به گزارش آتیه‌آنلاین، سال ۲۰۲۱ دارد نفس‌های آخر خود را می‌کشد؛ سالی پر از رویدادهای گوناگون و تقابل‌های متنوع میان کشورهای قدرتمند جهان، سالی که می‌تواند سنگ‌بنایی باشد برای آینده، حال چه روشن باشد و چه تیره و تار. در اینجا نگاهی خواهیم انداخت به مهم‌ترین این وقایع در اروپا و آمریکا:

سرافکندگی‌های متوالی برای بایدن

چه‌بسا مهم‌ترین رویداد سال ۲۰۲۱ برای آمریکا، خروج این کشور از افغانستان بود. در تاریخ ۱۵ آگوست یعنی ۲۰ سال پس از حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱، طالبان یک جشن رسمی را در کاخ ریاست جمهوری کابل، پایتخت افغانستان برگزار کرد. «محمد حسن آخوند»، نخست‌وزیر دولت طالبان، پرچم سفید طالبان را برافراشت و پیروزی این گروه بر آمریکا را جشن گرفت. طالبان که دو دهه پیش توسط آمریکا سرنگون شده بود، حال به عرصه قدرت بازگشته است.

آمریکا از افغانستان خارج شد، آن هم به شکل و شمایلی که بسیاری از سیاستمداران این کشور نام «رسوایی» را بر آن گذاشتند. تجمع مردم افغان در فرودگاه بین‌المللی کابل، تلاش آن‌ها برای سوار شدن به هواپیماهای خارجی، سقوط برخی از آن‌ها و همچنین انفجارهای انتحاری داعش و حملات پهپادی که به کشته شدن مردم بی‌گناه انجامید، همه و همه سبب شد که کاخ سفید یکی از فاجعه‌بارترین خروج‌های خود از کشورهای خارجی را پس از پرونده ویتنام شاهد باشد.

سال ۲۰۲۱ پایان جنگ دراز مدت آمریکا در افغانستان علیه تروریسم بود. هنگامی که پس از حملات تروریستی  ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ توسط گروه القاعده به  آمریکا، این کشور به افغانستان حمله کرد، نمی‌دانست این جنگ ۲ دهه به طول خواهد انجامید. با این حال خروج نیروهای نظامی آمریکا از خاک افغانستان ۳۱ آگوست ۲۰۲۱ تکمیل شد. «جو بایدن»، رئیس‌جمهوری آمریکا، در طول کمپین تبلیغاتی خود وعده داد که به درگیری نظامی آمریکا در افغانستان پایان دهد. در حالی که وی به وعده‌اش عمل کرد اما آمریکا هزینه گزافی پرداخت کرد. خروج آمریکا از افغانستان به طور ضعیفی برنامه‌ریزی و اجرا شد. این خروج منجر به مرگ ۱۳ عضو نظامی آمریکا شد، دموکراسی در افغانستان از بین رفت، پیشرفتی که به سختی در حوزه حقوق زنان به‌دست آمده بود، نابود شد و تهدید تروریسم را از جانب القاعده، افزایش داد. این در حالی است که گروه تروریستی داعش در حال بازگشت و قدرت‌گیری در افغانستان است. در تاریخ دوم نوامبر، افراد مسلح داعش، بیمارستان نظامی سردار محمد داوود خان را مورد حمله قرار دادند و دست کم ۲۵ تن کشته و بیش از ۱۲ نفر زخمی شدند.

از سوی دیگر، بسیاری معتقدند که آمریکا برای متوقف کردن فعالیت‌های چین در افغانستان با خروج نیروهایش‌، بازگرداندن قدرت به طالبان و سقوط پنجشیر که منجر به جنگ داخلی در این کشور می‌شود باعث بی‌ثباتی در منطقه شد. بنا به نظر کارشناسان، این اقدام به آمریکا فرصت می‌دهد به جای هزینه‌های میلیاردی در افغانستان بر روی رشد چین تمرکز کند.

این در حالی است که تورم در آمریکا طی سالی که گذشت رکورد زد و بسیاری این مسئله را نشانه‌ای بسیار بد یُمن برای حزب دموکرات در جهت کسب کرسی‌های لازم در انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره می‌دانند. از یاد نباید برد که جمهوری‌خواهان و از جمله «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهوری آمریکا روی این انتخابات حساب بسیاری باز کرده‌اند و بسیاری معتقدند که چنانچه بایدن یا دستکم حزب دموکرات می‌خواهد در انتخابات ریاست‌جمهوری آینده پیروز شده و طی سال‌های باقی‌مانده از ریاستش بر کاخ سفید راحت باشد، باید بتواند کنترل بر کنگره را حفظ کند؛ امری که البته با توجه به این تحولات دیگر مسلم به نظر نمی‌رسد. 

روسیه، پناهجویان و دیگر دردسرهای غرب

از سوی دیگر، تقابل روسیه و آمریکا نیز نکته‌ای است که نباید آن را از یاد برد. مسکو در اوایل دسامبر جاری، پیش‌نویس اسناد امنیتی را ارائه کرد که در آن از ناتو خواسته شده تا عضویت اوکراین و کشورهای استقلال یافته از اتحاد جماهیر شوروی سابق را نپذیرد و استقرار نظامی نیروهای این پیمان در اروپای مرکزی و شرقی را متوقف کند. این در حالی است که واشنگتن و متحدانش از دادن چنین تعهداتی امتناع ورزیدند، اما عنوان کردند که برای گفت‌وگو، آمادگی دارند. از طرفی بنا بر گزارش‌های رسمی، هزاران سرباز روسی پس از حدود یک ماه اجرای تمرینات نظامی، از مرز اوکراین عقب‌نشینی کردند.

خبرگزاری رویترز شنبه‌ ۲۵ دسامبر گزارش داده بود که بیش از ۱۰ هزار سرباز روسی، تعدادی از مناطق مجاور اوکراین از جمله شبه‌جزیره الحاقی کریمه، روستوف و کوبان را ترک کرده و به پایگاه‌های دائمی خود بازگشتند. به گزارش خبرگزاری‌های روسیه، «مرحله هماهنگی رزمی واحدها، خودروهای رزمی و لشکرها و یگان‌های مکانیزه، به پایان رسیده است.»

در میانه پاندمی کرونا، مسئله‌ای به نام مهاجرت کمابیش به خاطره‌ها پیوسته بود، اما سال ۲۰۲۱ نشان داد که این آتش زیر خاکستر هر زمان که فرصتی فراهم باشد،‌ ناگهان شعله‌ور می‌شود. بحران تجمع پناهجویان گرسنه و سرمازده در مرز بلاروس و لهستان در سرمای زیر صفر درجه، به مناقشه‌ای جدید بین روسیه و غرب تبدیل شد. اتحادیه اروپا، روسیه و بلاروس را در ایجاد این وضعیت متهم می‌داند و خواستار اقدامات متقابل علیه آنها شده است، اتهاماتی که روسیه و بلاروس آن را رد می‌کنند.

هزاران پناهجو با رویای رسیدن به اروپا از کشورهای عراق، سوریه و افغانستان گریخته‌اند و اکنون در زمین بازی‌های سیاسی بلاروس، لهستان و اتحادیه اروپا به دام افتادند. تصاویر مرزها، زنان، مردان و کودکانی را نشان می‌داد که سعی می‌کردند بدون سرپناه مناسب خود را گرم نگه دارند و قادر به درخواست پناهندگی در کشورهای همسایه یا بازگشت به خانه نیستند. دست کم ۱۳ نفر از جمله یک نوزاد یک ساله سوری به دلیل دمای زیر صفر جان خود را از دست دادند.

ماجرا البته از آنجا شروع شد که پس از انتخابات بحث‌برانگیز ریاست جمهوری بلاروس که عده‌ای آن را جعلی و دستکاری شده می‌دانند، آمریکا و اتحادیه اروپا از به رسمیت شناختن «الکساندر لوکاشنکو» به عنوان رئیس‌جمهور بلاروس خودداری کردند. سپتامبر ۲۰۲۰، مجموعه‌ای از تحریم‌ها علیه مقامات بلاروس، از جمله مسدود کردن دارایی‌ها و ممنوعیت سفر اعمال شد. اتحادیه اروپا به این مقدار راضی نشد و دو بسته تحریمی دیگر در نوامبر و دسامبر همان سال را به تحریم‌های قبلی اضافه کرد.

مقامات بلاروس، به دنبال اختلافات سیاسی با کشورهای اروپایی و بسته‌های تحریمی اتحادیه اروپا، به مهاجران عراقی و کشورهای همسایه اجازه دادند از طریق بلاروس وارد لهستان شوند. از آن زمان، چندین هزار نفر وارد خاک لهستان شدند. به نظر می‌رسد اقدامات دولت بلاروس در تلافی تحریم‌های اقتصادی اعمال شده از سوی جامعه بین‌المللی باشد.

در پاسخ به این اقدام بلاروس، دولت لهستان تصمیم گرفت دیواری در امتداد مرز با بلاروس بسازد. در ادامه و در ماه اکتبر، پارلمان لهستان اصلاحیه بحث‌برانگیزی را به تصویب رساند که به مقامات اجازه می‌داد درخواست‌های پناهندگی را رد کنند. این اقدام از سوی کمیسیون اتحادیه اروپا، آژانس‌های بشردوستانه و اعضای پارلمان اروپا به دلیل تضعیف حق پناهندگی مورد انتقاد قرار گرفت.

غرب بلافاصله روسیه را نیز وارد معادله کرده و مسکو را عامل این بحران توصیف کرد. این در حالی است که در واکنش به هجمه غرب علیه روسیه و در مورد شرایط ملتهب در مرز بلاروس و لهستان، ولادیمیر پوتین عنوان کرد که خودکشورهای اروپایی خود مقصر هستند و اظهار داشت: «آن‌ها خودشان شرایطی را بوجود آوردند که هزاران و صدها هزار مهاجر به این کشورها رفتند و هم اکنون در جستجوی مقصر هستند تا از خود بخاطر وضعیت بوجود آمده رفع مسئولیت کنند.»

بر این اساس سال ۲۰۲۱، سال بحران‌های گوناگون برای آمریکا و اروپا بود و باید منتظر ماند و دید که این تحولات در سال آتی چه سمت و سویی پیدا کرده و چه نتایجی در پی خواهند داشت.

گزارش: فرزاد سیف‌نیا