به گزارش آتیه‌آنلاین، علی اکبر مجدی عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد در این وبینار با محوریت قراردادن موضوع «آسیب های اجتماعی متاثر از کرونا» در بیان مصادیق این مساله گفت: مناسبات اجتماعی در سایه شیوع کرونا به شدت کاهش پیدا کرد که اگر فرصت بهره‌مندی از ارتباطات مجازی وجود نداشت و نقش آن به عنوان تسهیلگر مناسبات و روابط اجتماعی در این دوران پررنگ‌تر نمی شد مشکلات عمیق تری بروز پیدا می‌کرد.  

مجدی از بین رفتن برخی مناسبات سنتی و قدیمی از جمله «صله‌رحم» را یکی از تبعات کاهش مناسبات اجتماعی خواند و گفت: کرونا سنت های دیرینه ای مانند شب نشینی، دورهمی های خانوادگی و صله رحم را تضعیف کرد و باید برای بازگرداندن آن سنت ها و آیین‌های دلنشین پس از کرونا برنامه ریزی و سیاست گذاری شود.

کشور با ورود کرونا ناشادتر شد 

این عضو هیات علمی انجمن جامعه شناسی و اقتصادی دانشگاه مشهد «کاهش شادی» را یکی دیگر از پیامدهای اجتماعی کرونا عنوان کرد و افزود: اگرچه کشور ما پیش از کرونا به دلایل مختلف و بر اساس شاخص های جهانی جز جوامع شاد نبود اما کرونا به این مساله دامن زد.

مجدی در بیان علل کاهش شادی در کشور افزود: خانواده ها در اوایل شیوع کرونا از  سفر رفتن  به طور کامل محروم شدندو در این دوسال هم تحت شعاع این اپیدمی سفرها محدود و محدوتر شده است که این مساله در کاهش تخلیه روانی مردم بی تاثیر نبوده است.

وی از بین‌رفتن مراسم‌های سوگواری و ترحیم را در افزایش غم و کاهش شادی در جامعه موثر دانست و گفت: یکی از موقعیت هایی که تمام افراد نیازمند دلجویی، حمایت و حضور همنوعان در کنار خود هستند روزهای از دست دادن عزیزان است که با شیوع کرونا تا به امروز با بین رفتن بستر برگزاری آیین‌های خاکسپاری و ترحیم نه تنها امکان سوگواری برای خانواده ها از بین رفت بلکه غم فروخورده ای بر روی دلها سنگینی می کند و این مساله در خانواده هایی که عزیزانشان را بر اثر کرونا از دست داده اند به جهت مساله «انگ و برچسب زنی اجتماعی» بسیار بغرنج تر و آزاردهنده تر شده است که جا دارد تمام هم و غم صدا و سیما بر این بنیان استوار شود که با برنامه سازی های متنوع غم مردم را بزداید و شادی شان را افزون کند.

بروز خشونت در سایه تبعات کرونا 

مجدی گفت: افزایش منازعات، اختلافات و مشاجره های خانوادگی و بروز خشونت های خانگی یکی دیگر از پیامدهای اجتماعی کرونا است و این خشونت نه تنها دامنگیر زنان بلکه همسران و فزرندان را مورد تعرض قرار داده است و برخی که تاکید دارند که در دوران کرونا خشونت خانگی بیشتر به زنان صورت گرفته است شاید برداشت درستی نباشد.

وی قرنطینگی و خانه نشینی را در افزایش خشونت خانگی موثر دانست و افزود: کرونا باعث شد که اعضاء خانواده همه ساعت های طولانی را در کنار هم بگذارنند و تعطیلی موقت و کامل برخی مشاغل و ایجاد مدارس دیجیتال در عدم رعایت حریم های شخصی اعضاء خانواده و کاهش آستانه تحمل هابسیار موثر بود.

این عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد نظارت های وسواس گونه را در افزایش منازعات خانگی موثر دانست و بیان کرد: استرس ناشی از ابتلای کرونا بیش از مبتلا شدن اعضا خانواده(به ویژه زنان) را به وسواس فکری مبتلا کرد و زمینه ساز بروز مشاجرات و درگیری‌های لفظی بین زوجین و یا والدین با فرزندانشان می شود.

کرونا و بروز انواع وسواس ها در آینده 

مجدی تصریح کرد: کرونا وسواس ها را دوچندان کرد و به همین سبب کشور در آینده با بروز دیگر تبعات کرونا، با موجی از وسواس ها مواجه می شود.

مجدی کاهش تحرکات جسمانی را در بروز اختلالات و بیماری در افراد موثر خواند و گفت: بسیاری از دانش آموزان به دلایل مختلف از جمله مدرسه آنلاین و بی تحرکی دچار اضافه وزن و حتی دیابت و کبد چرب شده اند و خانه نشینی طولانی مدت به از بین رفتن کارکرد پارک های محلات و ... دامن زد و عوارض آن غیرقابل انکار است.  

وی زنان سرپرست خانوار را نیازمند توجه و حمایت افزون تر در شرایط کنونی خواند و افزود: افراد دارای مشاغل غیررسمی و ثابت در معرض تبعات کرونا بسیار زیان دیدند و در این میان زنان سرپرست خانوارها چون اغلب دارای مشاغل غیررسمی هستند بیش از دیگر طبقات جامعه زیان دیده اند و باید مورد حمایت های ویژه قرار گیرند.

عدم بهره مندی از ظرفیت آموزه های دینی در خصوص کرونا 

این استاد دانشگاه با تصریح براینکه چرا از ظرفیت آموزه‌های دینی در جهت ضرورت و تاکید بر رعایت پروتکل ها در کشور اقدام هماهنگ و یکپارچه ای صورت نگرفت، افزود: اوایل شیوع برخی از مراجع بر وظیفه شرعی مردم در رعایت پروتکل ها تاکید کردند و فرمایشات آنها نیز رسانه ای شد اما به نظر می رسد برنامه ریزان، مبلغان دینی و مدیران نهادهای دینی نتوانسته اند هماهنگ و یکصدا ضرورت مقاومت در برابر عوارض این پدیده و یا حتی رعایت پروتکل های بهداشتی را با بهره گیری از ظرفیت های دینی را در بستر جامعه ترویج و نهادینه کنند و پژوهشگران می توانند در آینده با انجام پژوهش هایی رابطه بین آموزه های دینی و سطح رعایت پروتکل ها و یا طاقت و تحمل افراد در برابر بیماری و یا واکسن گریزی را مورد ارزیابی و سنجش علمی قرار دهند.

مجدی با تاکید بر اینکه تبعات اجتماعی و روانی کرونا در چهار سال آینده بیشتر نمود پیدا خواهد کرد افزود: ارزیابی و بررسی تبعات گسترده کرونا نیازمند توسعه تعامل دولتمردان با دانشجویان و دانشگاهیان است که در صورت تحقق این مهم عزم جدی در حوزه پژوهش در خصوص بررسی تبعات کرونا شکل خواهد گرفت و نتایج این تحقیقات می تواند برای سیاست گذاران و برنامه ریزان کشور مفید و راهگشا باشد.  

کرونا «دو روی یک سکه بودن علوم اجتماعی و پزشکی» را یادآور شد

شیرین احمدنیا دانشیار جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه این وبینار با اشاره به تاثیرات اجتماعی کرونا گفت: همه می دانیم که پاندامی کرونا پیامدهای آن که از زمستان ۱۳۹۸ با آن مواجه شده ایم از منظر رشته جامعه شناسی و دیگر رشته ها مورد تامل قرار گرفته؛ به عنوان مثال اقتصاددانان با چالش‌ها و تبعات این مساله بر بازار اشتغال، تورم، رکود و بیکاری، مسایل رفاهی و هزینه‌های بیمه ای درگیر بوده اند و حوزه بهداشت و پزشکی نیز با حجم انبوه و غافلگیرکننده مبتلایان به ویروس و افراد در  معرض خطر ابتلاء مواجه بوده اند و در ابتدای این پدیده آمار بالای مبتلایان، فشار مضاعف بر روی کادر درمان، کمبود تخت و بیمارستان، سردرگمی اولیه شیوه درمان و نبود واکسن بسیار مساله برانگیز شده بود.

وی ادامه داد: پس از تولید واکسن با مشکلات ورود آن و بعدها نیز به مرور مقاومت در خصوص تزریق واکسن  و در مواردی با عدم رعایت پروتکل‌ها مواجه بودیم. از منظر علمای ارتباطات اجتماعی و رسانه نیز با پدیده ای درگیر شدیم درست هنگامی که افراد وحشت زده، نگران و مضطرب بودند و نیاز به کسب اطلاعات درست و اقدامات پیشگیرانه داشتند با رواج انبوه اخبارکذب و نادرست و همچنین توصیه‌هایی برای روش‌های درمانی توام با خرافات و گمره‌کننده برای مردم مواجه شدیم.

کرونا مساله ای پزشکی، فرهنگی و اجتماعی است 

این عضو هیات مدیره انجمن جامعه شناسی ایران در بیان تاثیرات اجتماعی کرونا از منظر جامعه شناسی گفت: کرونا و پیامدهای آن مناسبت خوبی را برای جامعه شناسان و پژوهشگران این رشته فراهم آورد که یادآور شوند مسایل و مشکلات ظاهرا پزشکی و درمانی اساسا مسایلی اجتماعی و فرهنگی هستند و یادآور همان چیزی که در ابتدای شکل گیری رشته جامعه شناسی و جمله پاتولوژیست آلمانی به نام «ویرچو» شوند  که سیاست چیزی جزء پزشکی نیست و علوم اجتماعی و پزشکی دو روی یک سکه هستند.

احمدنیا با بیان اینکه «هر بیماری در یک بستر اجتماعی و فرهنگی ایجاد، تشدید و یا تضعیف می‌شود»، افزود: ویژگی‌های گروه انسانی از قبیل سطح سواد و تحصیلات آنها، وضعیت اقتصادی، دین و باورهای مذهبی آنها در کنار مولفه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مانع  توزیع ثروت در جامعه، مدیریت منابع انسانی وهمچنین سیاست گذاری‌های مرتبط  نقش و جایگاه تعیین کننده ای دارند، کرونا یادآور شد که عوامل اجتماعی همان تاثیرگذاری را  اگر نه بیشتر می تواند در  کنترل مشکلات بهداشتی داشته باشد  که پزشکی و سلامت و همه ما شاهد تفاوت‌ها در عملکرد کشورها و جوامع مختلف در مدیریت مقابله و مدیریت تبعات بهداشتی، اقتصادی و اجتماعی بحران کرونا بوده ایم.

این دکترای جامعه شناسی خاطر نشان شد: وضعیت سلامت مردم، بروز بیماری،  گسترش و چاره اندیشی و درمان آن تنها در حیطه اختیار پزشکی نیست و به همین سبب متولی آن تنها وزرات بهداشت نیست بنابراین جامعه شناسان نیز با چالش هایی در سطح جامعه  مواجعه بودند که با تمام مواردی که پیش از این مطرح شد هم پوشانی زیادی در شناسایی چالش ها و مشکلات داشته است و به همین جهت پژوهش هایی در این زمینه انجام داده اند.  

احمدنیا بیان کرد: می دانیم که نهادهای علمی، پژوهشی و سازمان های دولتی و غیردولتی مانند انجمن جامعه شناسی ایران و همچنین در سطح رسانه های سنتی مانند روزنامه‌ها، خبرگزاری‌های مدرن، رسانه های اجتماعی فراگیر در ارتباط با تجربه جامعه ایران در مواجهه با کرونا نیز به تولید گزارش و پژوهش هایی مبادرت کرده اند.

وی گفت: آنچه جوامع را از نظر میزان موفقیت در پیشگیری و مقابله با بیماری و کاستن از هزینه های جانی، مالی و اجتماعی از همدیگر متمایز می کنند در کنار زیرساخت ها و سیاست های کلان اقتصادی و اجتماعی، با عواملی مانند مسوولیت پذیری مقامات، سرعت عمل و پاسخگویی نهادهای ذیربط، شفافیت رسانه ای و اطلاع رسانی و کیفیت و کمیت تامین خدمات بهداشتی و اقدامات نهادی ارتباط نیز پیدا می کند.

سقوط دامنه ای ۷۱ تا ۳۹۵ میلیون نفر به ورطه فقر شدید بر اساس برآورد آماری جهانی  

این جامعه شناس با تاکید بر اینکه کرونا تبعات اجتماعی- اقتصادی گسترده ای بر جهان داشته است، افزود:  آنچه که در گزارش‌های بین‌المللی در زمره پیامدهای اجتماعی به آن اشاره شده است به مواردی مانند گسترش فقرو آسیب پذیری گروه‌های مختلف اجتماعی  در ارتباط با آن تمرکز بیشتری پیدا کرده است، در یکی از گزارش‌های بین المللی پیرامون تبعات همه‌گیری کرونا به نتایج شوک و رکود اقتصادی در ارتباط با گسترش فقر به ویژه در ارتباط با کشورهای با درآمد متوسط و پایین اشاره شده است و برآوردهای آنها از سقوط دامنه ای ۷۱  تا ۳۹۵ میلیون نفر به ورطه فقر شدید  سخن گفته اند  و سایر افرادی هم که از خط فقر کمی فاصله داشته اند ممکن است به رزودی  در معرض خطر سقوط به زیرخطر فقر قرار گیرند.

وی ادامه داد: معیشت مردم  و دسترسی آنها به مواد و امنیت غذایی آ و خدمات  پایه به شدت تحت تاثیر اتخاذ اقدامات واکنشی و  پاسخ گویانه به اپیدمی بوده است و این موضوع به ویژه برای گروه‌های اجتماعی مانند افراد کم درآمد، زنان وشاغلان بخش غیررسمی شدیدتر گزارش شده است، درآمد گروه‌های وسیعی از مردم با شیوع همه گیری کاهش پیدا کرده، نصف و یا کلا از بین رفته است.

احمدنیا در خصوص تبعات کرونا از منظر جامعه شناسی پزشکی گفت: در این دوران فشارهای مضاعفی بر جامعه پزشکی وارد شد و در سطح کلان با فرسودگی شغلی پزشکان و پرستاران درنتیجه فشارو حجم بالای مراجعان بیماری و تبعاتی مانند ترک خدمت، مهاجرت و بعضا خودکشی کادر درمان و پزشکی مواجه بودیم، عدم پرداخت حقوق و یا ناکافی بودن جبران‌های مالی برای خدمات در شرایط بحرانی با مسایلی مانند بروز نارضایتی، یاس و نومیدی و همچنین با شرایط تداوم نابرابری‌های درون نهادی  بین جایگاه پزشکان و پرستاران، پزشکان عمومی و پزشکان متخصص واقعیات تامل برانگیز است.

این دکترای جامعه شناسی افزود: با نبود امکانات و تجهیزات کافی در شرایط بحران، نبود لباس مخصوص، ماسک و سایر تجهیزات مواجه بودیم شیفت‌های کاری طولانی مدت، دور ماندن کادر درمان به ویژه پرستاران از اعضا خانواده هایشان، مشکلات مراجعه مردم به پزشک های غیر متعارف  و یا سوء استفاده های طبیب نماها را در کشور شاهد  بودیم. تبعات منفی مراجعه دیرهنگام در زمان ابتلاء  که منجر به فشار مضاعف به کادر درمان می شد و تشدید خشونت‌هایی نسبت به کادر درمان در مراکزی که با محدودیت امکانات و فضا مواجه بودند.

احمدنیا  بااشاره به تاثیر کرونا در بروز و تشدید مساله «برچسب زنی بر افراد» عنوان کرد:  این مساله متوجه بهبودیافته ها و خانواده آنها وهمچنین  کادردرمانی شده است و رفتار تبعیض‌آمیزو طرد اجتماعی، منزوی کردن اقتصادی و یا به حاشیه راندن گروه ها و گاهی خشونت نتیجه این گونه برچسب زنی‌هاست که در کنار محرومیت از برخی خدمات و حمایت‌ها پدیدار می‌شود.

وی یادآور شد: افراد ناتوان و دارای معلولیت بیش از دیگر افراد در معرض خطر ابتلاء قرار داشتند به دلیل عدم امکان دسترسی به اطلاعات درست بهداشتی و برخورداری از مراقبت‌ها و حمایت‌های لازم بیشتر در معرض از دست دادن درآمد، امنیت غذایی و انواع خشونت ها قرارگرفتند در نتیجه سلامت جسمانی و روانی آنها آسیب دیده است. گروه دیگری که در معرض خطر ابتلاء بیشتر بودند سالمندان هستند و احتمال مرگ و میر آنها نیز بالاتر است چرا که اقدامات دولتی در بسیاری از کشورها در واکنش به شرایط پاندامی، شرایط آسیب پذیری بیشتری برای آنها به وجود آورده است و آنها را در شرایط بحرانی، رهاشده و تنگدستی و بدون حمایت باقی گذاشته است.

عضو هیات مدیره انجمن جامعه شناسی  کودکان را گروه آسیب‌پذیر دیگر در برابرکرونا خواند و گفت: کودکان در خانواده های فرودست بیش از دیگر کودکان با محرومیت از تحصیل، اجبار به کار برای مشارکت در تامین معاش خانواده و ازدواج زودرس، تاخیر در رشد در این ایام مواجه بوده اند.  

۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون نفر شاغل غیر رسمی متاثر از تبعات کرونا 

وی گفت: شاغلان غیررسمی بیش از دیگر مشاغل در معرض تبعات کرونا بوده اند؛ براساس برآوردهای جهانی  یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون نفر شاغل  غیررسمی در معرض از دست دادن شغل و معیشت شان قرار گرفته اند و این افراد اغلب ازهیچ برنامه حمایت اجتماعی یا بیمه ای در برابر این شوک اقتصادی برخوردار نبوده اند.

احمدنیا با اشاره مشکلات پژوهشگران در خصوص کمبود آمار و اطلاعات دقیق و شفاف در این زمینه کرونا افزود: جامعه شناسان و پژوهشگران با کمبود و یا عدم دسترسی به آمار دقیق، شفاف به روز و امنیتی تلقی کردن آمارها مواجه بوده اند وبه همین سبب انجام تحلیل های مبتنی بر شواهد برای محققان محدود و یا ناممکن شده است و نمی توانند الگوهایی را شناسایی کنند تا بتوانند راهکارهای موثری را پیشنهاد دهند.