افزون بر افزایش مصرف بنزین و گازوئیل در کشور که بخشی از آن ناشی از غیراستاندارد بودن خودروها و وسایل حمل‌ونقل عمومی آنهم به دلیل فقدان فناوری‌های روز دنیا است، اما آنچه که عیان است، معضل و دغدغه اصلی به مصرف فزاینده گاز طبیعی باز می‌گردد.

هرچند به واقع نمی‌توان خانوارها را از حق طبیعی آنها که بهره‌مندی از نعمت گاز طبیعی است، محروم ساخت اما باید شرایط را به گونه‌ای مهیا کرد که همه اعم از دستگاه‌های دولتی و حاکمیتی و مردم ملزم به رعایت شیوه‌نامه‌های الگوی مصرف بهینه و اقتصادی در کشور باشند. ایران با وجود دارابودن منابع غنی گاز و همچنین سرمایه‌گذاری‌های هنگفت در بخش تولید، همچنان در فصل سرما به دلیل کمبود گاز به ویژه در بخش خانگی و تجاری با معضلات عدیده‌ای دست‌وپنجه نرم می‌کند.

متاسفانه هرساله روند مصرف گاز در کشور رشد فزاینده به خود گرفته است که  باید شیوه‌های اصولی و در عین حال کارآمد را برای الگوی مصرف بهینه و اقتصادی ارائه کرد تا بتوان بر اساس آن نوع مصرف را کنترل کرد. روند افزایشی مصرف گاز در بخش خانگی به حدی نگران‌کننده است که برنامه‌ریزی برای بهینه‌سازی آن ضروری به نظر می‌رسد. طبق آمار رسمی، مصرف گاز در کشور هر سال حدود ۸ تا ۱۰ درصد افزایش می‌یابد. در سال ۱۳۹۹، حدود ۲۳۳ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی در کشور مصرف شد که این مقدار مصرف در مقایسه با سال ۹۸، حدود ۸ درصد افزایش نشان می‌دهد. از این مقدار مصرف، ۱۲۲ میلیارد مترمکعب سهم بخش خانگی، تجاری و صنایع غیرعمده، ۲۴ میلیارد مترمکعب سهم صنایع عمده و ۶۶ میلیارد مترمکعب گاز سهم نیروگاه‌ها بوده است.

اما امسال روند مصرف گاز در کشور بی سابقه بوده و زنگ خطر این حجم از مصرف از هم‌اکنون به صدا درآمده است. بر اساس تازه‌ترین آمار مدیریت دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران، ۷۷۵ میلیون مترمکعب گاز طبیعی در کشور مصرف شده است و هموطنان باید در این روزهای سرد بهینه‌سازی مصرف گاز را در دستور کار داشته باشند. مصرف گاز طبیعی در بخش خانگی، تجاری و صنایع غیرعمده ۶۳۶ میلیون مترمکعب، صنایع عمده ۸۴ میلیون مترمکعب و نیروگاه‌ها نیز ۵۵ میلیون مترمکعب بوده است. طبق اعلام جواد اوجی، وزیر نفت کشورمان مصرف گاز طبیعی در دوم بهمن‌ماه رکوردی تازه ثبت کرد و به ۶۹۲ میلیون مترمکعب گاز در بخش‌های خانگی، تجاری و صنایع غیرعمده رسید که با تلاش کارکنان صنعت نفت شبکه گاز پایدار است، اما استمرار این شرایط مستلزم همکاری هموطنان و مدیریت مصرف است.

هرساله با شروع فصل سرما، تامین گاز مورد نیاز بخش خانگی، نیروگاه‌ها و صنایع بزرگ به دغدغه اصلی وزارت نفت مبدل شده است. به نحوی‌ که وزیر نفت هم در روزهای نخستین حضور خود در وزارت نفت رفع کمبود گاز مورد نیاز بخش‌های مختلف را در راس فعالیت‌های سازمان تحت مدیریت خود قرار داد. هرچند راهکارها و اقدام‌های این وزارتخانه مبنی بر افزایش تولید در پارس جنوبی و نیز تمهیدات لازم برای تهیه و تامین سوخت نیروگاه‌ها به صورت مقطعی ممکن است راهگشا باشد، اما قطع به یقین در درازمدت چندان قابل اتکا نبوده و نیازمند راهکارها و تدابیر منطقی و اصولی خواهد بود.

چنین به نظر می‌رسد که سرمایه‌گذاری در بخش تولید نمی‌تواند راهکار پایدار و مطمئنی باشد. با توجه به شدت مصرف انرژی در ایران، سرمایه‌گذاری نیازمند هزینه‌کرد میلیون‌ها دلار در بخش‌های تولید گاز طبیعی است به شرطی که گازی برای تولید وجود داشته باشد. شواهد گویای این واقعیت است که عمر برخی میادین گازی به نیمه رسیده و با افت فشار روبرو هستند. بنابراین حفظ و افزایش فشار تولید گاز از هم‌اکنون باید مورد توجه جدی قرار گیرد. این شیوه مصرفی که در کشور وجود دارد و آنچه از هشدارهای مسئولان شنیده می‌شود ایران در سال‌های آتی قطعا به واردات گاز از دیگر کشورهای منطقه نیازمند خواهد شد.

جدای از اهمیت مسئله بهینه‌سازی الگوی مصرف انرژی، پرداخت بی‌ضابطه یارانه‌های پنهان در حوزه انرژی نیز از دیگر معضلاتی است که اقتصاد کشور با آن روبرو است. اما نکته قابل تامل این است که سهم اقشار متمول و به اصلاح ثروتمند جامعه از دریافت یارانه‌های پنهان بسیار بیشتر از اقشار ضعیف و آسیب‌پذیر جامعه است که به طور مشخص این میزان بهره‌مندی با عدالت اجتماعی تناسب نداشته و لزوم توجه به مسئله بهینه‌سازی مصرف انرژی را به عنوان نیاز و ضرورتی ملی دو چندان می‌کند.

بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، ایران در سال ۲۰۲۰ میلادی، به‌تنهایی حدود ۱۶.۵ درصد از یارانه مصرف سوخت‌های فسیلی در جهان (۱۸۱ میلیارد دلار) را پرداخت کرده و از این حیث در صدر جدول جهانی قرار دارد. بر اساس این گزارش، ایران در سال ۲۰۲۰ حدود ۵ میلیارد دلار یارانه در بخش نفت، ۱۲.۵ میلیارد دلار در بخش برق و ۱۲.۲ میلیارد دلار در بخش گاز پرداخت کرده که در مجموع ۲۹.۵ میلیارد دلار (۷۴۰ هزار میلیارد تومان) یارانه به انرژی اختصاص داده است.

بر این مبنا، سهم هر ایرانی از یارانه انرژی در سال حدود ۹ میلیون تومان و روزانه حدود ۲۵ هزار تومان است، اما سؤال این است آیا اکثریت مردم ایران، از این میزان یارانه به تناسب و یکسان برخوردارند؟ این میزان یارانه پرداختی در ایران در حالی است که میزان یارانه پرداختی در جهان در سال ۲۰۲۰، ۴۰ درصد کمتر از سال ۲۰۱۹ بوده که پایین‌ترین سطح یارانه پرداختی از سال ۲۰۰۷ است.