به گزارش آتیه‌آنلاین، افرادی که به محض وقوع هر حادثه‌ای حاضر هستند و به لحاظ جسمی و روانی به افراد آسیب‌دیده از حادثه یا بازماندگان آنها کمک می‌کنند. طبیعی است که در حین امدادرسانی دچار آسیب‌های روانی و جسمی می‌شوند و باید به روشی درست این آسیب‌ها برطرف شوند.

کشور ما ایران، از نظر فدراسیون بین‌المللی صلیب سرخ و هلال‌ احمر، رتبه چهارم در بلاخیزی در سطح جهان را دارد و به همین دلیل در بین ۱۰ کشور بلاخیز جهان قرار دارد. همین جایگاه، اهمیت امدادرسانی و جایگاه امدادگران را مشخص می‌کند. در بحران‌ها، حوادث و سوانح بزرگ امدادگران نقش بسیار مهمی را داشته و به همان نسبت در معرض آسیب‌های مختلف قرار دارند.

امدادگران را می‌توان به دو گروه تقسیم کرد؛ گروه نخست آنهایی هستند که برای این منظور آموزش دیده‌اند و گروه دوم، آنهایی هستند که داوطلبانه برای امدادرسانی به جمعیت هلال احمر یا گروه‌های کوچک و بزرگ امدادرسانی پیوسته و به هموطنان آسیب‌دیده کمک می‌کنند. امدادگران معمولاً در دو بخش به افراد آسیب‌دیده کمک می‌کنند: امدادرسانی جسمی و امدادرسانی روانی.

به روان هجوم می‌برند

محال است به دیگری امداد رسانید و حال خودتان دگرگون نشود. محال است اشک کسی را ببینید و بغض نکنید. محال است رنج دیگران را ببینید و غمگین نشوید. به همین دلیل امدادگران به‌ویژه آنهایی که در بخش امدادرسانی روانی به بازماندگان آسیب‌های مختلف فعالیت می‌کنند، در معرض انواع آسیب‌های روانی قرار دارند. اگرچه بسیاری از آنها آموزش دیده و می‌توانند روان خود را تخلیه کنند، اما امدادرسانی روانی، روی امدادگران تأثیر منفی خواهد داشت. یکی از ماندگارترین آسیب‌ها در جسم و روان امدادگران، اختلال‌های عصبی و روانی ناشی از سانحه و امدادرسانی به افراد آسیب‌دیده است. درجات اختلال روانی در این گروه‌ها متفاوت بوده و ممکن است تا سال‌ها همراه فرد باشد. از شاخص‌ترین آسیب‌های روانی، عاطفی و رفتاری امدادگران - و بازماندگان حوادث- می‌توان به خشم و عصبانیت نامتعارف، برانگیختگی، اجتماع‌گریزی، به ‌هم‌ریختگی ذهنی، اغتشاش ذهنی، افسردگی، بهت و درخودماندگی، پرحرفی، بروز رفتارهای وسواسی، توهم و افکار آسیب‌رسان، تمارض، گریز از واقعیت، بی‌ثباتی هیجانی، هراس، درگیری با یک یا چند نوع فوبیا، اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) و اختلال در عملکردهای طبیعی و روزانه زندگی اشاره کرد.

چه کار باید کرد؟

۱- اشتراک: در همان دوران امدادرسانی با چند راهکار کوچک و مهم، روان خود را ترمیم کنید. برای مثال رنج خود از حادثه پیش‌آمده را به اشتراک گذاشته و یا آنها را بنویسید. علاوه بر این شیوه‌های تخلیه روانی را بیاموزید.

۲- مشورت کنید: امکان دسترسی به روانشناس یا روانپزشک در آن شرایط خاص وجود ندارد. اگر بتوانید تلفنی - در طی امدادرسانی- یا پس از طی شدن دوره امدادرسانی با روانشناس یا روانپزشک صحبت کنید، بسیار خوب است.

۳- آرام شوید: حتماً پس از امدادرسانی، یک دوره آرامش داشته باشید. در این دوره سعی کنید جسم و روان را ترمیم کنید. برای این کار از ورزش، انجام کار مورد علاقه، مشاوره و... کمک بگیرید.

به جسم هجوم می‌برد

امدادرسانی بدون آسیب نیست. هرچه حادثه شدیدتر باشد، میزان درگیری و خطر بیشتر است. از آسیب‌های جسمی می‌توان به این موارد اشاره کرد:

۱- شکستگی: خطر آسیب‌هایی که باعث شکستن یا التهاب بخشی از بدن شوند، بالاست. به‌ویژه در زمان امدادرسانی به زلزله‌زدگان، آسیب‌دیدگان سیل و بلایایی که امکان آوار مجدد در زمان امدارسانی وجود دارد.

کنترل: برای جلوگیری از این آسیب‌ها نخست باید امدادگر آموزش‌های لازم را ببیند. دوم اینکه باید از وسایل ایمنی مانند کلاه، لباس، کفش و... استفاده شود.

۲- بیماری: در مناطق آسیب‌دیده، امکان آلودگی یا ابتلا به بیماری بالاست؛ به این دلیل که اجساد باقی‌مانده زیر آوار، نشت فاضلاب، ترکیدن لوله‌های گاز و آب و... همگی زمینه‌ساز ابتلا به آلودگی و بیماری‌های مختلف است.

کنترل: حتماً از ماسک، دستکش، لباس مناسب و... استفاده کنید. در صورت بروز نشانه‌های ابتلا به هر نوع بیماری، التهاب، حالت تهوع و... به پزشک مراجعه کنید.

۳- گزش: در بعضی مناطق، بلایای طبیعی می‌توانند باعث بیرون آمدن حشرات و حیوانات از لانه شده و به افراد آسیب برسانند.

 کنترل: در حین امدادرسانی حتماً از وسایل ایمنی استفاده کنید. در زمان استراحت نیز مراقب باشید. برای مثال، روی زمین نخوابید. اگر تخت در اختیار ندارید، با تا کردن چند پتو یا حتی نشستن روی صندلی، با فاصله از زمین خوابیده یا استراحت کنید.

۴- مراقبت فردی: در زمان امدادرسانی، شرایط ویژه‌ای دارید؛ بنابراین امکان تغذیه مناسب یا حتی نوشیدن آب از شما سلب می‌شود. این مسأله می‌تواند سیستم ایمنی شما را ضعیف کرده و خطر ابتلا به بیماری‌های مختلف را افزایش می‌دهد. از سوی دیگر، ممکن است امکان حمام کردن وجود نداشته باشد. این مسأله نیز می‌تواند آسیب‌های جسمی را به همراه داشته باشد.

کنترل: سعی کنید حتماً وعده غذایی مناسب مصرف کرده و آب و نوشیدنی کافی بنوشید. نظافت شخصی را حفظ کنید. برای این کار حتماً بعد از کار، بدن را با دستمال مرطوب، تمیز کنید. از سوی دیگر، برای تمیز کردن دست و صورت از دستمال‌های ضدعفونی‌کننده استفاده کنید. تمیز کردن بدن می‌تواند خطر عفونت و آسیب را برطرف کند.

۴ مرحله را با آنها طی کنید

در زمان بروز حادثه یا بلا فرد آسیب‌دیده چهار مرحله را طی می‌کند که لازم است امدادگران این مراحل را با آنها همراهی کنند تا فرد آسیب‌دیده از این مراحل عبور کند:

۱- تماس یا ضربه: لحظه بروز آسیب، همین مرحله است. همه افراد آسیب‌دیده در این مرحله با گیجی، ترس و بهت دست‌وپنجه نرم می‌کنند.

۲- برخورد شجاعانه یا قهرمانانه: افراد احساس می‌کنند باید هر کاری برای امداد انجام دهند و به طور داوطلبانه وارد مرحله امدادرسانی می‌شوند. در این مرحله بازماندگان آسیب ممکن است بسیار تحریک‌پذیر و عصبی بوده و حتی با امدادرسانان یا نیروهای کمکی، همراهی نکنند.

۳- شادمانی یا فراموشی غم: این مرحله یک هفته تا چند ماه پس از گذر از حادثه این مرحله آغاز می‌شود. با رسیدن نیروهای کمکی، بازماندگان آسیب، امیدوار شده و آرامش در آنها ایجاد می‌شود. امدادرسانی به آنها بسیار مهم است؛ به این دلیل که کمک می‌کند تا آسیب‌دیدگان زودتر به مرحله تعادل روانی رسیده و از ایجاد اختلال‌های شدید روانی بعدی جلوگیری شود.

۴- سرخوردگی و روبه‌رو شدن با واقعیت: معمولاً دو تا سه ماه پس از بروز حادثه، این مرحله آغاز شده و بازماندگان متوجه وسعت خسارت‌ها و فقدان می‌شوند. در این مرحله باز هم از نظر روانی افراد آسیب‌پذیر شده و ناآرام، خسته و درمانده می‌شوند. در این مرحله بیش از هر مرحله دیگری بازماندگان آسیب، نیازمند کمک روانی هستند. اگر این مرحله با کمک امدادگران به خوبی طی شود، افراد وارد مرحله ترمیم و سازماندهی فردی و اجتماعی می‌شوند.

به امدادگران، امداد برسانید

هر لحظه، احتمال آسیب وجود دارد. این آسیب می‌تواند جسمی، روانی یا هر دو باشد. بنابراین اگر به امدادرسانان آسیبی وارد ‌شود، به این موارد توجه کنید.

 تضعیف روان و جسم: آسیب به امدادگر باعث تضعیف روحیه همکاران و حتی افراد آسیب‌دیده می‌شود؛ به این دلیل که هراس از آسیب به دیگران منتقل می‌شود. بنابراین در صورت آسیب به امدادگر، باید هرچه زودتر او را از محل حادثه دور کرده و به او امدادرسانی کامل انجام شود. از سوی دیگر، در صورتی که آسیب وارد شده به امدادگر به موقع درمان نشود، می‌تواند خطر مرگ و آسیب ماندگار در فرد ایجاد کند.

 بازگشت و امداد: در صورتی که امدادگر به موقع درمان شود، احتمال بازگشت سریع او به چرخه و کمک‌رسانی افزایش می‌یابد.

پژمان سلطانی روزنامه‌نگار