به گزارش آتیه آنلاین،  صنعت پتروشیمی که در روزهای سخت کرونایی مواد اولیه مورد نیاز تولید ماسک، سرنگ و دیگر مایحتاج جامعه را تامین می‌کرد و در جنگ اقتصادی، ارزهای بازگردانده‌اش تبدیل به واکسن شد تا جامعه در امان بماند، این روزها درگیر سیاستگذاری است که ممکن است برای این صنعت گران تمام شود. عوارض صادراتی اگرچه با نیت مقابله با خام فروشی توسط دولت وضع شده است اما گویا این سیاست همچنان نیاز به چکش کاری با نظر فعالان صنعت پتروشیمی دارد. آن طور که فعالان این صنعت در حاشیه بیست و ششمین نمایشگاه نفت و گاز اعلام می‌کنند، کامل نبودن زنجیره تولید در صنعت پتروشیمی عامل خام فروشی است اما دولت به جای حل این مشکل عوارضی را وضع کرده است که نه تنها به تبدیل ماده اولیه به محصول نهایی منتهی نمی‌شود، بلکه برخی شرکت‌های غیر تولیدکننده با خرید محصول با قیمت ارزان داخلی و تغییر بسته‌بندی‌ها، ماده خام را به خارج صادر می‌کنند و به جای آنکه ۸۰ درصد ارز صادراتی خود را به ایران بازگردانند، فقط ۲۰ درصد این ارز را وارد سامانه نیما می‌کنند. به این ترتیب علاوه بر اینکه قدرت رقابت پتروشیمی‌ها از دست می‌رود، کشور از ورود ارز مناسب به سامانه نیما هم محروم می‌شود. در چنین شرایطی در دراز مدت امکان دارد به دلیل از دست رفتن مزیت‌های رقابتی در بازارهای بین‌المللی، روند سرمایه‌گذاری در صنعت پتروشیمی نیز مختل شود. برآوردها نشان می‌دهد تعیین عوارض پتروشیمی ۵۰ هزار میلیارد تومان از درآمدهای شرکت‌های زیر مجموعه سازمان تامین اجتماعی را هم کاهش می‌دهد و این به مفهوم بروز کسری بودجه مضاعف برای این مجموعه خدمت رسان به قشر کارگر و مستمری بگیر است.

نمایشگاه‌های بین‌المللی فرصتی است که شرکت‌های داخلی علاوه بر ارائه آخرین دستاوردهای خود به بیان مشکلات، معضلات و مسایل مبتلا به صنایع مرتبط با موضوع نمایشگاه بپردازند. بیست و ششمین نمایشگاه بین‌المللی نفت و گاز، پالایش و پتروشیمی ایران اُیل شو که از ۲۳ اردیبهشت ماه آغاز شده و در ۲۶ این ماه پایان می‌یابد، یکی از فرصت‌هایی است که با فعالان صنعت نفت درباره مسایلی که در شرایط جنگ اقتصادی با آن روبرو هستند، به گفت‌وگو بنشینیم.

از نگاه سید محمدرضا نجفی مدیر صادرات پتروشیمی شازند تعیین عوارض صادراتی از آن دست مسایلی است که بدون شک در صنعت پتروشیمی تاثیر بسزایی خواهد داشت.

او به آتیه آنلاین می‌گوید: پتروشیمی به خاطر جایگاه خاصی که در ساختار صنعتی کشور ایفا می‌کند، صنعت مهمی است. هم به لحاظ تامین مواد اولیه برای شرکت‌های بزرگ و کوچک داخلی که سهم مهمی در اشتغال کشور دارند و هم از نظر صادرات محصولات، این صنعت دارای اهمیت است.

نجفی اضافه می‌کند: صنعت پتروشیمی سالانه قریب به ۱۴ تا ۱۵ میلیارد دلار ارز وارد کشور می‌کند و در سامانه‌های بانک مرکزی آن را به صورت نیما در اختیار دولت قرار می‌دهد. در طول این دوران سخت و بسیار طاقت فرسای جنگ اقتصادی آمریکا و خصوصا خروج یکجانبه ترامپ از برجام، علیرغم همه فشارهایی که بر روی این صنعت وجود داشت، این صنعت به درستی کار خود را انجام داده است.

او ادامه می‌دهد: در این ایام هم بحث پرداخت‌های بین‌المللی بسیار سخت شده است و هم دریافت مواد اولیه و ضروری و قطعات برای صنعت پتروشیمی با مشکل مواجه شده است اما خوشبختانه این صنعت با اتکا به نیروهای متخصص خود و امکانات داخلی، توانست بسیاری از این فشارها را مرتفع کند و در این دوران سخت، سربلند و با اقتدار، هم در حیطه تولید برای داخل کشور و هم بازارهای بین‌المللی حضور داشته باشد.

به گفته مدیر صادرات پتروشیمی شازند، بر اساس آمار رسمی منتشر شده بین ۱۴ تا ۱۵ میلیارد دلار سهم پتروشیمی‌ها از کل ارز وارداتی به کشور است و به این ترتیب ۲۰ تا ۲۵ درصد درآمدهای ارزی صادرات غیر نفتی از محل پتروشیمی‌ها تامین می‌شود.

او یادآور می‌شود: بیشتر کشورها در فرآیند صادرات از واحدهای تولیدی خود حمایت می‌کنند و کمترین عوارض و مالیات را برای تولید داخلی خود وضع می‌کنند. تا به حال در کشور ما همین بوده است و این مسئله بر ورود صنعت پتروشیمی به بازارهای بین‌المللی تاثیر دارد. باید توجه داشته باشیم که شرایط رقابت در بازارهای بین‌المللی بسیار سخت است و اکثر کشورهای بدون شرایط تحریمی در این بازارها حضور دارند.

نجفی تاکید می‌کند: برای صنعت پتروشیمی ایران، واقعا اعمال عوارض بدون کار کارشناسی می‌تواند زیان‌های خیلی زیادی در کوتاه مدت و دراز مدت به همراه داشته باشد. اگر کار دقیقی انجام نشود، در کوتاه مدت ایران خیلی از بازارهای خود را از دست می‌دهد و بازار به رقبای اصلی ایران یعنی عربستان، رژیم اشغالگر قدس، مصر و دیگر کشورهای منطقه واگذار می‌شود.

او اضافه می‌کند: در دراز مدت هم اشتیاق برای سرمایه‌گذاری در صنعت پتروشیمی بسیار کاهش پیدا خواهد کرد. ضمن آنکه پتروشیمی‌هایی که اکنون کار می‌کنند، به فکر بهینه‌سازی افزایش تولید و از این قبیل مسایل نخواهند بود.

فروش محصولات خام با تغییر بسته‌بندی

به اعتقاد مدیر صادرات پتروشیمی شازند ایده ایجاد عوارض برای محصولات پتروشیمی با هدف جلوگیری از خام فروشی بسیار ایده و فکر خوبی است اما باید روی آن کار کارشناسی انجام شود و مفهوم خام فروشی به درستی تعیین شود.

او می‌گوید: محصول بسیار با ارزش و استراتژیک پتروشیمی شازند که «دو اتیل هگزانول» هست و صنعت PVC به آن وابسته است، حدود ۶۰ تا ۷۰ هزارتن در سال تولید می‌شود و حتی یک لیترش را هم صادر نمی‌کنیم. هیچ وقت هم صادر نکرده‌ایم، زیرا صنعت پایین دست در تولید «دی اکتیل فتالات» بسیار فعال است و آن را به روغن PVC تبدیل کرده و در اختیار جامعه قرار می‌دهند. در خیلی از موارد هنوز زنجیره‌های تولید صنایع مرتبط با پتروشیمی شکل نگرفته است.

به گفته نجفی برخی شرکت‌ها محصولات با قیمت مناسب را دریافت کرده و فقط با تغییر بسته‌بندی به اسم صادرکننده به خارج از کشور در قالب بسته‌های هزار کیلویی و بدون پرداخت عوارض به دولت صادر می‌کنند که این مسئله لطمات سنگینی به صنعت پتروشیمی وارد می‌کند.

او عنوان می‌کند: تکمیل زنجیره تامین و صادرات محصول نهایی آمال و آرزوی هر کشوری است اما این مسئله مستلزم سرمایه‌گذاری بوده و نیاز به زمان و تعامل دارد تا صنعت پایین دستی به این امکانات دسترسی یابد.

مدیر صادرات پتروشیمی شازند با تاکید بر اینکه برای تعیین عوارض صادراتی نیاز به انجام کار کارشناسی‌تر وجود دارد، عوارض سنگین «پ پ» که به صورت پلکانی است را عاملی برای بروز مشکل و توقف صادرات این محصول اعلام می‌کند.

او بیان می‌کند: در حال حاضر پ پ در داخل به فروش می‌رسد اما به محصول نهایی تبدیل نمی‌شود بلکه اطلاع واثق دارم که با تغییر بسته‌بندی به صورت خام به خارج صادر می‌شود. این روند در همان گمرکات مشخص است.

محروم شدن دولت از ارز صادراتی پتروشیمی‌ها

نجفی تاکید می‌کند: من منکر نیاز داخل به پ پ نیستیم اما چون این محصول کاربرد خیلی فراوان دارد، پتروشیمی شازند تمام گریدهای مورد نیاز صنایع بهداشتی اعم از تولید ماسک، سرم، سرنگ و قطعات خیلی مهم صنعت خودروسازی را هر سال تامین می‌کند.

او ادامه می‌دهد: حداقل اگر می‌خواهیم عوارض صادراتی بگیریم، باید به این نکته توجه داشته باشند که پتروشیمی‌ها چه خدماتی به داخل می‌دهند و آیا گریدهایی که دارند، در خدمت صنایع پایین دستی هست یا خیر. بعدا ایجاد عوارض کنند. صنعت داخل به هر گریدی نیاز داشته باشد، صنایع پتروشیمی تا جایی که در حد تکنولوژیشان باشد، پاسخگو هستند اما به یکباره با اعمال این عوارض روی پترورشیمی، دولت از ارزی که از مسیر پتروشیمی‌ها تامین می‌شد، محروم می‌شود.

مدیر صادرات پتروشیمی شازند اضافه می‌کند: در حال حاضر کسانی صادرات را انجام می‌دهند که شاید ۱۰ تا ۲۰ درصد ارز خود را در سامانه نیما وارد می‌کنند. برای حل این مشکل باید کار کارشناسی دقیق‌تر با مشورت صنایع پتروشیمی انجام شود تا علاوه بر جلوگیری از خام فروشی، ارز هم به کشور باز گردد.

او درباره احتمال حذف یارانه حامل‌های انرژی می‌گوید: اغلب صنایع پتروشیمی برق مورد نیاز خود را تامین می‌کنند اما قیمت آب هر روز گران‌تر می‌شود. قیمت خوراک پتروشیمی‌ها خیلی مهم است. خصوصا برای پتروشیمی شازند که نفتا استفاده می‌کند این مسئله اهمیت دارد.

نجفی بیان می‌کند: دولت اگر در این رابطه کمک نکند، مطمئنا هم در عرصه تولید داخل و هم بازار بین‌المللی قدرت رقابت خود را از دست می‌دهیم. حداقل انتظار ازدولت این است که مواد نفتی مثل نفتا را با قیمت صادراتی در اختیار ما قرار دهد. اگر می‌توانند با قیمت‌های جهانی به کشورهای مختلف بفروشند، این کار را برای ما هم انجام دهند. اکنون با تخفیف اندکی، حامل انرژی را به ما تحویل می‌دهند اما تقاضای ما این است که این تخفیف بیشتر شود.

او معتقد است که دولت باید شرکت‌هایی که در زمان تحریم صادقانه به دولت کمک کرده‌اند و دلارهایشان را به ایران وارد کرده‌اند تا تبدیل به غذا، واکسن و دارو شود، در شرایطی که قوه مجریه می‌تواند نفت را راحت‌تر فروشد، فراموش نکند.

مدیر صادرات پتروشیمی شازند اضافه می‌کند: نباید با دید احساسی به شرایط بازار نگاه کنند. باید بررسی شود که شرکت‌های بورسی که با بورس خرید می‌کنند، چقدر صادقانه در خدمت تولید هستند و اشتغال ایجاد می‌کنند. این شرکت‌ها چقدر می‌توانند رانت‌هایی که ایجاد می‌شود را کنترل کنند تا شعار دولت سیزدهم یعنی کم کردن اختلاف طبقاتی و جلوگیری از رانت تحقق یابد.

او می‌گوید: صنعت پتروشیمی یک صنعت مادر است و وظیفه‌اش این است که مواد اولیه مورد نیاز را برای کشور تامین کند. ولی متولی این نیست که صنایع پایین دستی را شکل بدهد. البته اگر چنین ماموریتی به این صنعت داده شود، مطمئنا می‌تواند انجام دهند اما کلیت این است که به این موضوع ورود پیدا نکنند.

زیان ۵۰ هزار میلیاردی شرکت‌های پتروشیمی تابعه تامین اجتماعی

در حالی که سازمان تامین اجتماعی در زمان رایزنی‌ها برای تصویب لایحه بودجه سال ۱۴۰۱، تلاش زیادی کرد تا کسری بودجه ۴۸ هزار میلیارد تومانی خود را در قالب این لایحه با اصلاح بندهای مرتبط جبران کند اما حسین محمودی اصل در گفت‌وگو با آتیه آنلاین خبر می‌دهد که فقط از محل تغییر سیاست‌های عوارض صادراتی، ۵۰ هزار میلیارد تومان از سود شرکت‌های پتروشیمی تابعه تامین اجتماعی کاسته خواهد شد و این به مفهوم کسری بیشتر منابع در بدنه این سازمان است. با این وجود برخی شرکت‌های پتروشیمی حاضر در نمایشگاه بر این باورند که با اعمال برخی سیاست‌ها توانسته‌اند تنش‌های ناشی از تغییر سیاست دولت در زمینه ارز صادراتی را تعدیل کنند.

غلامرضا فرخ زاده رئیس واحد PVC پتروشیمی آبادان در گفت‌وگو با آتیه آنلاین درباره اثر سیاست تعیین عوارض صادراتی بیان می‌کند: تغییر این سیاست تا حدودی بر شرایط تاثیرگذاشته است ولی همه شرکت‌ها راهکاری را ایجاد کرده‌ایم تا شرایط تسهیل شود.

او ادامه می‌دهد: ما با کمک دانش فنی و راهکارهایی که ایجاد کردیم، در تلاشیم تا قیمت تمام شده محصولات خود را کاهش داده و تولید به‌صرفه‌تر و سودآورتری داشته باشیم.

فرخ زاده عنوان می‌کند: در این راه صد درصد نیاز به سیستم توسعه و پژوهش داریم تا بتواند فعالیت کرده و نیازهای ما را تامین کند. با توجه به تغییر مدیریت و معرفی مدیر بومی از بدنه پتروشیمی آبادان، چشم‌انداز خوبی داریم تا با ایجاد شرایط بهتر به سمت تولید مناسب و شرایط بهینه حرکت کنیم.

رئیس واحد PVC پتروشیمی آبادان از همکاری با ۶ شرکت دانش بنیان داخلی برای رفع نیازهای تحقیقاتی این مجموعه خبر می‌دهد.

به گفته او مزیت کار کردن با شرکت‌های دانش بنیان داخلی سهولت دسترسی به این شرکت‌ها است. زیرا اگر در مسیر تولید مشکلی ایجاد شود، صنعت راحت‌تر به شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی نسبت به شرکتی که با واسطه ماشین‌آلات یا محصولاتش وارد ایران شده، دسترسی خواهیم داشت.

فرخ زاده درباره دستاوردهای ارائه شده توسط پتروشیمی آبادان در نمایشگاه صنعت نفت نیز عنوان می‌کند: در حال حاضر با توجه به نیاز بازار، علاوه براینکه گرید S۵۷ و S۶۵ را تامین می‌کنیم، بر روی گرید S۷۰ و S۶۰ هم مانور می‌دهیم. تا حدود زیادی توانسته‌ایم مقدار مصرف داخلی را از لحاظ این گریدها تامین کنیم.

او اضافه می‌کند: از گرید S۷۰ برای پروفیل‌های در و پنجره استفاده می‌شود و S۶۰ مربوط به صنعت باطری‌سازی است. با توجه به اینکه برای تولید PVC برنامه‌ریزی کلانی در سطح کشور انجام شده است و از آنجا که شرکت‌های دیگر گرید ۶۵ را بیشتر تولید می‌کنند، پتروشیمی آبادان این تعهد را داده است که علاوه بر گرید ۶۵ گریدهای ۷۰ و ۵۷ و ۶۰ را درصورت نیاز تامین کند. یکی از خطوط تولید ما بیش از ۱۰ ماه است که روی تولید گرید ۵۷ متمرکز شده است ...

رئیس واحد PVC پتروشیمی آبادان با اشاره به برنامه‌ریزی کلان زیر مجموعه‌های هلدینگ تاپیکو و هماهنگی با هلدینگ خلیج فارس، تولید گرید ۵۷ در مجموعه پتروشیمی آبادان را عاملی برای جلوگیری از خروج ارز و تامین نیاز بازار معرفی می‌کند.

به گفته او در حال حاضر پتروشیمی آبادان توانسته است حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد نیاز بازار به گرید ۵۷ را پوشش دهد و با برنامه‌ریزی انجام شده برای حفظ پایداری تولید، با اجرای طرح‌های توسعه این شرکت قصد دارد تا سال آینده ۱۰ تا ۱۵ درصد تولید خود در این گرید را افزایش دهد.

فرخ‌زاده بر این باور است که محصول تولید شده در این مجموعه قابل رقابت در بازار است و از آنجا که کیفیت تولیدات پتروشیمی آبادان مورد تایید جهانی است، در بحث صادرات نیز رقابت با شرکت‌های خارجی وجود داشته و زمینه ارزآوری برای کشور را فراهم کرده است.

تاثیرناپذیری برخی شرکت‌ها از عوارض صادراتی

بر اساس گفته‌های کارشناسان شرکت‌های حاضر در نمایشگاه، بخش‌های زیادی از صنعت پتروشیمی در اثر اعمال عوارض صادراتی دچار آسیب در بازارهای صادراتی می‌شوند اما برای برخی از بخش‌های این صنعت، تعیین عوارض صادراتی اهمیت چندانی ندارد.

یکی از این بخش‌ها صنعت دوده است. سعید یوسفی کارشناس فروش شرکت دوده صنعتی پارس در گفت‌وگو با آتیه آنلاین، صدور عوارض صادراتی را به دلیل آنکه تولیدات این شرکت به‌طور کامل در داخل استفاده می‌شود، بر فعالیت‌های این شرکت بدون تاثیر می‌داند.

او می‌گوید: دوده محصولی است که از روغن تولید می‌شود و نهاده اولیه شرکت‌های لاستیک ساز و قطعه ساز است. دو نوع دوده سخت و نرم در مجموعه ما تولید می‌شود که قیمت‌های متفاوتی دارد. دوده سخت برای لاستیک‌سازها و دوده نرم برای قطعه سازان کاربرد دارد. دوده سخت دو گرید و دوده نرم هم دو تا سه گرید دارد.

یوسفی اضافه می‌کند: به دلیل جنگ اوکراین، برای صادرات درخواست زیادی داریم اما تعهد داریم که نیازهای داخل را تامین کنیم. برای صادرات محصولات شرکت حجم مشخصی در نظر گرفته شده و سالانه حدود سه هزار تن محصول صادر می‌کنیم.

او عنوان می‌کند: قیمت دوده صادراتی ایران به ترکیه بسیار با استقبال مواجه می‌شود زیرا ایران محصولات خود را ارزان‌تر از روسیه به فروش می‌رساند. ضمن آنکه روسیه صادرات را با پول ملی خودش انجام می‌دهد و ترکیه مجبور است از ایران خرید کند.

کارشناس فروش شرکت دوده صنعتی پارس قیمت در بازار داخل را عامل موثری در افزایش ظرفیت صادراتی این شرکت معرفی می‌کند.

به گفته او قیمت داخلی دوده قیمت مصوبی است که به تصویب دولت می‌رسد اما این قیمت نسبت به صادرات منافع بیشتری برای شرکت دارد.

مهدی ابراهیمی مدیر مهندسی شرکت دوده صنعتی پارس نیز در گفت‌وگو با آتیه آنلاین از راه‌اندازی خط تولید دوده‌های سخت خبر می‌دهد که در اواخر تابستان به بهره‌برداری می‌رسد.

او می‌گوید: با راه‌اندازی این خط ظرفیت تولید این شرکت ۲۵ هزار تن در سال افزایش می‌یابد. برای راه‌اندازی خط تولید جدید حدود پنج میلیون دلار سرمایه‌گذاری انجام شده است. دستگاه‌های مورد نیاز این خط تولید از اروپا و یک مورد هم از چین تامین شده است.

به گفته ابراهیمی، توسعه خطوط تولید در صنعت دوده فرآیند بسیار پیچیده‌ای است و نیاز به مطالعات بازار، وضعیت صنایع وابسته و توسعه صنایع نفتی یعنی شرکت‌های روغن سازی مثل سپاهان و بهران به‌عنوان تامین کننده مواد اولیه صنعت دوده دارد.