به گزارش آتیه آنلاین به نقل از روزنامه ایران، به‌نظر می‌رسد که رونق تولید و اشتغال از تابستان سال ۱۴۰۰ تا تابستان امسال باعث شده نرخ اشتغال ناقص در سه ماهه دوم امسال به کمترین میزان خود طی مدت مشابه در دو سال اخیر برسد. در تابستان سال ۹۹، سهم شاغلان ناقص ۹.۳ درصد بوده که این میزان در تابستان امسال با یک‌دهم درصد کاهش به ۹.۲ درصد رسیده است، البته ناگفته نماند که در فصل‌های پاییز و زمستان سال ۹۹ و در ادامه در فصل‌های سال ۱۴۰۰ روند نرخ اشتغال ناقص با افزایش مواجه شده بود.

سهم شاغلان ناقص در سه ماهه دوم امسال نسبت به مدت مشابه در سال گذشته، با افت ۳ دهم درصد به ۹.۲ درصد کاهش یافته است که در این میان مردان بیشترین سهم را در این میان از آن خود کرده‌اند، در این بازه زمانی سهم شاغلان ناقص مرد با افت ۴ دهم درصد به ۱۰ درصد کاهش یافته است. بررسی گزارش آماری مرکز آمار ایران از اشتغال ناقص در سه ماهه اول سال ۱۴۰۱ نشان می‌دهد که در فصل تابستان تعداد شاغلانی که دارای اشتغال ناقص بودند با کاهش ۳۲ هزار و ۴۶۰ نفری مواجه شده‌اند. در تابستان سال گذشته دو میلیون و ۲۱۵ هزار و ۶۹۹ نفر در ایران شاغلانی بودند که به صورت ناقص فعالیت داشتند که در تابستان امسال این میزان به دو میلیون و ۱۸۳ هزار و ۲۳۹ نفر کاهش یافته‌اند.

در نیمه دوم امسال تعداد زنان دارای اشتغال ناقص به بیش از ۱۸ هزار نفر افزایش یافته‌اند، به عبارتی نرخ اشتغال ناقص زنان نیز در همین فصل ۴.۶ درصد برآورد شده که بر این اساس جمعیت زنانی که در تابستان امسال اشتغال ناقص داشته‌اند حدود ۱۶۴ هزار نفر بوده است. این شاخص برای زنان ایرانی در تابستان سال گذشته ۴.۲ درصد برآورد شده، در نتیجه برخلاف روند اشتغال ناقص در کل کشور، نرخ اشتغال ناقص بانوان در تابستان امسال نسبت به تابستان سال گذشته افزایش یافته است، البته نرخ اشتغال ناقص زنان در تابستان امسال نسبت به بهار کمی کاهش یافته است.

کاهش اشتغال ناقص در مناطق شهری

در همین باره، تعداد شاغلان ناقص در مناطق شهری در تابستان امسال نسبت به مدت مشابه در سال گذشته بطور چشمگیری با کاهش مواجه شده است. در این مدت ۶۳ هزار و ۱۳۶ نفر از شاغلان در حوزه اشتغال ناقص کاسته شد. در تابستان سال گذشته تعداد شاغلان ناقص در مناطق شهری یک میلیون و ۵۰۱ هزار و ۱۳۰ نفر بوده که در نیمه دوم امسال به یک میلیون و ۴۳۷ هزار و ۹۹۴ نفر کاهش یافت. در تابستان سال ۱۴۰۱، سهم اشتغال ناقص در مناطق شهری به ۸ درصد رسیده است، اما نرخ اشتغال ناقص در مناطق روستایی با افزایش مواجه شده است؛ کارشناسان اقتصادی اعتقاد دارند، خشکسالی‌های پی در پی که امسال کشور وارد سومین سال شدت (خشکسالی) شده است مهمترین دلیل این موضوع است.

نرخ اشتغال ناقص در مناطق روستایی در تابستان امسال نسبت به مدت مشابه در سال گذشته با ۰.۷ درصد افزایش از ۱۲.۱ درصد به ۱۲.۸ درصد افزایش یافت. به عبارتی در این مدت به جمعیت اشتغال روستایی ۳۰ هزار ۶۷۷ نفر افزوده شد.

دلایل اشتغال ناقص

براساس تعریف وزارت کار، افراد دارای اشتغال ناقص شامل تمام شاغلانی است که در هفته مرجع، حاضر در سر کار یا غایب موقت از محل کار بوده و به دلایل اقتصادی مثل رکود کاری، پیدا نکردن کار با ساعت کار بیشتر، قرار داشتن در فصل غیر کاری و... کمتر از ۴۴ ساعت کار کرده، خواهان و آماده برای انجام کار اضافی در هفته مرجع بوده‌اند، البته هر زمان که استفاده از نیروی کار در حد کمتر از بهره‌وری واقعی‌اش باشد، اشتغال ناقص شکل گرفته است. این پدیده در اقتصاد کلان از اهمیت بالایی برخوردار بوده و دلایل بروز آن می‌تواند متفاوت باشد همچنین ممکن است در چند حالت متفاوت نمایان شود.

اشتغال ناقص یکی از پدیده‌های رایج اقتصاد کلان در کشورهای در حال توسعه است و از نظر مباحث توسعه‌ای این پدیده یکی از دلایل فقر در این کشورهاست. به‌طور کلی این شاخص حالت‌های متعددی دارد، در حالت نخست چنانچه فرد در شغلی باشد که تخصص آن را ندارد، به‌عنوان مثال چنانچه یک مهندس عمران راننده تاکسی باشد، یک نوع از اشتغال ناقص محسوب می‌شود (البته در ایران چنین نیست). حالت دوم زمانی که نیروی کار مایل باشد در هفته بیشتر از مدت زمان کنونی کار کند، این حالت مبنای محاسبه در ایران است. همچنین حالت سوم نیز در وقتی است که کارفرمایان برای اجتناب از برخی مسائل مانند بیمه، از پذیرش کارگران تمام وقت صرف‌نظر کنند.

رکود اقتصادی عریان‌ترین مثال در این‌باره است. موضوعی که در اقتصاد موجب فراگیری اشتغال ناقص می‌شود، حتی ممکن است در این برهه‌ها نرخ بیکاری پایین هم باشد (به دلیل ناامید شدن از پیدا کردن شغل در شرایط رکودی، از جست‌وجوی کار منصرف شوند) اما کسانی که متقاضی شغل هستند در شغل‌هایی مشغول به کار هستند که کارایی لازم را ندارند.

علت کاهش اشتغال ناقص در تابستان

اما رونق تولید در شش ماهه اول امسال و خروج اقتصاد از رکود اقتصادی از تأثیرگذارترین عواملی بوده که باعث شده نرخ اشتغال ناقص روند نزولی داشته باشد. محض نمونه رشد نرخ اقتصادی و شاخص (شامخ مدیران خرید) که در فصول مختلف سال از سوی اتاق بازرگانی ایران منتشر می‌شود، می‌تواند ادعای خوبی برای این موضوع باشد.

حالا با افزایش ۳۷۳ هزار نفری اشتغال خالص در تابستان امسال نشان می‌دهد که رونق تولید بار دیگر به اقتصاد کشور بازگشته و این را داده‌های شامخ در شهریور ماه اعلام کردند. در گزارش شامخ شهریورماه که چندی پیش از سوی مرکز پژوهش‌های اتاق ایران منتشر شد، توقف روند نزولی سه‌ماهه شامخ و افزایش میزان فعالیت‌های اقتصادی و صنعتی نسبت به مردادماه مشهود است.

طبق این گزارش، با وجود تداوم برخی مشکلات بنگاه‌های اقتصادی، شامخ اقتصاد در شهریورماه ۱۴۰۱ به ۵۲.۰۸ واحد و شامخ صنعت به ۵۳.۲۵ واحد رسید که به ترتیب نسبت به مردادماه، ۴.۰۲ و ۴.۸ واحد افزایش نشان می‌دهد، البته این بهبود برای همه صنایع و بخش‌های اقتصادی محقق نشد و در شرایطی که برخی با بهبود قابل‌ توجه شاخص شامخ مواجه بودند برخی نیز وضعیت بدتری را تجربه کردند.

در شهریور ماه ۱۴۰۱ بالاترین عدد شامخ به‌دست‌آمده با ۵۹.۴ درصد مربوط به گروه صنایع فلزی بوده است. مقدار تولید محصولات نیز با ۶۳.۳ درصد بهبود قابل‌ملاحظه‌ای داشته است و میزان سفارش‌های جدید نیز با ثبت عدد ۶۰.۳ درصد بیشترین میزان در بین تمام صنایع را رقم زده که حاکی از رشد قابل‌ملاحظه سفارش‌های ثبت شده در شهریورماه نسبت به مردادماه است. سرعت انجام و تحویل سفارش‌ها نیز با ۵۹.۳ درصد افزایش یافته و میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی کار در تابستان امسال به میزان ۶۰ درصد با افزایش مواجه شد.

مشخص است که ایجاد اشتغال در قالب توسعه زیست‌بوم ملی اشتغال با حفظ کرامت انسانی و کار شایسته باعث کاهش افزایش نیروی کار غیررسمی شده است.