهایتاً ۵۰ سال است. این دستگاه‌ها در مدت فعالیت خود به‌شدت تحت تأثیر عوامل محیطی قرار گرفته و راندمان آنها کاهش می‌یابد. ما اکنون برای نوسازی دستگاه‌های واحد خمیرسازی به حدود ۳۵ میلیارد تومان سرمایه نیاز داریم که اگر بتوانیم تا پایان سال جاری این هزینه را تأمین کنیم کار بسیار بزرگی انجام شده است. از سوی دیگر، نوسازی کل دستگاه‌ها حدود ۲۰۰ میلیارد تومان هزینه دربر دارد تا بتوان با آن، توسعه محصول داشت و ظرفیت را تا حد معقولی ارتقا داد. این در حالی است که ما تاکنون در بسیاری از صنایع پیشرفت‌های جدی و قابل قبولی داشته‌ایم، اما در تولید کاغذ بسته‌بندی نیاز به بازنگری اساسی داریم و باید با کمک شرکت‌های دانش‌بنیان یا سیاستگذاری و تربیت نیروی انسانی فکری اساسی برای این بخش کنیم. کاغذسازی صنعت پیچیده‌ای نیست و تنها لازم است کمی دیدی که به این صنعت وجود دارد تغییر یابد تا شرکت‌های ایرانی فعال در این حوزه را به کار گیریم؛ زیرا اکنون تأمین برخی قطعات مصرفی تولید مانند اقلام پوششی نیاز به عزم جدی دارد و لازم است در آن سرمایه‌گذاری جدی صورت گیرد تا روند رشد تولید کاغذ بسته‌بندی را شاهد باشیم.

با توجه به رویکرد انقباضی بانک‌ها در اعطای تسهیلات؛ برای تأمین این هزینه با مشکلی مواجه نیستید؟
واقعیت این است که برای تأمین اعتبار این حوزه مصوبه بانکی نیز داریم و پیگیر آن هستیم، اما مشکل اصلی ما با سیستم بانکی به بحث تأمین اعتبار برای طرح بیستون تأمین بازمی‌گردد. این مجموعه که ظرفیتی معادل سه برابر کاغذ کاوه را دارد، در منطقه هرسین کرمانشاه تعریف شده و تاکنون چندین مصوبه ستاد تسهیل را داشته و در دو دوره ریاست‌جمهوری گذشته مصوب شده که سیستم بانکی برای به سرانجام رسیدن این طرح همراهی کند، اما به دلیل سیاست‌های انقباضی بانک‌ها، ما تا امروز موفق به انجام این کار نشده‌ایم. البته قول‌هایی نیز داده شده و ما همزمان از چندین بانک خصوصی و دولتی پیگیر موضوع هستیم تا به امید خدا بتوانیم هرچه سریع‌تر این سرمایه را تأمین کنیم و با کمک سیستم بانکی به خط پایان نزدیک شویم و آن را به سرانجام رسانیم.

کمی هم درباره صادرات این بخش بگویید.
طبق برنامه استراتژیک تعریف شده؛ ما باید سالانه معادل پنج درصد از تولید خود را صادر کنیم که اکنون با توجه به اقدامات صورت گرفته به صادرات ۱۰ تا ۱۱ درصدی تولیدات‌مان دست یافته‌ایم و اگر مانع بزرگ رفع تعهدات ارزی پیش‌ روی ما نبود، می‌توانستیم تا چهار هزار تن نیز صادرات داشته باشیم. بر این اساس، خواهش ما این است آنهایی که این قانون را تدوین کرده‌اند به این نکته توجه داشته باشند که حجم صادرات و ارزآوری شرکت‌هایی که صادرات غیرنفتی دارند به گونه‌ای نیست که با پتروشیمی‌ها قوانینی یکسان داشته باشند. از قانونگذار می‌خواهیم همه صنایع را به یک چشم نبیند و به ما این فرصت را بدهد که حجم صادرات غیرنفتی را ارتقا و افزایش دهیم. طبیعی است که ارز حاصل از صادرات شرکتی مانند ما که در بورس نیز حضور دارد شفافیت بسیار و اطلاعات ما نیز به طور کامل روی کدال قرار دارد؛ بنابراین نباید با چنین قوانینی مانع ایجاد کنند و ما بازار خود را به نفع کشورهایی مثل ترکیه از دست بدهیم.

‌... و در پایان مدتی است در کشور با کمبود کارتن مواجه‌ایم. با توجه به توان شما در ساخت مواد اولیه کارتن، به نظر شما دلیل این موضوع چیست؟
سختگیری‌ها یا کمبودهایی که ممکن است در بازار کارتن دیده شود به علت ارزش زیادی است که این محصولات دارند؛ چراکه به عنوان آخال برای بازیافت مورد استفاده قرار می‌گیرند. اکنون ظرفیت تولید ما در کل کشور بالغ بر ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تن است، اما در سال حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن کاغذ تولید می‌شود و سالانه حجم زیادی به دلیل عدم تأمین آخال خالی می‌ماند. حال اگر قوانین سختگیرانه محیط‌زیستی و رفع تعهدات ارزی برداشته شود، می‌توان قول داد که در زمینه تأمین کارتن با هیچ مشکلی مواجه نباشیم. صنعت کاغذبسته‌بندی در برخی حوزه‌ها نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتر دارد، اما در خصوص تولید کاغذ قهوه‌ای که زیرمجموعه ساخت کارتن محسوب می‌شود، ما هیچگونه مشکل و کمبودی نداریم.